او قطعا تو را می‌بیند

گروه دین و اندیشه: حجت الاسلام دکتر سوزنچی از اساتید دانشگاه، هر روز یک آیه قرآن را با ترجمه و چند حدیث تفسیری و چند نکته در تدبر آن آیه منتشر می کند. بولتن نیوز نیز در راستای ترویج چنین اقدامات ارزشی این سلسله مطالب را به صورت روزانه منتشر می کند.

به گزارش خبرنگار بولتن نیوز، در مطلب امروز به آیه 54 سوره احزاب پرداخته شده و در آن آمده است:

إِنْ تُبْدُوا شَیئاً أَوْ تُخْفُوهُ فَإِنَّ اللَّهَ كانَ بِكُلِّ شَی‏ءٍ عَلیماً

سوره احزاب (33) آیه 54

ترجمه

اگر چیزی را آشکار سازید یا پنهانش کنید پس البته خداوند همواره به هر چیزی دانا بوده است.

حدیث

1) از امام صادق ع روایت شده است که رسول الله ص فرمودند: خدا را چنان بندگی کن که گویی او را می‌بینی، که اگر تو کسی نیستی که او را ببینی، او قطعا تو را می‌بیند؛ و حروف «عبد» سه تاست: عین و باء و دال؛ عین، «علم» او به خداست؛ باء، «بَونِ» [= جداییِ] اوست از غیر خدا؛ و دال، «دُنُوّ» [= نزدیکی] اوست به خداست بدون هیچ کیفیت و حجابی.

مصباح الشريعة، ص8

2) از امام کاظم ع روایت شده است:از خداوند در پنهان و آشکار بترسید تا اینکه انصاف را در مورد خود رعایت کنید.

الزهد، ص16

3) از رسول الله روایت شده است: زیاد به یاد خدا و رسول او و آل وی باشید و از او در پنهان و آشکار، و در خلوت‌ها و هنگام اشتغالاتتان غافل نشوید.

4) یهودی‌ای به نام شمعون خدمت رسول الله ص می‌رسد و سوالاتی می‌پرسد؛ از جمله اینکه درباره عقل و شاخه‌های آن سوال می‌کند. حضرت توضیحاتی می‌دهند از جمله اینکه از عقل، بردباری شاخه می‌زند و از بردباری، علم؛ و از علم، رشد؛ و از رشد، عفاف؛ و از عفاف، صیانت و خودنگهداری؛ و از صیانت، حیاء؛ و از حیا، موقر و متین بودن؛ و از موقر و متین بودن، مداومت در خوبی؛ و از مداومت در خوبی، ناخوش داشتن بدی؛ و از ناخوش داشتن بدی، اطاعت از کسی که خیرخواه است؛ و اینها ده گروه از انواع خیر است که هر یک ده گروه، ده نوع دارد؛ سپس شروع به توضیح یک‌یک اینها می‌کنند تا می‌رسند به:

اما حیاء: از او منشعب می‌گردد نرمی و مهربانی و مراقبت خدا در پنهان و آشکار، و سلامتی، و اجتناب از بدی، و خوشرویی، و گذشت، و پیروزی، و خوش‌نامی شخص در میان مردم؛ اینها چیزهایی است که از حیا به عاقل می‌رسد؛ پس خوشا به حال کسی که نصیحت و خیرخواهی خدا را پذیرفت و از مفتضح شدن توسط خدا ترسید.

تحف العقول، ص17

5) امیرالمومنین ع در فرازی از یکی از خطبه‌های خود فرمودند: و هر عالِمی، بعد از جهل است که به علم می‌رسد؛ ولی خداوند جهلی نداشته است که بعدش به علم دست یابد؛ او بر همه اشیاء قبل از وجودشان  احاطه علمی دارد و با وجودشان علمی به او اضافه نمی‌شود؛ علم او بدانها قبل از آنکه ایجادشان کند، همانند علمش بدانهاست بعد از تکوین‌شان.

التوحيد (للصدوق)، ص43؛ الكافي، ج‏1، ص135

تدبر

1️⃣  بعد از اینکه خداوند به مومنان در خصوص رفتارشان با پیامبر تذکراتی داد، فرمود: هر کاری انجام دهید، آشکار یا مخفی، حتما خدا بدان علم دارد.

اغلب مفسران نزول این آیه را همراه با آیه قبل و در مقام تهدید کسانی که پیامبر را اذیت می‌کردند و می‌گفتند اگر پیامبر بمیرد ما با زنان او ازدواج خواهیم کرد، دانسته‌اند (مثلا: مجمع‌البیان، ج8، ص577؛ المیزان، ج16، ص338؛ البحر المحیط، ج8، ص501)

2️⃣ علم خدا بر همه موجودات احاطه دارد و این گونه نیست که خداوند با علم حصولی به شناخت اشیاء برسد. (حدیث4) لذا تنها در برابر مخلوقات است که کارهای ما به دو دسته پنهان و آشکار تقسیم می‌شود، وگرنه برای خدا امر پنهانی‌ای وجود ندارد.

ارتباط شناخت و اخلاق

خداشناسی یک امر صرفاً ذهنی نیست که با زندگی ما ارتباطی نداشته باشد.

اگر خداشناسی ما درست شود، زندگی‌مان درست خواهد شد.

کسی که بداند خدا همه چیز را می‌داند و چیزی از محضر او مخفی نمی‌ماند، می‌فهمد که «عالم محضر خداست» و کسی که بداند عالم محضر خداست، در محضر خدا معصیت نخواهد کرد.

3️⃣ در آیه قبل، تمامی احکامی که بیان شد، مطالبی است که تا اقدامی ظاهر و آشکار در کار نباشد، تخطی‌ بی‌معنی است: مزاحمت طولانی در منزل پیامبر ص،  نحوه مواجهه با زنان پیامبر ص سخنان آزاردهنده‌ای مانند اینکه اگر پیامبر بمیرد با زنانش ازدواج می‌کنیم.

پس چرا تعبیر «أو تخفوه» را آورد؟

الف. اگر در ظاهر، برخی احکام واجب گردیده، بدین سبب است که در باطن و خفای انسان اثر می‌گذارد، چنانکه درباره محدود کردن مواجهه با زنان پیامبر هم فلسفه مطلب را «پاک ماندن دل» عنوان نمود.

ب. اسلام صرفا تسلیم ظاهری نمی‌خواهد. بلکه می‌خواهد واقعا آن کارها را کنار بگذارند؛ و این گونه نباشد که الان کنار بگذارند اما مخفیانه برنامه‌ریزی کنند که در موقعیتی دیگر آن کارها را انجام دهند.