شیوع ۹ درصدی کم‌خونی در بزرگسالان ایرانی

به گزارش بولتن نیوز،  نتایج این مطالعه تحت عنوان «Anemia among Iranian population aged ≥۳۵ years Persian Cohort» که توسط جمعی از محققان علوم پزشکی کشور به سرپرستی رضا ملک زاده، استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران انجام شده، در مجله معتبر بین المللی PLOS ONE منتشر شده است. 

مطالعه اپیدمیولوژیک حاضر، بر اساس داده‌های مطالعه ملی کوهورت پرشین (مطالعه اپیدمیولوژیک آینده نگر در زمینه بیماری‌های مزمن غیرواگیر) انجام شده و میزان شیوع کم خونی را بر اساس تفاوتهای جغرافیایی، در ۱۶ استان اردبیل، چهارمحال و بختیاری، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، فارس، گیلان، هرمزگان، کرمان، کرمانشاه، خوزستان، کهگیلویه و بویراحمد، کردستان، مازندران، خراسان رضوی، سیستان و بلوچستان و یزد و بر روی چمعیتی بالغ بر ۱۶۱ هزار فرد بزرگسال ۳۵ سال و بالاتر (۴۵ درصد مردان و ۵۵ درصد زنان) با میانگین سنی ۴۹ سال بررسی کرده است. ۹۱ درصد افراد مورد مطالعه، متاهل و ۷۶ درصد جمعیت، شهری بودند. غلظت هموگلوبین (Hb) طبیعی در نظر گرفته شده برای بررسی شیوع کم خونی در افراد مورد مطالعه، بر اساس تعریف سازمان بهداشت جهانی، کمتر از ۱۳ گرم در دسی لیتر برای مردان و کمتر از ۱۲ گرم در دسی لیتر برای زنان در نظر گرفته شده است. 

شیوع ۹ درصدی کم خونی در جمعیت بزرگسال ایران

رضا ملک زاده، محقق ارشد مطالعه حاضر گفت: برخی مطالعات انجام شده در کشور، میزان شیوع کم خونی در جمعیت عمومی بزرگسال را بین ۱۰ تا ۳۰ درصد گزارش کرده‌اند. یافته‌های مطالعه ما که جامعترین مطالعه شیوع کم خونی با تعداد بسیار بیشتر مشارکت کنندگان )افراد ۳۵ سال و بالاتر) از بین نژادهای مختلف ایرانی همراه با بررسی بار بیماری و عوامل خطر آن است، نشان داد میزان شیوع کلی کم خونی در جمعیت بزرگسال کشور، ۹ درصد است که بر اساس طبقه‌بندی سازمان بهداشت جهانی (WHO) در سطح «شیوع متوسط» کم خونی قرار دارد. 

چند درصد جمعیت ایران مبتلا به کم خونی هستند؟ 

وی درباره میزان شیوع کم خونی «شدید»، «متوسط» و «خفیف» در بین افراد بزرگسال گفت: ۶۹ درصد جمعیت (هر دوجنس) مورد بررسی در مطالعه، به کم خونی «خفیف»، ۲۹ درصد به کم خونی «متوسط» و ۲ درصد نیز به کم خونی «شدید» مبتلا هستند. 

شایعترین نوع کم خونی در ایران چیست؟ 

به گفته ملک زاده، شایعترین نوع کم خونی در هر دو جنس مورد بررسی در مطالعه، «هیپوکرومیک میکروسیتیک» با شیوع ۶۵ درصدی است. کمبود آهن در بزرگسالان کشور، محتمل‌ترین علت این میزان شیوع کم خونی است. همچنین بیماری‌های مزمن یا تالاسمی به عنوان دیگر علل احتمالی این نوع کم خونی مطرح هستند. کم خونی نوع «نورموکرومیک نورموسیتیک» با ۲۳ درصد شیوع نیز، در رتبه بعدی شایعترین نوع کم خونی در بزرگسالان هر دو جنس کشور قرار دارد. 

بیشترین میزان شیوع کم خونی در کدام استانهای ایران است؟ 

محقق ارشد مطالعه حاضر با اشاره به این که طبق این یافته ها، شیوع کم خونی در سراسر کشور وجود دارد، بیشترین میزان شیوع استاندارد شده سنی کم خونی در استانهای مورد بررسی را در استان هرمزگان و کمترین را در استان کردستان اعلام کرد و گفت: بر اساس نتایج به دست آمده، استان هرمزگان (۳۷.۴۱ درصد)، گیلان (۱۳.۳۰ درصد)، مازندران (۱۳ درصد)، خوزستان (۱۰.۴۸)، خراسان رضوی (۹.۶۷ درصد)، کرمانشاه (۹.۴۶)، کرمان (۹.۲۵ درصد)، فارس (۸.۱۸ درصد)، یزد (۷.۹۸ درصد)، سیستان و بلوچستان (۶.۴۸ درصد)، کهگیلویه و بویراحمد (۶.۹ درصد)، اردبیل (۵.۸۹ درصد)، چهار محال و بختیاری (۵.۴۸ درصد)، آذربایجان غربی (۵.۲۳ درصد)، آذربایجان شرقی (۴.۹۵ درصد) و کردستان (۴.۵۷ درصد) به ترتیب در بالاترین و پایین‌ترین رتبه شیوع کم خونی در افراد بالای ۳۵ سال هر دو جنس در جمع ۱۶ استان مورد بررسی قرار دارند. 

چرا استان هرمزگان دارای بیشترین میزان شیوع کم خونی است؟ 

وی درباره علت شیوع بالای کم خونی در استان هرمزگان نیز گفت: یکی از دلایل احتمالی می‌تواند شیوع قابل توجه بتا تالاسمی در این استان باشد. در مجموع، تالاسمی با شیوع ۱۰ درصدی در چند استان ایران، یکی از شایع‌ترین علل کم خونی است؛ هر چند که ایران با اجرای برنامه ملی پیشگیری از تالاسمی پیشرفت زیادی در این زمینه داشته است. 

چه گروه‌هایی بیشتر در معرض خطر کم خونی قرار دارند؟ 

محمد زمانی، پزشک و نویسنده اول مطالعه نیز با اشاره به دیگر یافته‌های مطالعه گفت: طبق نتایج مطالعه حاضر، جنس مونث، محل زندگی روستایی، خانه دار بودن، بازنشسته بودن، کم وزنی، مصرف مواد، خواب ناکافی، فعالیت بدنی کم، و ابتلا به بیماری‌هایی همچون دیابت، نارسایی کلیه و سرطان، با افزایش خطر کم خونی مرتبط هستند. در مقابل، افراد دارای چاقی شکمی در مقایسه با کسانی که چاقی شکمی نداشتند، با کم خونی کمتری مواجه بودند. 

نویسنده اول مطالعه افزود: یافته‌های این پژوهش همچنین حاکی از آن بود که سطح تحصیلات بالاترو وضعیت اقتصادی بهتر با خطر بیشتر کم خونی همراه بوده که این نیازمند بررسی علل این ارتباط است. 

شیوع کم خونی در زنان ایران به میزان قابل توجهی بالاتر از مردان است

وی درباره میزان کم خونی در بین زنان و مردان نیز گفت: میانگین غلظت هموگلوبین در بین مشارکت کنندگان زن (۱.۵ ± ۱۳.۵ گرم/دسی لیتر)، به شکل معناداری کمتر از مردان (۱.۵± ۱۵.۵ گرم/دسی لیتر) است. همچنین شیوع کم خونی در تمام گروه‌های سنی زنان (۱۲.۵ درصد) به طور قابل توجهی بیشتر از مردان (۴.۵ درصد) است که از جمله علل اصلی آن می‌توان به کم خونی فقر آهن ناشی از قاعدگی یا بارداری اشاره کرد. 

نویسنده اول مطالعه افزود: درحالی که شیوع کم خونی در زنان با روند افزایشی متفاوتی (افزایش جزئی از ۳۵ تا ۳۹ سال، اوج گیری در سنین ۴۵ تا ۴۹ سال، کاهش در سنین ۵۰ تا ۵۹ سال و افزایش دوباره پس از این سنین) همراه است، شیوع کم خونی در مردان، دارای روند افزایشی در تمام گروه‌های سنی است. 

کدام گروه‌های سنی مردان و زنان با بیشترین شیوع کم خونی مواجهند؟ 

به گفته وی بیشترین میزان شیوع کم خونی در بزرگسالان هر دو جنس کشور، مربوط به گروه سنی ۴۰ تا ۴۹ سال (۱۰ درصد) است و پس از آن گروه‌های سنی ۵۰ تا ۵۹ سال، ۳۵ تا ۳۹ سال، و ۶۰ سال و بالاتر است. بر اساس یافته ها، همین رتبه‌بندی گروه‌های سنی در شیوع کم خونی سطح «متوسط» نیز وجود دارد

حدود ۲ میلیارد نفر در جهان تحت تاثیر بیماری کم خونی هستند

زمانی، همچنین به میزان شیوع بیماری کم خونی در جهان اشاره کرد و گفت: بر اساس تخمین‌های مطالعه جهانی بار جهانی بیماری ها، آسیب‌ها و عوامل خطر در سال ۲۰۱۳، حدود ۲ میلیارد نفر در سراسر جهان تحت تأثیر بیماری کم خونی قرار دارند. از سال ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۰، شیوع کم خونی اندکی کاهش، اما تعداد موارد ابتلا به کم خونی افزایش یافت. همچنین طی دو دهه گذشته شمار سالهای از دست رفته عمر به علت ناتوانی ناشی از بیماری کم خونی از ۶۵.۵ میلیون سال به ۶۸.۴ میلیون رسیده است. 

وی افزود: بر اساس نتایج این مطالعه جهانی، شیوع کم خونی در کشورهای در حال توسعه بیشتر است و در نتیجه این بیماری، با هزینه‌های درمان و مراقبت‌های بهداشتی بیشتری همراه خواهد بود. 

به گفته محققان در مطالعه «شیوع کم خونی در بزرگسالان ایران» انجام مطالعات اپیدمیولوژیک آینده نگر برای کنترل بیماری کم خونی بویژه در کشورهای درحال توسعه ضروری است و نتایج این مطالعات می‌تواند بر سیاستگذاری‌های بهتر در برنامه‌های بهداشت عمومی مقابله با شیوع کم خونی بسیار موثر باشد. مطالعه حاضر نیز به دلیل تعداد زیاد شرکت کنندگان که یک نقطه قوت محسوب می‌شود می‌تواند محققان و برنامه‌ریزان نظام سلامت کشور را به سمت تعیین اهداف دقیق‌تر برای کنترل شیوع کم خونی در بزرگسالان بویژه در مناطقی با شیوع بالای این بیماری رهنمون باشد. 

به گزارش پژوهشکده بیماری‌های گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران، پژوهشگران این مطالعه امیدوارند، مطالعات بعدی با ارائه اطلاعات بیشتر و دقیق‌تر در خصوص برخی شاخص‌های تاثیرگذار مانند آهن، سطوح ویتامین، عفونت‌ها یا اختلالات ژنتیکی موثر در کاهش یا افزایش شیوع کم خونی، تفاسیر دقیق‌تری در زمینه علت کم خونی بویژه در مناطقی با شیوع بالا ارائه دهد.