روایتی از ضربت خوردن علی علیه‌السلام، زمینه‌ها و آثار تاریخی آن

تاریخ اسلام پر است از لحظات سرنوشت‌ساز که نه تنها مسیر این دین را شکل داده‌اند، بلکه درس‌هایی عمیق برای بشریت به جا گذاشته‌اند. یکی از این لحظات، ضربت خوردن حضرت علی علیه‌السلام، چهارمین خلیفه‌ی راشدین و اولین امام شیعیان، در سحرگاه نوزدهم رمضان سال ۴۰ هجری قمری است. این واقعه، که در مسجد کوفه رخ داد، نه تنها پایان زندگی یکی از بزرگ‌ترین شخصیت‌های تاریخ اسلام را رقم زد، بلکه نمادی از تقابل حق و باطل، عدالت و ظلم، و ایمان و کینه‌توزی شد. در این مقاله، به بررسی زمینه‌ها، جزئیات و پیامدهای این رویداد تاریخی می‌پردازیم و تلاش می‌کنیم ابعاد مختلف آن را از منظر تاریخی و معنوی تحلیل کنیم.

حضرت علی علیه‌السلام پس از خلافت عثمان بن عفان، در سال ۳۵ هجری قمری به خلافت رسید. دوران خلافت او با چالش‌های عظیمی همراه بود؛ از جمله جنگ‌های داخلی مانند جنگ جمل، صفین و نهروان که نتیجه‌ی اختلافات سیاسی و عقیدتی میان مسلمانان بود. یکی از گروه‌هایی که در این دوره علیه علی علیه السلام موضع گرفتند، خوارج بودند. خوارج، که ابتدا از یاران علی علیه السلام بودند، پس از ماجرای حکمیت در جنگ صفین از او جدا شدند و او را به دلیل پذیرش حکمیت تکفیر کردند. این گروه تندرو، که خود را تنها نمایندگان حقیقی اسلام می‌دانستند، تصمیم به حذف سه تن از رهبران بزرگ آن زمان گرفتند: علی علیه‌السلام، معاویه بن ابی‌سفیان و عمرو بن عاص. اما تنها نقشه‌ی ترور علی به سرانجام رسید.

در شب نوزدهم ماه رمضان سال ۴۰ هجری قمری، حضرت علی علیه‌السلام طبق عادت همیشگی برای اقامه‌ی نماز صبح به مسجد کوفه رفت. ابن‌ملجم مرادی، یکی از خوارج، که از مدت‌ها پیش نقشه‌ی ترور او را طراحی کرده بود، در کمین نشسته بود. او شمشیری زهرآلود آماده کرده بود تا ضربه‌ای مهلک به خلیفه وارد کند. روایت شده است که علی علیه السلام، که به تقدیر الهی آگاه بود، پیش از این واقعه نشانه‌هایی از شهادت خود را به یارانش اعلام کرده بود. حتی در شب حادثه، او با آرامشی عجیب به مسجد گام نهاد، گویی می‌دانست که این آخرین دیدارش با این مکان مقدس خواهد بود.

هنگامی که علی علیه السلام سر به سجده گذاشت، ابن‌ملجم با شمشیر زهرآلود خود ضربه‌ای بر فرق سر او وارد کرد. ضربه چنان عمیق بود که فریاد "فُزْتُ وَ رَبِّ الْکَعْبَة" (به پروردگار کعبه سوگند که رستگار شدم) از زبان علی علیه السلام برخاست. این جمله نه تنها نشان‌دهنده‌ی ایمان عمیق او به خدا بود، بلکه بیانگر پذیرش شهادت به عنوان اوج کمال و رهایی از دنیای پرآشوب بود.

پس از ضربت خوردن، علی علیه السلام را به خانه بردند و در آنجا دو روز با درد و رنج ناشی از زهر شمشیر به حیات خود ادامه داد. در این مدت، او وصیت‌های خود را به فرزندانش، به‌ویژه حسن و حسین علیهما‌السلام، ابلاغ کرد و بر اهمیت عدالت، تقوا و وحدت امت اسلامی تأکید نمود. سرانجام در بیست و یکم رمضان، روح بلندش به سوی معبود پر کشید و در نجف به خاک سپرده شد.

این واقعه تأثیرات عمیقی بر جهان اسلام گذاشت. شهادت علی علیه السلام نه تنها پایان خلافت او بود، بلکه سرآغاز دوره‌ای از تحولات سیاسی و مذهبی شد. خوارج، که انتظار داشتند با حذف علی به اهداف خود برسند، نتوانستند قدرت را به دست گیرند و به حاشیه رانده شدند. از سوی دیگر، این حادثه شکاف میان مسلمانان را عمیق‌تر کرد و زمینه‌ساز شکل‌گیری جریان‌های فکری و سیاسی متفاوتی در تاریخ اسلام شد.

از منظر شیعیان، شهادت علی علیه‌السلام تنها یک واقعه‌ی تاریخی نیست، بلکه نمادی از مبارزه‌ی ابدی حق علیه باطل است. او که به "امیرالمؤمنین" ملقب است، در زندگی‌اش نمونه‌ای بی‌نظیر از عدالت، شجاعت و ایمان را به نمایش گذاشت. ضربت خوردن او در حال عبادت، در مسجد و در ماه رمضان، این واقعه را به یک تراژدی مقدس تبدیل کرده است که هر ساله در شب‌های قدر با اشک و دعا گرامی داشته می‌شود.

ضربت خوردن حضرت علی علیه‌السلام لحظه‌ای بود که تاریخ اسلام را برای همیشه تغییر داد. این واقعه، فراتر از یک ترور سیاسی، روایتی است از ایستادگی در برابر ظلم، وفاداری به اصول و تسلیم در برابر خواست الهی. ابن‌ملجم با شمشیرش توانست جسم علی را زخمی کند، اما هرگز نتوانست نور عدالت و حقیقت او را خاموش سازد. امروز، پس از گذشت قرن‌ها، نام علی همچنان در قلب میلیون‌ها انسان زنده است و یادش الهام‌بخش نسلی است که به دنبال حق و عدالت‌اند. شبی که عدالت زخم خورد، شبی بود که ایمان بار دیگر به پیروزی رسید.