توافق روسیه و اروپا بر سر اوکراین

گروه بین الملل: دو مسئله بحران انرژی اتحادیه اروپا و وابستگی منابع بودجه ای دولت روسیه به صادرات نفت و گاز، اتحادیه اروپا و روسیه را مجبور به عقب نشینی و توافق در پرونده اوکراین می کند.

به گزارش بولتن نیوز، پیمان جنوبی خبرنگار ارشد اقتصادی در یادداشتی در خصوص بحران انرژی در اتحادیه اروپا و حمله روسیه به اوکراین نوشت: روسیه با مساحتی بالغ بر 17 میلیون کیلومتر مربع و جمعیت 142 میلیون نفری بزرگترین کشور جهان از نظر مساحت است اما موقعیت نامطلوب سرزمینی این کشور نسبت به خطوط دریایی مهم جهان و نبود خاک و آب و هوای مناسب برای کشاورزی از نقاط ضعف آن به شمار می رود.

در حالیکه روسیه از زمان فروپاشی اتحاد حماهیر شوروی از یک اقتصاد متمرکز به سمت سیستم مبتنی بر بازار حرکت کرده است با این حال رشد اقتصادی و اصلاحات در آن در سال های اخیر متوقف شده و همچنان از یک اقتصاد عمدتا دولتی با تمرکز بالایی از ثروت در دست مقامات رنج می کشد.

وابستگی شدید روسیه به صادرات نفت خام و گاز طبیعی و مواد اولیه معدنی و آهن منجر به ان شده که درآمدهای ارزی این کشور به شدت وابسته به تحولات جهانی و افت و خیز قیمت ها در بخش نفت و گاز و محصولات خام معدنی و فولادی باشد که آن را آسیب پذیر کرده است.

بر این اساس است که ترکیبی از کاهش قیمت نفت و گاز، تحریم های بین المللی و محدودیت های ساختاری در سال 2015 روسیه را به رکود عمیقی فروبرد به شکلی که تولید ناخالص داخلی این کشور در این سال نزدیک به 2.8 درصد کاهش یافت. اما در سال 2017 با افزایش تقاضا ئ قیمت جهانی نفت این روند معکوس شد.

با نیروی انسانی 70 میلیون نفری و نرخ بیکاری 4.6 درصدی، تولید ناخالص داخلی روسیه در سال 2019 بالغ بر 1.7هزار میلیارد دلار (بر پایه نرخ ارز رسمی) و صادرات این کشور در سال 2020 بالغ بر 379 میلیارد دلار گزارش شده است. بیش از ٧٠ درصد از صادرات روسیه، وابسته به صادرات نفت و گاز و میعانات نفتی است! نفت خام، نفت تصفیه شده، گاز طبیعی، زغالسنگ، گندم و آهن مهم ترین کالاهای صادراتی روسیه است.

واردات روسیه در سال 2020 حدود 304 میلیارد دلار گزارش شده که عمده آن شامل اتوموبیل و قطعات خودرو، داروهای بسته بندی شده، تجهیزات پخش، هواپیما و رایانه است.

بدهی خارجی روسیه در سال 2019 بالغ بر 480 میلیارد دلار تخمین زده شده است. با توجه به ایستایی اقتصاد روسیه، درآمدهای نفت و گاز از سال 2012 تا کنون هر ساله بیش از ٥٢ درصد از درآمد بودجه فدرال روسیه و بیش از ٧٠ درصد از کل صادرات این کشور را به خود اختصاص می دهد.

روسیه در سال گذشته میلادی بیش از ۲۵۰ میلیارد متر مکعب صادرات گاز داشته که از این مقدار ۸۰ درصد آن راهی اروپا، 10 میلیارد متر مکعب راهی چین و ۲۴ میلیارد متر مکعب مابقی هم به ترکیه صادر شده است.
همچنین ۴۰ میلیارد متر مکعب از صادرات گاز روسیه در سال گذشته از طریق ال‌ان‌جی بوده که تقریباً نصف همین مقدار نیز راهی بازارهای اروپایی شده بود.

اروپا به نوبه خود ۴۰ درصد از گاز و زغال‌سنگ مصرفی، همچنین یک چهارم نفت و محصولات نفتی خود را از روسیه تأمین می‌کند. بدین ترتیب وابستگی اروپا نیز به منابع انرژی روسیه در سطح بالایی است.

در عین حال نباید نباید فراموش کنیم که بودجه عمومی کشورهای اروپایی بر پایه صادرات نفت و گاز پی ریزی نشده و این گروه عمدتا منابع ارزی خود را از محل صادرات محصولات صنعتی هایتک و نهایی تامین می کنند. علاوه بر این اتحادیه اروپا می‌تواند وابستگی خود به گاز روسیه را در سال جاری از ۴۰ درصد به ۳۰ درصد کاهش دهد.

تولید گاز آمریکا در سال گذشته میلادی ۹۶۶ میلیارد متر مکعب بود و قرار است امسال ۲۸ میلیارد متر مکعب به تولید گاز آمریکا اضافه شود؛ در حالی که مصرف گاز این کشور ثابت خواهد بود.

آمریکا پارسال نزدیک ۲۴ میلیارد متر مکعب گاز مایع راهی اتحادیه اروپا کرد که بیش از دو برابر سال ۲۰۲۰ است و در ژانویه امسال نیز صادرات روزانه گاز به اروپا را دوباره دو برابر کرد. آمریکا توانایی صادرات بیش از ۵۰ میلیارد متر مکعب گاز مایع به اروپا در سال جاری میلادی را دارد. سال آینده نیز تولید گاز آمریکا دوباره ۱۴ میلیارد متر مکعب افزایش خواهد داشت.

از طرفی قطر پارسال ۲۲ میلیارد متر مکعب صادرات گاز مایع به اروپا داشت؛ اما این کشور سالانه ۱۱۰ میلیارد متر مکعب ظرفیت صادرات گاز مایع دارد. اگرچه قطر قراردادهای بلندمدت با کشورهای آسیایی برای صادرات گاز دارد، اما اعلام کرده است می‌تواند حداقل ۱۵ درصد سطح صادرات خود به اروپا را افزایش دهد.

الجزایر پارسال تولید گاز خود را به شدت افزایش داد و صادراتش نیز از ۳۲ میلیارد متر مکعب در سال ۲۰۲۰ به ۴۷ میلیارد متر مکعب در سال گذشته رسید. بخش اعظم صادرات این کشور راهی اروپا می‌شود، اما انتظار نمی‌رود رشد تولید گاز این کشور ادامه داشته باشد.

جمهوری آذربایجان نیز پارسال برای اولین بار صادرات گاز به اروپا را آغاز کرد و بیش از هشت میلیارد متر مکعب گاز تحویل اروپا دارد و امسال قرار است این رقم به ۱۱ میلیارد متر مکعب برسد و تا چند سال آینده دو برابر شود.

ظرفیت انبارهای زیرزمینی ذخیره گاز اتحادیه اروپا حدود ۹۰ میلیارد متر مکعب است که هم اکنون ۴۰ درصد آن پر است. به عبارتی، اگر روسیه کلاً صادرات گاز به اتحادیه اروپا را همین امروز قطع کند، اتحادیه اروپا قادر است بدون دریافت گاز روسیه تا پایان ماه‌های سرد سال سر کند. از طرفی، مصرف گاز اروپا در ماه‌های گرم سال به نصف کاهش می‌یابد و اروپا می‌تواند وضعیت را تا آغاز زمستان بدون دریافت گاز روسیه اداره کند.

اما مشکل اینجاست که در ماه‌های گرم، اتحادیه اروپا گاز وارداتی از روسیه را به انبارهای زیرزمینی تزریق می‌کند تا در پیک مصرف زمستان دچار مشکل نشود.

یعنی اروپا تنها تا ژانویه سال آینده می‌تواند بدون دریافت گاز روسیه سر کند و اگر انبارهای زیرزمینی را پر نکند، در زمستان سال آتی با بحران مواجه خواهد شد.

در نهایت می توان پیش بینی کرد که دو مسئله بحران انرژی اتحادیه اروپا و وابستگی منابع بودجه ای دولت روسیه به صادرات نفت و گاز، اتحادیه اروپا و روسیه را مجبور به عقب نشینی و توافق در پرونده اوکراین می کند.