سبک زندگی؛ فاصله ای کوتاه میان کفر و اسلام

پیروزی انقلاب اسلامی در 22 بهمن 57 اولین حلقه از حلقه های تمدنی نهضت اسلام در قرن پیشین بود که امروز پس از تثبیت پایه های سیاسی نظام، لزوم فرهنگ سازی بیش از پیش احساس می شود چرا که عرصه مبارزه از شکل سخت خود خارج شده و به لایه های نرم فرهنگی تبدیل شده است.

رهبر فرزانه انقلاب اسلامی که از سال های قبل لزوم شکستن هیمنه تمدن غرب را گوشزد کرده بودند، طی سال های اخیر به تبیین دیدگاه خود در رابطه حرکت به سمت تحقق تمدت ایرانی- اسلامی پرداختند، در دیدار با جوانان خراسان شمالی با توضیح کلید واژه «سبک زندگی»، چراغ راه دیگری را فروزان کردند.

ایشان در این رابطه فرمودند:  

«پرداختن به این مفهوم مهم، آسیب شناسی وضع موجود سبک زندگی در ایران و چاره جویی در این زمینه» تأکید کردند: پیشرفت در علم و صنعت و اقتصاد و سیاست که بُعد ابزاری تمدن اسلامی را شکل می دهد وسیله ای است برای دستیابی به سبک و فرهنگ صحیح زندگی و رسیدن به آرامش، امنیت، تعالی و پیشرفت حقیقی.

در هر برداشتی (چه مادی و چه معنوی) از مفهوم توقف ناپذیر پیشرفت، سبک زندگی، رفتار اجتماعی و شیوه زیستن اهمیت فراوانی دارد.

رهبر انقلاب اسلامی، در تشریح مفهوم سبک و فرهنگ زندگی، به مسائلی نظیر خانواده، ازدواج، نوع مسکن، نوع لباس، الگوی مصرف، تفریحات، کسب و کار و رفتارهای فردی و اجتماعی در محیطهای مختلف، اشاره کردند و افزودند: «در واقع سبک زندگی به همه مسائلی بر می گردد که متن زندگی انسان را شکل می دهند.

متأسفانه ما در این بخش، پیشرفت چشمگیری نداشته و مثل بخش اول یعنی علم و صنعت و نظائر آن پیشرفت نکرده ایم.»

چیستی سبک زندگی

سبک زندگی (Life Style) برای توصیف شرایط زندگی انسان استفاده می‌شود. این عبارت ابتدا توسط آلفرد آدلر در سال ۱۹۲۹ ابداع شد.

سبك‌ زندگی مجموعه‌ای از طرز تلقی‌ها، ارزش‌ها، شیوه‌های رفتار، حالت‌ها و سلیقه‌ها در هر چيزی را در برمیگیرد. موسیقی عامه، تلویزیون، آگهی‌ها همه و همه تصور‌ها و تصویرهایی بالقوه از سبک زندگی فراهم می‌کنند. سبک زندگی فرد، اجزای رفتار شخصی او نیست، لذا غیر معمول نیستند.

در بیشتر مواقع مجموعه عناصر سبک زندگی در یک‌جا جمع می‌شوند و افراد در یک سبک زندگی مشترک می‌شوند. به نوعی گروه‌های اجتماعی اغلب مالک یک نوع سبک زندگی شده‌ و یک سبک خاص را تشکیل می دهند. سبکی شدن زندگی با شکل گیری فرهنگ مردم رابطه نزدیک دارد. مثلا می‌توان شناخت لازم از افراد جامعه را از سبک زندگی افراد آن جامعه بدست آورد.

اهمیت سبک زندگی در اسلام

از حضرت امیر المومنین(ع) نقل است که: من تشبه بقوم اوشک ان یکون منهم; کسی که خود را شبیه قومی کند، نزدیک است که از آنان بشمار آید.

صرف اتکا به این جمله کافی است که اهمیت سبک زندگی در اسلام مشخص شود؛ ذیل باب «حرمت تشبه به کفار» مفصلا پیرامون سبک زندگی مسلمین بحث شده است و حدود این مسئله به خوبی تبیین گردیده است.

تشبه به کفار و پیروی از آنان، در صورتی که انگیزه آن داخل شدن درهیات کفار و خارج شدن از هیات مسلمین باشد، حرام است. زیرا اگرشخص توجه داشته باشد که این عمل به معنای عدول از اسلام است، ارتکاب آن موجب ارتداد است و اگر متوجه این نکته نباشد بلکه فقط به انگیزه همرنگ شدن با کفار در امور خود ازآنان پیروی کند، این کار گناهی بزرگ و جهلی سترگ محسوب می شود.

در قرآن کریم در مورد عدم پیروی از غیر مسلمین در امور زندگی آمده است:

ولا تتبع اهوائهم و احذرهم ان یفتنوک عن بعض ما انزل الله الیک; و از هوس های آنان پیروی مکن و از آنها برحذر باش، مبادا تو را ازبعض احکامی که خدا بر تو نازل کرده، منحرف سازند.( مائده،49(

همچنین اشاره می شود:

ولو اتبع الحق اهوائهم لفسدت السموات و الارض و من فیهن بل اتیناهم بذکرهم فهم عن ذکرهم معرضون; اگر حق تابع هوای نفس آنان شود، همانا آسمانها و زمین وهر چه در آنهاست فاسد خواهد شد ولی، قرآنی به آنها دادیم که مایه یاد آوری آنهاست اما آنها از (آنچه مایه) یاد آوریشان (است) روی می گردانند.( مومنون،71)

علاوه بر این آیات، روایات وارده از معصومین علیه السلام در تبیین اهمیت سبک زندگی مسلمین و لزوم تفاوت آن با غیرمسلمین بسیار صریح و شفاف است.

دامنه این روایات از تفاوت میان اعمال عبادی آغاز می شود و به ریزترین موضوعات ختم می گردد.

 تفاوت در اعمال عبادی

از جمله دغدغه های شارع مقدس، تفاوت میان اعمال عبادی مسلمین و غیرمسلمین است و از جمله آن روایاتی که در منع تکفیر (گذاردن یکی ازدو دست برروی دیگری به نشانه خضوع) از امام باقر (علیه السلام) وارد شده است که:

«ولا تکفر، فانما یصنع ذلک المجوس; تکفیر مکن که این کار را مجوس انجام می دهند.»

تفاوت در ظواهر مسلمین با غیر مسلمین

نکته دیگری که در تفاوت سبک زندگی مسلمین بسیار بدان اشاره شده است، تفاوت در ظاهر است.

پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) در این باره فرمودند:

«موهای سپید را تغییر دهید و خود را شبیه یهود و نصاری نگردانید.»

علاوه بر این نیز فرمودند:

«مجوس ریش هایشان را می تراشیدند و شارب هایشان(سبیل ها) را پرپشت می گذاشتند اما ماشارب را می زنیم و ریش را پرپشت می گذاریم و فطرت همین است.»

تفاوت در نظافت و پاکیزگی

امام صادق(علیه السلام) در این رابطه چنین نقل می کنند : «اکنسوا افنیتکم و لاتشبهوا بالیهود; حیاط منازل خود را جارو کنید و شبیه یهودنگردید.»

تفاوت در لباس و طعام

از آنجا که دین اسلام برای تمامی ساحت های زندگی بشری دارای سبک مختص به خود، تفاوت میان مسلمین و غیر مسلمین حتی در نظافت نیز مورد تاکید قرار گرفته است.

امام صادق(علیه السلام) نقل می کنند:

«خداوند (عزوجل) به پیامبری از پیامبرانش وحی کرد که به مومنین بگو که لباس دشمنان مرا نپوشند و طعام دشمنان مرا نخورند و راههای دشمنان مرا نپیمایید که در غیر این صورت از زمره دشمنان من محسوب می شوند.»

بنابر مطالب یاد شده، کیفیت شئونات مسلمین در مسائل مختلف باید به نحوی باشد که بطئر کامل ایشان را از غیر مسلمین منفک سازد و به راحتی می توان دریافت که «سبک زندگی» معبری کوتاه میان کفر و اسلام است.