چالشهای سازمان ملل در سال 2013

اما با گذشت چند دهه از عمر سازمان ملل متحد و عدم کارآمدی ساختار ناعادلانه آن نه تنها شعار صلح از کارنامه آن محقق نشد بلکه خروجی قطعنامه های این سازمان بین المللی عمدتا در حمایت از جنگ افروزی های چند قدرت خاص نماینگر گردید.

به گزارش بولتن نیوز به نقل از پنجره، سال جدید همراه با تجدید حیات دوباره برخی قسمت‎های سازمان ملل خواهد بود که به دلیل فاز اول تعمیرات 2 میلیارد دلاری، تعطیل شده بود. در اوایل ماه گذشته بان‎کی‎مون دبیرکل سازمان ملل به دفترش در طبقه 38 بازگشت و اتاق شورای امنیت نیز از ابتدای سال آماده خواهد بود. سپس نوبت به رسانه‏ها خواهد رسید.

اما وظیفه قدیمی و پیچیده مدیریت بحران‏های جهانی همچنان به قوت خود باقی است. رویارویی‏های کهنه دیپلماتیک از جمهوری دموکراتیک کنگو تا ایران، در صدر برنامه کاری مقامات سازمان ملل و دیپلمات‏های خارجی خواهد بود. دیگر مسائل پیش‎رو ظهور اسلام تندرو [سلفی‎گری]، خشکسالی و جرائم بین‏المللی. در کشور مالی نیز یک تیم حافظ صلح آفریقایی با پشتیبانی سازمان ملل تلاش خواهد کرد تا ثبات را برقرار کند.

در سوریه احتمال فروپاشی دولت بشار اسد این نگرانی را به‎وجود آورده است که «کلاه آبی‎ها»ی سازمان ملل - که برای جلوگیری از درگیری فرستاده خواهند شد - نتوانند به اهداف خود دست یابند و درگیری‎های قومی و فرقه‎ای به سراسر خاورمیانه گسترش یابد.

به نظر می‎رسد که پس از مخالفت جمهوری‏خواهان با انتخاب سوزان رایس به‎عنوان وزیر خارجه، وی مجدداً در نقش سفیر آمریکا در سازمان ملل ظاهر بشود.

در این جا نگاهی خواهیم داشت به مواردی که در سال آینده در سازمان ملل به بحث گذاشته خواهد شد و می‏تواند خبرساز باشد.

سوریه

از ژوئیه گذشته با وتوی قطعنامه غربی‎ها برای فشار آوردن بر اسد به‎منظور واگذاری قدرت به یک دولت انتقالی، موضوع سوریه داغ‎تر از همیشه دنبال شده است.

اوایل ماه گذشته شورشیان به پیروزی‎هایی دست یافتند و مذاکرات مقامات عالی‏رتبه آمریکا و روسیه نیز این گمانه‎زنی را به وجود آورده است که شاید دوباره شاهد فعالیت‏های دیپلماتیک در شورای امنیت سازمان ملل باشیم. اخضر ابراهیمی فرستاده سازمان ملل و اتحادیه عرب در سفر به دمشق، طرفین را به تشکیل یک دولت اتحاد ملی دعوت کرده بود. اما سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، با اعلام این که بشار به هیچ وجه از قدرت کناره‎‏گیری نخواهد کرد، امکان نتیجه‎بخش بودن مذاکرات را از بین برد.

طرح‎های مختلف برای مأموریت ناظران حافظ صلح سازمان ملل در حال آماده‎سازی است. بخش حفاظت صلح در حال برنامه‎ریزی برای مأموریت چند هزار نفر کلاه آبی‎ در راستای حفظ صلح احتمالی میان دولت اسد و مخالفین است. با این حال بسیاری از مقامات سازمان ملل بیم دارند که زمان چنین اقدامی گذشته باشد و چنین طرحی نتواند مانع از خشونت‎های فرقه‏ای شود که در سراسر کشور گسترش یافته است.

خطوط قرمز و ایران

مواجهه اتمی غرب با ایران در بخش سیاست خارجی مناظره‎های انتخاباتی ریاست جمهوری آمریکا، در صدر موضوعات مورد بحث بود، اما در حال حاضر کمتر از آن حرفی هست. البته شرایط به همین شکل باقی نخواهد ماند.

چشم‎اندازهای جدیدی در زمینه مذاکرات با ایران با حمایت آمریکا وجود دارد، اما نشانه واضحی درباره نتیجه‎بخش بودن آنها دیده نمی‎شود. تا زمانی که به تفاهمی دست نیابند، اوباما تحت فشار خواهد بود. بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل در سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل بر روی نقاشی‎ از یک بمب اتمی ایرانی، خط قرمز خود را ترسیم کرد. وی پیش‎بینی کرد که در بهار یا تابستان 2013 از خط فوق عبور خواهد شد. اگر اوباما تا آن زمان مشکل را حل نکند، شاید اسرائیلی‎ها به این نتیجه برسند که به تأسیسات اتمی ایران حمله یک‏جانبه کنند.

جنگ پهپادها

نبرد پهپادهای جنگی آمریکایی و مدافعان حقوق بشر در سازمان ملل یکی از موضوعاتی است که انتظار می‏رود در سال 2013 بحث‎برانگیز باشد. در ماه اکتبر «بِن امِرسون» گزارشگر ویژه سازمان ملل در زمینه تروریسم و حقوق بشر اعلام کرد که در اوایل سال دفتر جدیدی در ژنو تأسیس خواهد شد تا کشتار غیرنظامیان در حملات پهپادها را بررسی کند.

به نظر می‏رسد زمان انتخاب شده برای تلاش امرسون بسیار مناسب باشد. علاوه بر عملیات‎ پهپادها در پاکستان و یمن که بسیار مشهور شده است، آمریکا اقدامات فوق را به آفریقا نیز گسترش داده است. پهپادها از طریق پایگاه هوایی در جیبوتی در حال کمک به جنگ‎سالاران در مبارزه با اسلام‎گرایان افراطی در سومالی و مالی هستند و حتی در جمهوری آفریقای مرکزی نیز فعال شده‎اند. امرسون به صراحت از دولت اوباما انتقاد کرده و اعلام کرده که آمریکا هیچ‎گونه توجیه قانونی برای این کشتارها ندارد.

کره شمالی

در پاسخ به شلیک یک موشک بالستیک توسط کره شمالی در 12 دسامبر، شورای امنیت سازمان ملل بیانیه‎ای صادر کرد و ضمن محکوم کردن پیونگ یانگ، اقدام آنها را «نقض آشکار» قطعنامه‎های پیشین سازمان ملل دانست.

اما انتظار می‎رود شاهد پاسخ شدیدتری در ماه آوریل، پس از آن که کره شمالی آزمایش ناموفقی داشت، شورا تهدید کرده بود که در صورت تکرار، اقداماتی علیه آنها صورت خواهد گرفت. حال باید دید با آغاز سال جدید و با توجه به عدم تفاهم چین و آمریکا، چه تصمیمی اتخاذ خواهد شد.

مالی

درست قبل از کریسمس، شورای امنیت سازمان ملل مجوز تشکیل یک نیروی حافظ صلح آفریقایی را برای کمک به برقراری مجدد حکومت قانون در مالی، بازسازی ارتش کشور و کمک به بازپس‎گیری مناطق وسیع شمالی که در کنترل مجموعه‎ای از گروه‎های افراطی اسلامی است، صادر کرد. در حالی‎که انتظار نمی‎رود این تصمیم قبل از ماه سپتامبر یا اکتبر عملیاتی شود، اما می‎توان گفت که سال 2013 نقطه عطف بزرگی در مداخله آمریکا و سازمان ملل در منطقه ساحل خواهد بود که به‎دلیل خشکسالی، گرسنگی، جرایم بین‎المللی و تروریسم، ثبات منطقه را به خطر انداخته است.

فلسطین

ماه گذشته مجمع عمومی قاطعانه به شناسایی فلسطین به عنوان «یک کشور ناظرِ غیرعضو» رأی داد و زمینه را برای مواجهه میان اسرائیل و واشنگتن و همچنین گسترش شهرک‏سازی در کرانه باختری فراهم کرد.

دولت‎های اروپایی که نگران عمیق‎تر شدن اختلافات و از بین رفتن چشم‎انداز تشکیل یک کشور فلسطینی هستند، مذاکره با دولت اوباما را آغاز کرده‎اند تا پس از انتخابات اسرائیل، طرح صلح جدیدی ارائه شود.

جمهوری دموکراتیک کنگو

شورشیان کنگو معروف به جنبش M23، در ماه نوامبر ارتش ملی را از شرق کنگو بیرون راندند و گوما (مرکز استان) را به تصرف خود در آوردند. در نتیجه دولت مجبور به مذاکره با رهبران گروه‎های شورشی شد.

اما درگیری فوق تنها جنبه داخلی ندارد. هیأت سازمان ملل - موسوم به «گروه متخصصان» - گزارش‎های متعددی منتشر کرده‎اند که براساس آنها، روآندا و تا حد کمتری اوگاندا در حمایت مالی، تجهیز، آموزش و فرماندهی شورشیان نقش داشته‎اند. انتقاد از روآندا -که ماه ژانویه برای دو سال به عضویت شورای امنیت درآمده است- با مخالفت آمریکا بی‎نتیجه مانده است و تا زمانی که آنها در شورا از جایگاهی برخوردارند، نباید منتظر فشار بر آنها برای دست کشیدن از دخالت در کنگو باشیم. در حال حاضر نمایندگان دولت‎های آفریقایی که مقر اصلی آنها در کامپالا – پایتخت اوگاندا - است، رهبری مذاکرات صلح میان M23 و دولت کنگو را برعهده دارند.

حال باید دید که بان کی مون در برابر موج های جدید مردم سالاری از یک سو و تحولات جهانی از سوی دیگر، چه کارنامه ای از خود به جا خواهد گذاشت.