قابل توجه قضات در نظام جمهوری اسلامی

عدالت یکی از مسایلی است که به وسیله اسلام حیات و زندگی را از سر گرفت و ارزش فوق العاده یافت در قران کریم به قسط و عدل بسیار تاکید شده است و در  تعالیم نظری و عملی ائمه معصومین نیز سفارشهای فراوانی درباره اجرای عدالت به چشم می خورد خصوصا در سخنان و نیزکردارهای پیشوای متقیان امام علی (ع) این مساله موج می زند 

 

عدالت در نزد آن بزرگوار بسیار اهمیت داشت به طوری که حتی بسیاری از اصول و ارزشها را هم بالاتر می دانست چنانکه فردی از او سئوال کرد: «آیا عدالت شریفتر  و بالاتر است یا بخشندگی؟» مورد سئوال دو خصیصه انسانی است، بشر همواره از ستم گریزان بوده است و همیشه احسان و نیکی به دیگری را بدون چشمداشت مادی انجام می داده و مورد تحسین و ستایش قرار داده است. 

 

پاسخ این پرسش با یک دید ساده و بسیط خیلی آسان به نظر می رسد جود و بخشندگی از عدالت برتر است زیرا عدالت، رعایت حقوق دیگران و تجاوز نکردن به حدود و حقوق آنهاست اما جود این است که آدمی با دست خود حقوق مسلم خود را نثار غیر می کند آنکه عدالت می کند به حقوق دیگران تجاور نمی کند و یا حافظ حقوق دیگران است ولی آنکه بخشش می کند و فداکاری می نماید حق مسلم خود را به دیگری تفویض می کند پس جود و بخشش  بالاتر است . در واقع اگر تنها معیارهای اخلاقی و فردی را بسنجیم به این شکل است. یعنی جود بیش از عدالت، معرف و ناشنه کمال نفس و روح انسان است.

 

ولی امام علی (ع) که با دید عمیق خود کل جامعه را در نظر یم گیرد به عکس این جواب می دهد و می فرماید به دو دلیل عدل از جود بالاتر است :«عدل کارها را در مجرای خود قرار می دهد اما جود کارها را از مجرای طبیعی خود خارج می کند.. از نظر امام علی (ع) ان اصلی که می تواند تعادل را در اجتماع حفظ کند و همه را راضی بدارد و به پیکر اجتماع سلامت و به روح آن آرامش بدهد عدالت است ظلم و جور و تبعیض قادر نیست حتی روح خود ستمگر و روح آن کسی را که به نفع او ستنمگری می شود راضی نگه دارد تا چه رسد به ستمدیدگان و پایمال شدگان.

 

پيامبر صلي الله عليه و آله : بِالْعَدْلِ قامَتِ السَّماواتُ وَ الاَْرْضُ ؛

آسمان ها و زمين، با عدالت، پا برجا مى مانند. 

 

اجرای عدالت در نظام قضائی اسلام یک اصل و ارزش واقعی و والا است که باعث حیات و زندگی جامعه و ملت و امت است که نظام هستی و آسمان و زمین بر آن استوار است «و بالعدل قامت السموات و الارض!».

 

بنابراین نظام صحیح اسلام و جامعه حق باید بر اساس عدالت و قضاوت به حق و عدل تشریعی برقرار باشد و مجریان عمده عدالت و قسط در جامعه، قُضات هستند و مسئولیت سنگین این رسالت بر عهده قوه قضائیه و در گرو شیوه اجراء قضاء می باشد. به همین مناسبت کار اساسی حاکم الهی و قاضی باید اجرای عدالت و برقراری قسط باشد.

 

به همین دلیل است که کمتر نظام و منصبی در اسلام مثل قوه قضائیه و منصب قضاوت اهمیت دارد؛ زیرا همین منصب است که از منصب الهی و مقام انبیاء است. و از سوی دیگر هماهنگ کننده نظام تشریعی عدالت و قسط در جامعه با نظام تکوینی عدل الهی است که آسمان و زمین بر آن استوار می باشد و از طرف جان و مال، نوامیس، عرض و آبروی مردم و همۀ شرف و هستی انسان ها به دست قاضی و در اختیار قاضی است، و او امین مال و جان مردم است.

 

و اعلم ان الرعیه طبقات لا یَصلَح بعضَها اِلّا ببعض و لا غنی ببعضا عَن بَعض ... مِنها قُضاه العَدلِ

«جامعه و رعیت طبقات مختلف دارد که اصلاح نمی شود برخی مگر به وسیله برخی دیگر و نیز برخی بی نیاز از برخی نیستند و نیاز جامعه به قاضیان عادل بر زمره آن ها است» 

 

⚡️عدالت و رفتار عادلانه از شجاعت برتر است زیرا اگر مردم جامعه عدالت را پیشه سازند و همگی آن را به کار بندند، جامعه چنان معتدل و کارها استوار می گدرد که نیازی به اعمال شجاعت برای رفع کژی هانمی باشد.

 

[العدل افضل من الشجاعه لان الناس لو استعملوا عموماً فی جمیعهم، لاستغنوا من الشجاعه ... ]

امام علی (ع) به اسود بن قُطَنه، فرمانده جوان لشکر خود نوشت که باید امور مردم و حقوق آنان در نزد تو یکسان و مساوی باشد و باید به آنان به دیده یکسان بنگری.

 

«فلیکن امر الناس عندک فی الحق سواء»

او به والی دیگرش نوشت که حتی در لحظات و اوقات، نگاه و اشاره و سلام و جواب سلام با مردم خویش به مواسات عمل کن .