وعده سیاست خارجی رئیسی چه بود و چه شد؟

به گزارش بولتن نیوز، سید ابراهیم رئیسی با کسب ۱۸ میلیون و ۲۱ هزار و ۹۴۵ رای (۱۸۰۲۱۹۴۵) رای، هشتمین رئیس جمهور تاریخ ایران شد. رئیسی ۳۱ خرداد ۱۴۰۰ در اولین نشست خبری گفت: «سیاست خارجی دولت ما از برجام شروع نمی‌شود و به برجام نیز محدود نخواهد شد، بلکه ما تعاملی گسترده و متوازن را در سیاست خارجی دنبال خواهیم کرد ... اعلام می کنم که ما روابط با تمام کشورهای دنیا و تعامل با آنها را به ویژه کشورهای همسایه اعلام کردیم. اولویت ما ارتباط با همسایگان خواهد بود.»

عبارت فوق تبدیل به راهبرد اصلی سیاست خارجی دولت سیزدهم شد. دلیل اتخاذ آن، تجربه ناکام روحانی در برقراری رابطه پایدار با غرب و خارج شدن همسایگان و قدرت‌های نوظهور آسیا از اولویت دولت وقت بود.

هفتاد و چهار دیدار دیپلماتیک با رئیس جمهور رئیسی در سعد آباد تهران طی بازه زمانی یکساله ۳۱ خرداد ۱۴۰۰ تا ۳۱ خرداد ۱۴۰۱ برگزار شد. گستره هیئت های دیپلماتیک عازم تهران از ژاپن در شرقی ترین نقطه تا نیکاراگوئه در غربی ترین نقطه کره زمین بوده است.

رئیسی از روز تحلیف ریاست جمهوری در نیمه مرداد ۱۴۰۰ تاکنون میزبان ۹ تن از سران کشورهای عراق، ارمنستان، افغانستان، سوریه، قطر، تاجیکستان، ونزوئلا، ترکمنستان و قزاقستان بود.

تاکنون سه تن از سران ۵ کشور آسیای مرکزی عازم تهران شده‌اند. نکته‌ای وجود دارد: این منطقه تحت نفوذ روسیه و مورد طمع چین و آمریکا است. اخیراً ترکیه نیز گام های بلندی برای نفوذ در آن برداشته.

در سال های اخیر، روابط ایران با حوزه آسیای مرکزی رو به سردی رفت. تا جایی که تاجیکستان مانع اصلی عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای بود. این کشور هم زبان به مرز عناد با تهران رسیده بود.

اکنون روابط تهران-دوشنبه به نقطه ای رسیده است که بالاترین مقام نظامی ایران به این کشور سفر (اردیبهشت ۱۴۰۱) و کارخانه تولید پهپاد تمام ایرانی «ابابیل - ۲» در تاجیکستان را افتتاح می کند. «رحمان» رئیس جمهور تاجیکستان نیز در خرداد ۱۴۰۱ پس از ۹ سال درصدر هیأتی بلند پایه به ایران آمد.

این سفر مهر بطلانی بر یک دهه روابط تیره ایران - تاجیکستان شد.

یکی از دستور کارهای اصلی سفر سران آسیای مرکزی به ایران در راستای فعال سازی کریدورهای عبوری از خاک ایران است. موضوعی بسیار مهم که می تواند ایران را تبدیل به تقاطع اتصال شرق - غرب و شمال - جنوب کند. این سیاست برد - برد هم برای ایران ارزآوری خواهد داشت و هم کشورهای محصور در خشکی (landlocked country) آسیای مرکزی به مسیر ترانزیتی مستقیم به آب های آزاد دست خواهند یافت.

از سوی دیگر، به دلیل جنگ اروپا عملاً دروازه شرق اروپا به روی کریدورهای زمینی عبوری از روسیه بسته شده و کشورهای آسیای مرکزی متکی به کریدورهای ایران می شوند. کریدور ریلی قزاقستان - ترکمنستان - ایران - ترکیه همزمان با سفر «توکایف» رئیس جمهور قزاقستان به تهران راه اندازی شد.

مدیرعامل شرکت راه آهن ایران ۲۹ خرداد اعلام کرد: «امروز کریدور ریلی قزاقستان - ترکمنستان - ایران - ترکیه با هدف گذاری اولیه جابه جایی سالانه ۵ میلیون تن بار به منظور بهره مندی از مزیت ژئوپلیتیک کشور راه اندازی شد.»

این رخداد به معنی غلبه کریدور ایران بر کریدور ترکیه است که از مسیر دریایی خزر عبور می کند. کریدور مدنظر ترکیه با هدف دور زدن ایران طراحی شده بود و بندر آکتائو در قزاقستان را به بندر باکو در آذربایجان (از طریق کشتی های رو-رو) متصل می کرد امّا سفر «توکایف» نشان داد که کریدور ایرانی به صرفه تر است.

احیاء کریدورها می‌تواند ایران را به تقاطع جهان بدل کند. مسیر اتصال زمینی شرق و غرب جهان تنها از ۲ کشور ایران (پایین دست خزر) و روسیه (بالا دست خزر) می گذرد. این یک مزیت راهبردی است که از ۲۰۱۳ مورد توجه چین قرار گرفته است. هند نیز از سال ۲۰۱۶ درصدد فعال کردن کریدور عبوری مدنظر خود (شمال - جنوب) از ایران است که اخیراً رسماً فعال شد.

دیدارهای دیپلماتیک «سعد آباد» تهران به ترتیب تاریخ ملاقات از قرار ذیل است:

وزیر خارجه هندوستان (۱۵ تیر ۱۴۰۰)، وزیر خارجه قطر (۳ مرداد ۱۴۰۰)، وزیر خارجه بوسنی و هرزگوین (۱۳ مرداد ۱۴۰۰)، دبیر کل اتحادیه آلبا (۱۳ مرداد ۱۴۰۰)، وزیر خارجه عمان (۱۳ مرداد ۱۴۰۰)، رئیس مجلس تاجیکستان (۱۳ مرداد ۱۴۰۰)، رئیس مجلس قانونگذاری عالی ازبکستان (۱۳ مرداد ۱۴۰۰)، وزیر خارجه نیکاراگوئه (۱۳ مرداد ۱۴۰۰)، رئیس مجلس سوریه (۱۳ مرداد ۱۴۰۰)، فرستاده ویژه دولت نجات ملی یمن (۱۳ مرداد ۱۴۰۰)، وزیر گردشگری غنا (۱۳ مرداد ۱۴۰۰)، مدیر اجرایی دبیرخانه سیکا (۱۳ مرداد ۱۴۰۰)، وزیر خارجه بولیوی (۱۳ مرداد ۱۴۰۰)، رئیس مجلس نیجر (۱۳ مرداد ۱۴۰۰)، رئیس مجلس سنای پاکستان (۱۳ مرداد ۱۴۰۰)، معاون رئیس جمهور ونزوئلا (۱۳ مرداد ۱۴۰۰)، نخست وزیر الجزایر (۱۴ مرداد ۱۴۰۰)، نخست وزیر ارمنستان (۱۴ مرداد ۱۴۰۰)، رئیس جمهور عراق (۱۴ مرداد ۱۴۰۰)، رئیس شورای عالی قضایی عراق (۱۴ مرداد ۱۴۰۰)، رئیس جمهور افغانستان (۱۴ مرداد ۱۴۰۰)، رئیس مجلس ترکیه (۱۴ مرداد ۱۴۰۰)، رئیس دومای دولتی روسیه (۱۴ مرداد ۱۴۰۰)، رئیس مجلس آفریقای جنوبی (۱۴ مرداد ۱۴۰۰)، رئیس مجلس نمایندگان بلاروس (۱۴ مرداد ۱۴۰۰)، رئیس مجلس صربستان (۱۴ مرداد ۱۴۰۰)، فرستاده ویژه امارات متحده عربی (۱۴ مرداد ۱۴۰۰)، وزیر خارجه هندوستان (۱۵ مرداد ۱۴۰۰)، وزیر خارجه نیجریه (۱۵ مرداد ۱۴۰۰)، وزیر خارجه کویت (۱۵ مرداد ۱۴۰۰)، رئیس اقلیم کردستان عراق (۱۵ مرداد ۱۴۰۰)، وزیر خارجه بنگلادش (۱۵ مرداد ۱۴۰۰)، رئیس مجلس جمهوری آذربایجان (۱۵ مرداد ۱۴۰۰)، رئیس روسای مجالس تانزانیا و زنگبار (۱۵ مرداد ۱۴۰۰)، رئیس مجلس قرقیزستان (۱۵ مرداد ۱۴۰۰)، رئیس مجلس گینه بیسائو (۱۵ مرداد ۱۴۰۰)، وزیر خارجه عراق (۱۹ مرداد ۱۴۰۰)، وزیر خارجه ژاپن (۳۱ مرداد ۱۴۰۰)، وزیر خارجه پاکستان ( ۴ شهریور ۱۴۰۰)، نخست وزیر عراق ( ۲۱ شهریور ۱۴۰۰)، وزیر خارجه ونزوئلا (۲۶ مهر ۱۴۰۰)، وزیر خارجه تاجیکستان (۴ آبان ۱۴۰۰)، وزیر خارجه ترکمنستان (۴ آبان ۱۴۰۰)، وزیر خارجه ازبکستان (۴ آبان ۱۴۰۰)، وزیر خارجه پاکستان (۴ آبان ۱۴۰۰)، وزیر خارجه ترکیه (۲۴ آبان ۱۴۰۰)، وزیر خارجه سوریه (۱۵ آذر ۱۴۰۰)، مشاور امنیت ملی امارات (۱۵ آذر ۱۴۰۰)، وزیر خارجه و تجارت مجارستان (۲۵ آذر ۱۴۰۰)، وزیر خارجه عراق (۲ دی ۱۴۰۰)، فرستاده ویژه رئیس جمهور ترکمنستان (۱۹ دی ۱۴۰۰)، وزیر خارجه توگو (۴ بهمن ۱۴۰۰)، وزیر دفاع جمهوری آذربایجان (۶ بهمن ۱۴۰۰)، وزیر خارجه قطر (۷ بهمن ۱۴۰۰)، وزیر خارجه فنلاند (۱۸ بهمن ۱۴۰۰)، وزیر خارجه ایرلند (۲۵ بهمن ۱۴۰۰)، معاون نخست وزیر و وزیر سرمایه گذاری و تجارت خارجی ازبکستان (۱ اسفند ۱۴۰۰)، وزیر خارجه عمان (۴ اسفند ۱۴۰۰)، رئیس دفتر امنیت ملی سوریه (۹ اسفند ۱۴۰۰)، وزیر خارجه عراق (۲۵ فروردین ۱۴۰۱)، رئیس مجلس عراق (۷ اردیبهشت ۱۴۰۱)، وزیر دفاع چین (۷ اردیبهشت ۱۴۰۱)، رئیس جمهور سوریه (۱۸ اردیبهشت ۱۴۰۱)، وزیر خارجه لهستان (۱۸ اردیبهشت ۱۴۰۱)، امیر قطر (۲۲ اردیبهشت ۱۴۰۱)، معاون نخست وزیر کوبا (۲۸ اردیبهشت ۱۴۰۱)، معاون نخست وزیر جمهوری آذربایجان (۲۹ اردیبهشت ۱۴۰۱)، رئیس جمهور تاجیکستان (۹ خرداد ۱۴۰۱)، رئیس جمهور ونزوئلا (۲۱ خرداد ۱۴۰۱)، وزیر خارجه پاکستان (۲۴ خرداد ۱۴۰۱ )، رئیس جمهور ترکمنستان (۲۵ خرداد ۱۴۰۱) رئیس مجلس ارمنستان (۲۶ خرداد ۱۴۰۱) و رئیس جمهور قزاقستان (۲۹ خرداد ۱۴۰۱).

رئیس جمهور نیز در طول یک سال گذشته عازم ۵ کشور پیرامونی ایران شد: تاجیکستان (شهریور ۱۴۰۰)، ترکمنستان (آذر ۱۴۰۰)، روسیه (دی ۱۴۰۰)، قطر (اسفند ۱۴۰۰) و عمان (خرداد ۱۴۰۱) مقصد سفرهای خارجی رئیسی از زمان استقرار دولت است.

دیدارهای رئیسی در حاشیه ۳ اجلاس منطقه ای از قرار ذیل است:

اجلاس شانگهای: سران بلاروس، تاجیکستان، ازبکستان، قزاقستان، ترکمنستان، پاکستان و ارمنستان و وزرای خارجه روسیه و چین با رئیسی دیدار کردند. حجم تجارت خارجی سازمان همکاری شانگهای ۶.۶ تریلیون دلار است. جمعیت اعضای این سازمان نیز بیش از یک‌سوم جمعیت کره زمین است. دراجلاس شهریور ایران توانست به عضو اصلی این سازمان تبدیل شود.

اجلاس سران سازمان همکاری های اقتصادی (اکو): سران ترکمنستان، آذربایجان، ازبکستان، پاکستان، ترکیه با رئیسی دیدار و گفتگو کردند. در این اجلاس سوآپ سالانه ۱.۵ تا ۲ میلیارد متر مکعب گاز ترکمنستان به جمهوری آذربایجان از طریق ایران حاصل شد.

اجلاس سران مجمع کشورهای صادرکننده گاز (GECF): دیداربا سران قطر، الجزایر، موزامبیک، گینه استوایی و ترینیداد و توباگو از جمله برنامه‌های کاری رئیسی در قطر بود. کشورهای عضو این مجمع صاحب ۷۰ درصد ذخایر گاز اثبات شده جهان هستند و ۴۴ درصد تولید گاز و ۵۱ درصد از صادرات گاز طبیعی مایع (LNG) سراسر جهان را در اختیار خود دارند. یازده کشور ایران، روسیه، قطر، مصر، الجزایر، بولیوی، گینه استوایی، لیبی، نیجریه، ترینیداد و توباگو و ونزوئلا اعضای اصلی مجمع هستند.

همچنین، رئیسی طی یکسال گذشته به صورت تلفنی با سران چین، فرانسه، واتیکان، اتریش، نیکاراگوئه، شورای اروپا، ژاپن، صربستان، کویت، اندونزی، سنگال و بلژیک رایزنی کرد که بیشترین سهم برای «امانوئل مکرون» رئیس جمهور فرانسه با ۵ مکالمه طی مرداد تا بهمن ۱۴۰۰ بود.

در مجموع سید ابراهیم رئیسی با ۳۲ تن از سران کشورهای جهان پیرامون روابط دوجانبه و نیز تحولات منطقه ای و فرامنطقه ای رایزنی کرده که گستره آن شامل ۴ قاره آسیا، آفریقا، اروپا و آمریکایی جنوبی است و ۱۲ تن از آنان، سران کشورهای همسایه ایران بود. البته موارد فوق جدای از رایزنی های روزانه وزارت امور خارجه امیرعبداللهیان است.

واردات بیش از ۱۵۰ میلیون واکسن کرونا، پیگیری احیاء کریدورهای عبوری از خاک ایران، اجرایی شدن توافق همکاری ۲۵ ساله ایران - چین، توافق همکاری ۲۰ ساله ایران - ونزوئلا، توافق همکاری ۲۰ ساله ایران - ترکمنستان، احیاء بندر ایرانی سالیانکا (دریای خزر) در آستاراخان روسیه در راستای فعال شدن کریدور شمال–جنوب، افزایش فروش روزانه نفت و بازگشت درآمد ارزی آن از جمله ره آوردهای ایران در دولت رئیسی بود.