بحران در صندوق‌های بازنشستگی؛ کدام نسل قربانی خواهد شد؟

گروه اقتصادی – صندوق بازنشستگی کشوری، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین نهادهای تأمین اجتماعی کشور، طی سال‌های اخیر به جای حرکت به سمت استقلال مالی و پایدارسازی منابع، به یک مصرف‌کننده بی‌حدوحصر بودجه دولتی تبدیل شده است. صورت‌های مالی و عملکرد این صندوق نشان می‌دهد که اتکای شدید به اعتبارات دولتی و ناکارآمدی سرمایه‌گذاری‌ها، نه‌تنها بار مالی سنگینی بر دوش دولت گذاشته، بلکه خطر فروپاشی این ساختار اقتصادی را به‌شدت افزایش داده است. در سال ۱۴۰۱، رشد فزاینده مخارج و کسری منابع به حدی بوده که بیش از دو سوم بودجه این صندوق از محل کمک‌های دولتی تأمین شده است، روندی که ادامه آن تنها به تعمیق بحران‌های اقتصادی کشور و افزایش فشار بر نسل‌های آینده منجر خواهد شد. آیا زمان آن نرسیده که این ساختار ناکارآمد مورد اصلاحات جدی قرار گیرد؟

به گزارش بولتن نیوز براساس گزارش صورت های مالی و عملکرد صندوق بازنشستگی کشوری که در دسترس عموم قرار گرفته، و روند بودجه و منابع و مصارف صندوق بازنشستگی در سال های ۱۳۹۴-۱۴۰۱ را نشان می دهد هر سال مصارف و مخارج صندوق بازنشستگی رشد فزاینده ای داشته و به دلایل متعدد، نیاز صندوق به منابع دولت و اعتبارات دولتی بابت تامین هزینه ها افزایش شدید داشته و از جمله در سال ۱۴۰۱، اعتبارات دولتی حدود ۶۶ درصد معادل نزدیک به ۴۸ همت افزایش داشته است.

نگاهی به صورت های مالی و منابع صندوق بازنشستگی کشوری نشان می دهد که تنها حدود ۱۹ همت از منابع آن از محل سرمایه گذاری ها و سایر منابع بوده و اتکای اصلی این صندوق به اعتبارات دولتی است.

هر چند که امکان مقایسه دقیق ارقام سرمایه گذاری ها و درآمد عملیاتی به کل مصارف و بودجه صندوق بازنشستگی کشوری در ۱۰ سال اخیر وجود ندارد، اما با مقایسه ارقام بودجه سال ۱۴۰۱ می توان دریافت که تنها بخش محدودی از مصارف و هزینه ها یعنی حدود ۱۰ تا ۱۲ درصد هزینه ها و مصارف، از طریق سرمایه گذاری ها و درآمد عملیاتی قابل تامین بوده و بقیه نیازهای هزینه ای با اتکا به بودجه واعتبارات دولتی تامین شده است.

با ادامه چنین روندی، احتمالا در سال های ۱۴۰۳ و ۱۴۰۴ نیاز صندوق های بازنشستگی به منابع دولت بیش از پیش افزایش یافته و فشار هزینه شدیدی به دولت و مخارج دولت وارد می کند. این وضعیت نشان دهنده عدم تعادل در منابع و مصارف صندوق های بازنشستگی است به گونه ای که از مصارف ۱۸۱ همت سال ۱۴۰۱، حدود ۱۲۰ همت از هزینه ها توسط اعتبار و کمک دولتی تامین شده است. 

رشد ۱۷ درصدی منابع و مصارف در سال ۱۴۰۱

در سال ۱۴۰۱ جمع منابع و مصارف صندوق بازنشستگی کشوری معادل ۱۸۰ هزار و ۹۰۲ میلیارد تومان اعلام شده که نسبت به عدد ۱۵۴ هزار و ۲۳۲ میلیارد تومان بودجه اصلاح شده سال ۱۴۰۰ به میزان ۱۷.۳ درصد رشد داشته است. 

رشد ۶۶ درصدی اعتبار دولتی در سال ۱۴۰۱

منابع صندوق در سال ۱۴۰۱ شامل اعتبار دولتی دریافتی معادل ۱۲۰ هزار و ۵۵۰ میلیارد تومان بوده که نسبت به سال ۱۴۰۰ معادل ۶۵.۸ درصد رشد داشته و اعتبار دولتی دریافتی صندوق بازنشستگی کشوری در سال ۱۴۰۰ معادل ۷۲۷۲۰ میلیارد تومان بوده که با افزایش ۴۷۸۳۰ میلیارد تومان به ۱۲۰۵۵۰ میلیارد تومان در سال ۱۴۰۱ رسیده است.

این موضوع نشان دهنده این واقعیت است که هرسال نیاز صندوق بازنشستگی کشوری برای تامین مصارف و مخارج و پرداخت به بازنشستگان بابت حقوق و بیمه و سایر هزینه ها روبه افزایش است و در سال های اخیر رشد فزاینده ای داشته است

این اقلام شامل دریافتی از دولت بابت کمک دولت در انجام تعهدات صندوق معادل ۲۰۴۳۰ میلیارد تومان، اجرای قانون مدیریت خدمات کشوری و تعهد دولت ۱۳۲۶۴ میلیارد تومان، حقوق بازنشستگان قبل از ۱۳۵۴ معادل ۸۹۸ میلیارد تومان، همسان سازی سال ۹۶ معادل ۴۳۵۱ میلیارد تومان، همسان‌سازی ۹۷ معادل ۴۰۶۹ میلیارد تومان، همسان سازی سال ۹۸ معادل ۵۱۳۹، همسان سازی سال ۹۹ معادل ۶۱۸۹۲، اعتبار دولتی دریافت عائله‌مندی و اولاد و عیدی بازنشستگان و موظفین و تعهد دولت ۱۰۵۰۵ میلیون تومان، جمع کسور بازنشستگی ۲۴۰۰۰ میلیارد تومان، کسور بازنشستگی ۲۲۶۰۰ میلیارد تومان، مقرری ماه اول ۱۴۰۰ میلیارد تومان وجمع سایر منابع مالی ۱۹۱۸۷ میلیارد تومان است.

همچنین دریافت بابت بیمه عمر و حادثه ۲۹ میلیارد تومان، انتقال کسور از سایر صندوق‌ها ۴۵ میلیارد تومان، درآمد حاصل از سرمایه‌گذاری‌ها ۱۷۸۲۸ میلیارد تومان، سایر درآمدها و درآمد فروش ملک استان ها و خودرو ۱۰۴ میلیارد تومان، بیمه مکمل درمان سهم بازنشسته ۱۰۸۰ میلیارد تومان، منابع تامین کسری اعتبار ۱۷۱ ۶۵ میلیارد تومان، کسری پرداخت حقوق طبق ماده ۱۰۰ قانون استخدام کشوری ۱۵۶۳۶، اعتبار دولتی بیمه مکمل درمان سهم دولت ۱۵۲۸ و جمع منابع معادل ۱۸۰ هزارو ۹۰۲ میلیارد تومان گزارش شده است.

رشد شدید مصارف 

در سمت مصارف بودجه سال ۱۴۰۱ صندوق بازنشستگی کشوری تعهدات قانونی معادل ۱۷۴۳۳ میلیارد تومان بوده که شامل هزینه حقوق بازنشستگان و موظفین به مبلغ ۸۲۹۴۵ میلیارد تومان، بار مالی همسان سازی حقوق بازنشستگی سال‌های قبل ۷۵۴۵۱ میلیارد تومان، همسان‌سازی حقوق بازنشستگی معوقه ۶ ماهه دوم ۹۹ و اصلاحی ۱۴۰۰ معادل ۵۴۱۹ میلیارد تومان، پرداخت عائله مندی و اولاد و عیدی ۱۰۵۰۵ میلیارد تومان، استرداد کسور انتقال کسور اشتباه واریزی ۸ میلیارد تومان است.

همچنین هزینه بیمه مکمل درمان بازنشستگان و موظفین ۴۱۳۷ میلیارد تومان، بیمه مکمل درمان سهم صندوق بیمه تکمیلی درمان ۱۵۲۸، بیمه مکمل درمان سهم دولت ۱۵۲۸میلیارد تومان، بیمه مکمل درمان سهم بازنشسته ۱۰۸۰، بازپرداخت تسهیلات دریافتی و هزینه‌های مالی۱۲۳، بازپرداخت دریافتی از محل خط اعتباری بانک‌ها ۱۲۲۵، هزینه‌های مالی ۵ میلیارد تومان، سایر هزینه‌های رفاهی بازنشستگان و موظفین ۶۲ میلیارد تومان، هزینه اداری طرح ۴۰۳ میلیارد تومان، هزینه‌های پرسنلی ۱۷۶ میلیارد تومان، تعمیر نگهداری ۷ میلیارد تومان، هزینه‌های عمومی اداری ۲۱۹ میلیارد تومان، پرداخت‌های سرمایه‌ای ۵۳۶ میلیارد تومان، پرداخت بابت سرمایه‌گذاری ۲۹۵، زمین ساختمان و تاسیسات ۱۸۰، اثاثیه اداری ۳۱ میلیارد تومان، خانه فرهنگ امید ۳۰ میلیارد تومان، پرداخت غرامت فوت ۱۵۱ میلیارد تومان، پرداخت بدهی‌ها مالیات و معوقه تامین اجتماعی ۵۰ میلیارد تومان، و جمع کل مصارف صندوق بازنشستگی کشوری در سال ۱۴۰۱ معادل ۱۸۰ هزار و ۹۰۲ میلیارد تومان اعلام شده است.