وجود گسل پنهان در مرکز تهران که تاکنون شناخته نشده بود/ پوشانده شدن عوارض شهری با توسعه شهرها
به گزارش بولتن نیوز به نقل از ایسنا، دکتر مرتضی طالبیان، عضو هیات علمی پژوهشکده علوم‌زمین سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی در نشست تخصصی نوزدهمین سالگرد زلزله بم که در محل سازمان زمین شناسی برگزار شد، گفت: درباره زلزله بم موارد زیادی مطرح شده، ولی همچنان باید درس‌هایی از آن بگیریم که نگرفته‌ایم.
وی ادامه داد: نگاهی به نقشه لرزه‌خیزی ایران نشان می‌دهد که در همان جاهایی که زمینلرزه رخ می‌دهد، شهرها گسترده شده‌اند و این امر نشان می‌دهد که ریسک خطر زلزله در همه مناطق کشور بالا است؛ از این رو باید به‌ویژه به مناطق شهرهای بزرگ توجه بیشتری صورت گیرد؛ چرا که در شهرهای بزرگ انرژی زلزله نیز آزاد شده است.
طالبیان اضافه کرد: زلزله‌ها می‌توانند ریسک‌های متفاوتی را ایجاد کنند، به عنوان مثال زمینلرزه طبس و سرپل ذهاب با بزرگای یکسان بودند، ولی ریسک و تلفاتی که در این رخداد لرزه‌ای ایجاد شد، متفاوت بوده است. همچنین در زلزله بم بزرگای چندان بزرگ نبوده است، ولی تلفاتی که ایجاد کرده بسیار بیشتر از تلفات زلزله‌های بزرگتر بوده است.
عضو هیات علمی پژوهشکده علوم زمین سازمان زمین شناسی با طرح این سؤال که چگونه می‌توان ریسک زلزله را کاهش داد، تاکید کرد: در حوزه زمینلرزه ۳ ضلع "کاهش خطر"، "کاهش در معرض خطر قرار گرفتن" و "کاهش آسیب پذیری" مطرح است. برای کاهش خطر زلزله، پیش بینی زلزله مطرح شده که عملا بی فایده است و هیچ کشوری نتوانسته زلزله را پیش بینی کند و ما هم نخواهیم توانست، از این رو سرمایه گذاری برای کاهش خطر از طریق پیش‌بینی زلزله، یک گمراهی است و حتی اگر موفق شویم تنها می‌توانیم جان انسان ها را نجات دهیم و نمی‌توانیم جلوی خسارات اقتصادی را بگیریم.
عضو هیات علمی پژوهشکده زمین‌شناسی با تاکید بر ضرورت توجه به ساختمان‌سازی در زمینه کاهش خطر زلزله، گفت: در این زمینه لازم است ساختمان مناسب در جای مناسب ساخته شود. نمونه آن دو زلزله "ونچوان" چین و با بزرگای ۷.۹ و زلزله بم با بزرگای ۶.۶ است که تصاویری که ما تهیه کردیم، نشان می‌دهد تخریب ساختمان در این دو منطقه شبیه هم هستند و در هر دوی این منطقه به دلیل ضعف طبقه پایین موجب تخریب سازه شده است. در این زمینه آیین‌نامه‌ها تدوین شده و ویرایش پنجم آنها به‌زودی ارائه می‌شود، ولی در اجرا ضعف‌هایی وجود دارد که اگر این ضعف‌ها کنترل شود تا حد زیادی آسیب‌ها را کاهش خواهد داد.
طالبیان با تاکید بر احداث سازه‌های مناسب در مکان‌های مناسب برای کاهش خطر زلزله، توضیح داد: در این زمینه نیاز داریم تا گسل‌ها شناسایی شوند و بر اساس آن تعیین شود که چه محل‌هایی برای احداث سازه‌ها مناسب است، در این راستا اولین گام تعیین سرچشمه‌های لرزه‌زا و گسل‌ها است و در ادامه آن می‌توانیم نقشه گسل‌ها را به نقشه خطر تبدیل کنیم که این برنامه تا حدی در این پژوهشکده انجام شده است.
وی خاطر نشان کرد: تهیه این نقشه در مقیاس ملی است و برای تهیه این نقشه در مقیاس‌های شهری نیاز است تا کارهای بیشتری اجرایی شود.
عضو هیات علمی پژوهشکده علوم زمین، گسل‌های موجود در کشور را شامل گسل‌های سطحی و پنهان ذکر کرد و یادآور شد: تعداد زیادی از زلزله‌های رخ داده در زاگرس به دلیل گسل‌های پنهان است که هیچ کدام گسلش سطحی نداشته‌اند و با یک نگاه سطحی به تاریخچه زلزله‌های چند دهه اخیر می‌توان گفت نیمی از زلزله‌های ایران روی گسل‌های پنهان رخ می‌دهد؛ از این رو نقش این نوع گسل‌ها مهم است و لازم است این نوع گسل‌ها شناسایی شوند.
وی با اشاره به گسل‌های پنهان در زاگرس، علت آن وجود لایه های نمک است که موجب پنهان شدن گسل‌ها می‌شوند و اضافه کرد: گسل‌هایی در ژرفا وجود دارند که ممکن است آثاری بر روی زمین نداشته باشند که به آنها گسل‌های " پی سنگی" گفته می‌شود؛ در این زمینه مطالعات زیادی انجام شده، ولی کماکان گسل‌های پی سنگی‌ای هستند که ما آنها را نمی‌شناسیم، نمونه آن زمینلرزه سر پل ذهاب است که به دلیل فعال‌شدن یکی از گسل‌های پی سنگی است و بزرگترین زلزله دستگاهی زاگرس را شکل داده است.
زلزله تهران
طالبیان به زمینلرزه‌های شهرهای بزرگ اشاره و اظهار کرد: شهر تهران به عنوان پایتخت و بزرگترین کلان شهر ۶ زمینلرزه تاریخی داشته که گسل مسبب ۳ مورد از این زلزله‌ها به گسل های شناخته شده نسبت داده شده است، ولی هنوز سر منشأ ۳ زلزله دیگر تهران مشخص نیست و این مبدا مطالعاتی در تهران برای ما شد و در نهایت منجر به این شد که دریابیم در مرکز شهر تهران گسل پنهانی وجود دارد که می‌توانسته در گذشته عامل زمینلرزه‌ها باشد و می‌تواند در آینده عامل زلزله‌های دیگر باشد.
وی گفت: علاوه بر این گسل‌های پنهان، گسل‌هایی در سطح زمین داریم که در سال‌های اخیر بر روی آنها ساخت و ساز شده است و در سال‌های اخیر با تلاش‌هایی که صورت گرفت، نقشه‌های حریم گسل‌ها تدوین و بر اساس آن قانونی مصوب شد که بر اساس آن ساخت و ساز در حریم آنها ممنوع شد، چرا که ساخت و ساز در حریم گسل‌ها موجب آسیب رسیدن به سازه می‌شود.
به گفته این محقق زمین‌شناسی، حریم گسل‌ها متفاوت است و از ۵ تا ۵۰ کیلومتر متفاوت است؛ از این رو فرمول ثابت ندارد و نیاز است بر روی هر یک از گسل‌ها مطالعاتی انجام شود.
طالبیان افزود: رعایت حریم گسل‌ها تقریبا در تهران اجرایی شده است و کم و بیش رعایت می‌شود و امیدواریم در آینده با شدت بیشتری این قانون پیگیری شود، ولی در سایر شهرها، علیرغم تلاش‌هایی که شده و وظایفی که بر عهده سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی گذاشته شده است، اعتبارات چندانی در این زمینه اختصاص نیافته است.
وی گفت: شهر تهران در ۳۰ تا ۴۰ سال اخیر به شدت توسعه یافته است و از ساختمان‌های پراکنده به برج‌های متراکم تبدیل شده است و به گونه‌ای است که عوارض شهری محو و نابود می‌شوند و زمینی که می‌توانستیم به راحتی عوارض زمین‌شناسی آن را به راحتی مطالعه کنیم، در کمتر از ۱۰ سال کاملا پوشیده شده است؛ از این رو یکی از اولویت‌ها این است که به محدوده شهرها توجه شود، چون به زودی از دسترس خارج می‌شوند. مناطق کویری همیشه آماده مطالعه هستند، ولی مناطق شهری بسیار حیاتی هستند و هر سال که در مطالعات شهری تاخیر شود، هزاران ساختمان ساخته می‌شود.
به گفته این محقق، در تهران سالانه ۱۰ تا ۲۰ هزار پروانه ساختمانی صادر می‌شود و ۱۰ تا ۲۰ هزار ساختمان در خطر بیشتر قرار خواهند گرفت، اگر بر روی گسل‌ها مطالعه نشود.
گسل هایی که مطالعه نشده‌اند
این عضو هیات علمی پژوهشکده علوم زمین با بیان اینکه در پیرامون شهر تهران گسل‌های زیادی هستند که مطالعه نشده‌اند، گفت: ما هنوز اطلاعات دقیقی از گسل‌های اصلی اطراف تهران در اختیار نداریم و اولویت ما در خصوص پیرامون شهرهای بزرگ، مطالعات لرزه‌شناسی و گسل‌ها و مطالعه شهرهاست، قبل از آنکه با ساختمان‌سازی پوشانده شوند.
شما می توانید مطالب و تصاویر خود را به آدرس زیر ارسال فرمایید.
bultannews@gmail.com
