اقتصاد؛ اسم رمز دسترسی ایران به دریای سرخ

به گزارش بولتن نیوز به نقل از فارس؛ «سودان کشوری پر از منابع است و همین، دلیل مشکلاتش است. کشورهایی که اکنون با سودان دشمنی دارند و مرتکب جنایاتی می‌شوند که در حد جنایت علیه بشریت است، به دنبال غارت منابع این کشور هستند» این را وزیر فرهنگ و اطلاعات سودان، خالد الإعيسر  دیروز دوشنبه بیان داشت.

اشاره وزیر فرهنگ سودان به حمایت‌های همه جانبه امارات از شبه نظامیان گروه پشتیبانی سریع در سودان است که آنها را ابزار مخربی توصیف کرد که توسط کشورها و سازمان‌های بین المللی برای تصاحب منابع سودان  به کار گرفته شده است.

نقش امارات در غارت طلای سودان

اما نقش امارات به عنوان یکی از بازیگران منطقه‌ای که به دنبال سوء استفاده از اوضاع داخلی سودان برای تصاحب ثروت آن است، چیست؟.

درحالی‌که نیروهای پشتیبانی سریع علیه غیرنظامیان در دارفور و سایر مناطق دست به نسل‌کشی می‌زنند، ابوظبی آنها را به سلاح مجهز می‌کند. 

نیروهای پشتیبانی سریع سودان به‌فرماندهی محمد حمدان دقلو ملقب به حمیدتی که داعیه‌دار تشکیل حکومت هستند، با نیروهای ارتش و شورای حاکمیت انتقالی سودان به فرماندهی عبدالفتاح البرهان در مناطق مختلف درگیر هستند.

در همین حال، شرکت‌های وابسته به دقلو نیز طلای سودان را به بازارهای امارات قاچاق می‌کنند از همین رو طلا محرک اصلی جنگ سودان خوانده می‌شود.

شبه نظامیان پشتیبانی سریع بیشتر در تجارت و قاچاق طلا دخیل هستند  زیرا بیشتر معادن طلای سودان در مناطق تحت کنترل آن هستند  و در حال حاضر امارات از این تجارت به‌شدت سود می‌برد.

بر اساس گزارش ها در سال ۲۰۲۲، امارات ۳۹ تن طلا به ارزش بیش از ۲ میلیارد دلار از سودان وارد کرده و ارسال مستقیم طلای سودان به امارات هنوز هم ادامه دارد. 

شبه نظامیان پشتیبانی سریع همچنین طلای سودان را به چاد، مصر، اتیوپی، سودان جنوبی و اوگاندا قاچاق می‌کنند و بیشتر این طلاها هم نهایتا از امارات سر درمی‌آورند. 

براساس داده‌های تجاری سازمان ملل، بیش از ۶۰ تن طلا از طریق این مسیرها در سال ۲۰۲۲ به امارات رسیده است. از همین رو حتی به اذعان رسانه های غربی امارات متحده عربی یک مرکز جهانی برای «طلاشویی» و تاکنون بزرگ‌ترین مقصد طلای قاچاق‌شده از آفریقا و حتی اروپا و دیگر مناطق جهان است..

لغو قرارداد ساخت بندر امارات در سودان

در همین راستا دو ماه پیش بود که وزیر دارایی سودان اعلام کرد، کشورش به علت حمایت‌های لجستیکی، سیاسی و رسانه‌ای امارات متحده عربی از نیروهای پشتیبانی سریع، یک سانتیمتر از خاک خود را نیز برای احداث بندر مشترک در اختیار امارات قرار نخواهد داد.

«جبرئیل ابراهیم»، وزیر دارایی سودان از لغو توافق قبلی با امارات متحده عربی برای احداث و ساخت بندر ابوعمامه در سواحل دریای سرخ، به علت حمایت‌های مستمر ابوظبی از نیروهای «واکنش سریع» خبر داد و گفت دولت سودان از تأسیس بندر «ابوعمامه» با سرمایه‌گذاری امارات به ارزش ۶ میلیارد دلار صرف نظر و عقب‌نشینی کرده است.

دولت سودان در دسامبر ۲۰۲۲ با ائتلافی از شرکت‌های سرمایه‌گذاری اماراتی شامل «بنادر ابوظبی» و «اینویکتوس» برای ساخت بندر ابوعمامه قرارداد امضا کرده بود.

از آن زمان طرف اماراتی هیچ اظهار نظری در خصوص لغو این توافق از سوی سودان نداشت.

تلاش ترکیه برای تقویت همکاری اقتصادی با سودان

این در حالی است که از سوی دیگر ترکیه نیز به عنوان یک بازیگر منطقه‌ای علاقه‌مند به تقویت حضور خود در سودان طی سال‌های اخیر همکاری‌های سیاسی امنیتی و اقتصادی با این کشور را تقویت کرده است.

در زمینه سرمایه‌گذاری، ترکیه پروژه‌های متعددی در سودان اجرا کرده است. به عنوان نمونه، در ژوئیه ۲۰۲۴، ترکیه یک کشتی حامل ۲۴۰۸ تن کمک‌های بشردوستانه شامل مواد غذایی، بهداشتی و پوشاک به سودان ارسال کرد که نشان‌دهنده تعهد آنکارا به حمایت از مردم سودان در شرایط دشوار است.

ناگفته نماند که ترکیه در دوره ریاست جمهوری عمر البشیر بر سودان( رژیم البشیر در سال ۲۰۲۰ با کودتا سقوط کرد) قراردادی برای تحویل مدیریت بندر سواکن سودان را با این کشور منعقد کرد.

دی ماه سل ۱۳۹۶ در جریان سفر رجب طیب اردوغان به سودان در دوره حکومت عمر البشیر خبر از واگذاری مدیریت جزیره سواکن این کشور به ترکیه منتشر شد. این جزیره در ساحل غربی دریای سرخ قرار دارد و یکی از قدیمی‌ترین بنادر آفریقا به شمار می رود. حجاج آفریقایی در گذشته از این جزیره برای سفر به مکه استفاده می کردند و عثمانی ها نیز از موقعیت استراتژیک آن استفاده می کردند.

در این جزیره، بندری قرار دارد که یکی از قدیمی ترین بنادر این کشور به شمار می رود و در گذشته بیشتر برای انتقال مسافر و کالا به بندر جده در عربستان مورد استفاده قرار می گرفت.

اردوغان همچنین آن زمان اعلام کرد که کشورش ۶۵۰ میلیون دلار در سودان سرمایه گذاری کرده که ۳۰۰ میلیون دلار آن سرمایه گذاری مستقیم بوده است.

قرارداد عمر البشیر برای تحویل بندر سواکن به ترکیه

همان هفت سال پیش رسانه‌ها گزارش دادند که تسلط ترکیه بر بندر سواکن سودان به معنای اشراف آن بر دریای سرخ خواهد بود در حالی که ترکیه یک پایگاه نظامی هم در سومالی مشرف به خلیج استراتژیک عدن و یکی هم در قطر مشرف به خلیج فارس دارد. 

بر اساس گزارش تحلیلگران، جزیره سواکن دومین بندر سودان بعد از بندر پورسودان به شمار می آید که پیشتر تحت حاکمیت عثمانی ها بوده و مرکز دریایی آنها در دریای سرخ و مقر حاکمیتشان در منطقه جنوب به شمار می آمد. دولت عثمانی از جزیره سواکن به عنوان مرکز دریانوردی در دریای سرخ استفاده می‌کرد و این بندر مابین سال‌های ۱۸۲۱ و ۱۸۸۵ به مقر حاکم عثمانی در منطقه جنوب دریای سرخ الحاق شد.

در حالی که گزارشی از پیشرفت سرمایه گذاری ترکیه در بندر سواکن به دنبال سقوط دولت عمر البشیر و روی کار آمدن عبدالفتاح البرهان به عنوان رئیس شورای حاکمیت انتقالی منتشر نشده اما حالا مساله ای که بیشتر جلب توجه کرده اعلام آمادگی ترکیه برای میانجیگری بین امارات و سودان است.

در ۱۳ دسامبر گذشته اما برابر با ۲۸ آذر ماه یعنی تنها ۱۰ روز پس از سقوط رژیم بشار اسد در سوریه، ریاست جمهوری ترکیه اعلام کرد که رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه طی یک تماس تلفنی با عبدالفتاح البرهان، رئیس شورای حاکمیت انتقالی سودان، از آمادگی آنکارا برای میانجیگری برای حل مناقشه میان سودان و امارات و توقف جنگ جاری بین ارتش سودان و نیروهای پشتیبانی سریع خبر داده است.

به دنبال آن وزارت خارجه امارات هم شنبه گذشته با صدور بیانیه‌ای  از آنچه اقدامات دیپلماتیک ترکیه جهت رسیدن به راه‌حلی برای بحران کنونی سودان خواند استقبال کرد؛ اما وزارت خارجه سودان با صدور بیانیه‌ای شدید اللحن بار دیگر تاکید کرد که از ابوظبی انتظار می‌رود تامین سلاح و مزدور برای نیروهای واکنش سریع را متوقف کند تا صلح در سودان برقرار شود.

در بیانیه وزارت خارجه سودان آمده که استقبال خارطوم از میانجیگری ترکیه برای پایان دادن به اختلافات با امارات ناشی از این است که امارات یکی از طرف‌های حمله‌ای است که سودان با آن مواجه شد.

در ادامه این بیانیه آمده است: در حال حاضر آنچه انتظار می‌رود این است که امارات تامین سلاح و مزدور برای شبه‌نظامیان پشتیبانی سریع را متوقف کرده و آنها را به سمت کنار گذاشتن سلاح‌هایشان سوق دهد، در آن صورت صلح محقق خواهد شد.

اردوغان به بهانه میانجیگری، به دنبال مقابله با نفوذ ایران و روسیه در سودان

همان طور که می‌دانیم کشور سودان در قلب عمق استراتژیک کشورهای عربی حوزه خلیج فارس قرار دارد.این کشور به چند دلیل برای کشورهای منطقه  و به خصوص اعراب مهم است اول آنکه سودان دروازه منطقه غرب آسیا به سوی آفریقا محسوب می شود علاوه بر آن دریای سرخ و باب المندب یک موقعیت استراتژیک بسیار خاص برای این کشور فراهم کرده است بدین ترتیب سودان پلی استراتژیک میان کشورهای خلیج فارس و آفریقا به شمار می‌آید و از همین رو عربستان، امارات و حتی رژیم صهیونیستی به دنبال حضور پر رنگ خود در سودان حتی به قیمت از دست رفتن امنیت داخلی این کشور بوده اند.

از سوی دیگر ترکیه و قطر هم به عنوان محور مقابل سعودی-اماراتی-صهیونیستی در سودان حضور داشته‌اند اما حالا ادروغان درصدد نزدیک شدن به این محور و احتمالا به دنبال مقابله با گسترش نفوذ روسیه و ایران در سودان و پیشبرد قراردادهای قبلی با خارطوم از جمله بازسازی بندر سواکن و اشراف بر دریای سرخ است؛ به خصوص که ایران و روسیه طی یک سال اخیر برای تقویت روابط دیپلماتیک با سودان گام برداشتند.

موقعیت راهبردی سودان

سودان به دلیل موقعیت جغرافیایی خود در دریای سرخ و ارتباطات تجاری با مناطق مختلف آفریقا، خاورمیانه و آسیا، از اهمیت راهبردی برخوردار است. بندر پورت سودان به عنوان یکی از مهم‌ترین بنادر دریای سرخ، نقشی کلیدی در تسهیل تجارت دریایی و ترانزیت کالاها ایفا می‌کند. رقابت کشورهای منطقه‌ای برای گسترش نفوذ در سودان نشان‌دهنده اهمیت ژئوپلیتیکی این کشور است.

سودان در شمال شرقی آفریقا و در کنار دریای سرخ قرار دارد و می‌تواند به عنوان پل ارتباطی میان شرق و غرب آفریقا عمل کند. دریای سرخ به دلیل نزدیکی به تنگه باب‌المندب و کانال سوئز، یکی از مهم‌ترین مسیرهای تجارت جهانی به شمار می‌رود. بندر پورت سودان، به عنوان بزرگترین بندر این کشور، نقطه‌ای حیاتی برای صادرات و واردات کالا و همچنین سرمایه‌گذاری‌های دریایی محسوب می‌شود.

اهمیت دریای سرخ به علت موقعیت جغرافیایی موثر در روابط بین المللی و منطقه ای آن است. این دریا حلقه ارتباطی آسیا-اروپا و آفریقا و به شکل اضافی نقطه تلاقی استراتژیک میان دریای مدیترانه و اقیانوس هند است.

مصر، سودان، ارتیره، جیبوتی و سومالی در آبهای غربی دریای سرخ و یمن، عربستان، اردن، فلسطین اشغالی در شرق و شمال آن قرار دارند. روزانه قریب به ۳.۳ میلیون بشکه نفت از این گذرگاه عبور می کند و گذرگاه های حیاتی تجاری میان کشورهای شرق آسیا و اروپا است.

راه‌های تقویت سرمایه‌گذاری‌های ایران در سودان

از همین رو باید گفت ایران می‌تواند در رقابت با کشورهای عربی و ترکیه، از طریق سرمایه‌گذاری هدفمند در بخش‌های کلیدی، نفوذ و دسترسی خود در دریای سرخ را تقویت کند.

در این راستا شناخت اهمیت منابع طبیعی و فرصت‌های سرمایه‌گذاری در کشور سودان و همچنین روش‌های توسعه روابط اقتصادی بین ایران و سودان برای تقویت نفوذ ایران در منطقه دریای سرخ اهمیت پیدا می کند.

ایران می‌تواند با هدف‌گذاری بر فعالیت‌های اقتصادی و سرمایه‌گذاری در سودان نفوذ خود را در منطقه با توسعه این روابط نفوذ خود را در دریای سرخ و منطقه جنوب غرب آسیا تقویت کند.

فرصت‌های سرمایه‌گذاری در سودان

بخش معدن: این بخش ظرفیت بالایی برای استخراج و صادرات مواد معدنی دارد. از جمله مهم‌ترین منابع این کشور می‌توان به مواد معدنی (طلا، اورانیوم، مس و آهن) اشاره کرد.

کشاورزی: سودان با داشتن زمین‌های واسع و خاصیت خاک حاصلخیز، می‌تواند به یک مرکز مهم برای فعالیت‌های کشاورزی و مصرف محصولات آن تبدیل شود.

سودان دارای زمین‌های حاصلخیز و منابع آبی قابل توجهی است(نزدیک به ۴۰ درصد از زمین های کشاورزی جهان عرب در سودان قرار دارد. رود نیل و ساختن سد النهضه بر روی این رود نیز از دیگر مسائلی است که به اهمیت سودان می افزاید این رود از کشورهای اوگاندا، سودان و مصر و از شهرهای مهمی چون خارطوم، پایتخت سودان، و قاهره، پایتخت مصر، می‌گذرد و سرانجام به دریای مدیترانه می‌ریزد.

ایران می‌تواند با انتقال دانش و فناوری کشاورزی و سرمایه‌گذاری در پروژه‌های کشاورزی، نه تنها نیازهای داخلی خود را تامین کند، بلکه به توسعه پایدار سودان نیز کمک نماید.

سرمایه‌گذاری در بندر پورت سودان

نقش بندرها و حمل و نقل دریایی: موقعیت استراتژیک در دریای سرخ فرصت‌های بی‌نظیری برای سرمایه‌گذاری در قطاع حمل و نقل فراهم می‌کند. زیرا سودان به خاطر دسترسی به دریای سرخ و مسیرهای حمل و نقل در منطقه جنوبی آسیا و آفریقا از اهمیت استراتژیک برخوردار است.

سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های بندری و لجستیکی در پورت سودان می‌تواند نه تنها به تقویت جایگاه اقتصادی ایران کمک می‌کند، بلکه امکان انتقال کالاهای ایرانی به بازارهای آفریقایی را نیز تسهیل خواهد کرد. ایران می‌تواند با ارائه فناوری‌های پیشرفته و خدمات مهندسی و همچنین راه اندازی خط کشتیرانی چابهار-پورت‌سودان همکاری‌های دوجانبه را در این حوزه گسترش دهد.

همکاری در حوزه انرژی

ایران با داشتن تجربه در زمینه استخراج و تولید انرژی، می‌تواند در توسعه صنعت نفت و گاز سودان نقش مهمی ایفا کند. سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های انرژی، از جمله پالایشگاه‌ها و نیروگاه‌های برق، می‌تواند زمینه‌ساز همکاری‌های بلندمدت باشد.

افزایش تجارت و صادرات محصولات ایرانی

ایران می‌تواند با افزایش صادرات محصولات خود، از جمله محصولات پتروشیمی، مصالح ساختمانی و محصولات کشاورزی به سودان، حجم تجارت دوجانبه را افزایش دهد. ایجاد مناطق آزاد تجاری یا دفاتر نمایندگی تجاری در سودان نیز می‌تواند به تقویت روابط اقتصادی کمک کند.

در همین راستا جبرئیل ابراهیم محمد فضیل، وزیر دارایی و برنامه ریزی اقتصادی جمهوری سودان آبان ماه گذشته در صدر هیاتی اقتصادی و به دعوت همتی وزیر امور اقتصادی و دارایی کشورمان به تهران آمدند و در دیدار با یکدیگر دو طرف ضمن اظهار خرسندی از برقراری مجدد روابط سیاسی بین دو کشور، ابراز امیدواری کردند، برقراری مجدد روابط، باعث توسعه و شکوفایی روابط اقتصادی و تجاری بین دو کشور گردد. طرفین در این دیدار بر آمادگی دولت های ایران و سودان بر گسترش روابط اقتصادی دوجانبه تاکید نمودند.

وزیر دارایی و برنامه ریزی اقتصادی سودان هم با اشاره به مزیت‌هایی از قبیل وجود خاک حاصلخیز در این کشور و تولیدات محصولات کشاورزی همانند دانه های روغنی، کنجد، بادام زمینی و همچنین پرورش دام، افزودند کشور سودان دارای منابع غنی زیر زمینی است. ایشان تمایل کشور خود به توسعه روابط اقتصادی با جمهوری اسلامی ایران را اعلام نمود. 

جمهوری سودان با مساحت ۱ میلیون و ۸۸۶ کیلومتر مربع ۴۵ میلیون نفر جمعیت دارد که بیش از ۹۷ درصد آنها مسلمان هستند.

بنابراین حضور مؤثر ایران در سودان و تقویت دسترسی ایران به متحدانش نیازمند تدوین برنامه‌های راهبردی و سرمایه‌گذاری‌های هدفمند در حوزه‌های اقتصادی و زیرساختی است. با توجه به اهمیت بندر پورت سودان و موقعیت راهبردی این کشور در دریای سرخ، سرمایه‌گذاری در این منطقه می‌تواند نقشی کلیدی در گسترش روابط اقتصادی و تقویت جایگاه ایران در سودان ایفا کند. همکاری‌های چندجانبه در حوزه‌های کشاورزی، انرژی و تجارت، همراه با تقویت روابط فرهنگی، می‌تواند زمینه‌ساز حضور بلندمدت و موفقیت‌آمیز ایران در این کشور باشد.