رسانه‌های فراموش‌کار در استیصال مردم سیل زده و زلزله دیده سهیم هستند
گروه رسانه ـ محمدرضا خزائی: بحران به‌صورت بخش جدایی‌ناپذیر و طبيعى حيات امروز درآمده است. بحران ديگر ويژگى غيرعادى، کمياب و اتفاقى براى جامعه جهانى تلقى نمی‌شود، بلکه در تاروپود جوامع مدرن رخنه نموده است. بحران در صورت فقدان مدیریت صحیح می‌تواند آسیب‌های غیرقابل جبرانی پدید آورد. با توجه به این واقعیت، بررسی نقش و کارکرد رسانه‌ها در فرایند مدیریت بحران، بسیار حائز اهمیت است. چراکه رسانه‌ها دیگر نقشی تأثیرگذار و غیرقابل‌انکار در زندگی امروز انسان ایفا می‌کنند و در فضاسازی، آگاهی بخشی، اطلاع‌رسانی، توانمندسازی و ارتقا جامعه و فرد شدیداً مؤثر هستند؛ به‌خصوص صفحات اجتماعی چون اینستاگرام که با بهره‌گیری از عنصر فیلم و عکس و پیام‌رسانی سریع‌تر، تأثیر مضاعفی بر اذهان افراد دارند؛ اما نقش پیشگیرانه رسانه‌ها در مدیریت بحران چیست؟
به گزارش بولتن نیوز، جدیدترین اتفاقی که اصطلاح بحران را می‌توان به آن اطلاق کرد، سیل چند روز پیش در استان‌های جنوبی کشور است. بارش‌های شدیدی که چند روز اخیر در چابهار و کنارک حادث شد یکی از عجیب‌ترین اتفاقاتی بود که اوج بی‌تدبیری، بی‌سوادی و بی‌برنامگی را در مدیریت شهری به منصه ظهور رساند.
ازآنجاکه در ایران دولت و نهادهاي دولتي بر اساس رويكردشان در مديريت بحران به گونـه التیام‌بخش عمل می‌کنند، رسانه‌ها باید با اتخاذ رویکردی فعال در مرحله پیش از بحران، به پیش‌بینی بحران، پیشگیری از آن و آمادگی برای آن بپردازند. دولت و نهادهای دولتی ما با رویکرد التیام‌بخش، پس از وقوع حادثه وارد صحنه شده و فعالیت‌های موقتی و موردی انجام می‌دهند درصورتی‌که باید با توصیه و هدایت رسانه‌ها، رویکرد محافظانِ را نیز تمام و کمال در دستور کار خود قرار می‌دادند و قبل از وقوع حادثه به چاره‌جویی می‌پرداختند؛ با تلاش‌های پیشگیرانه، اقدامات احتیاطی انجام می‌دادند و برنامه و خط‌مشی‌هایی برای مدیریت بحران تدوین می‌کردند.
پرداختن رسانه‌ها به بحران و پوشش دادنش یک مسئله عادی و بسیار معمول است، زیرا بحران‌ها منابع قابل‌توجه اخبار هستند، بر اساس تحلیل‌های تجربی صورت گرفته، بیش از 25 درصد تمامی خبرهای رسانه‌ای، مربوط به بحران‌های طبیعی، سیاسی، اقتصادی و ... هستند. هرچند پوشش بحران‌ها از سوی رسانه‌ها انتخابی است و آنها گرایش دارند که بر اساس نوع بحران و عوامل شخصی بر اولویت‌های متفاوتی تأکید کنند، اما کارکرد رسانه‌ها در مراحل مختلف مدیریت بحران متفاوت است که موضوع این یادداشت کارکرد پیشگیرانه آن است.
مدل پروانه‌ای نقش رسانه‌ها در مدیریت پیش از بحران
یکی از مدل‌هایی که به‌صورت خاص به بررسی نقش پیش‌بینانِ، پیشگیرانه و آماده‌سازانِ رسانه‌ها در مدیریت بحران می‌پردازد، «مدل پروانه‌ای نقش رسانه‌ها در مدیریت پیش از بحران» است. بر اساس این مدل مدیریت بحران در مرحله قبل از بحران، شامل سه وظیفه اصلی است: پیش‌بینی بحران، پیشگیری از آن و آمادگی بحران.
پیش‌بینی بحران
در مرحله پیش‌بینی، رسانه‌ها با اتخاذ رویکرد فوق فعال می‌توانند نقش بسیار سرنوشت سازی را بازی کنند. رسانه‌ها با نظارت و پایش مداوم محیط می‌توانند همچون دیده‌بانانی عمل کنند که با چشمانی چون چشم عقاب، به رصد محیط می‌پردازند. رسانه‌ها با حفظ استقلال و روحیه مطالبه گرانِ خود می‌توانند اولین نشانه‌های وقوع بحران را تشخیص دهند و به‌موقع، وقوع آن را پیش‌بینی کنند.
پیشگیری از بحران
رسانه‌ها با کمک کارکردهای آموزشی خود می‌توانند به آموزش عمومی و گسترده در خصوص چگونگی پیشگیری از بحران بپردازند و از این طریق به‌نوعی فرهنگ‌سازی در جامعه دست بزنند. در حوزه بحران‌های سیاسی و اجتماعی نیز رسانه‌ها با توانایی بالقوه عظیمی که در هدایت افکار عمومی دارند، می‌توانند از طریق تبلیغات سیاسی و با بهره‌گیری از شیوه‌های اقناع موجب تغییر نگرش مردم شوند و با هدایت آنان به پیشگیری از وقوع بحران کمک کنند.
آمادگی برای بحران
پس از معلوم شدن وقوع حتمی بحران که در اینجا پیش‌بینی هواشناسی از وقوع سیل و هشدارهای قرمز است، رسانه‌ها برای آماده کردن مردم نیز توانایی‌های ویژه‌ای دارند. رسانه‌ها با کمک کارکرد اطلاع‌رسانی خود می‌توانند به‌سرعت در خصوص وقوع بحران اطلاع‌رسانی کنند و مردم و مسئولان مقابله با بحران را مطلع سازند. رسانه‌ها همچنین می‌توانند از طریق افزایش همبستگی اجتماعی، بسیج همگانی برای آمادگی مقابله با بحران در جامعه ایجاد کنند.
بر این اساس، پنج کارکرد مهم و اساسی رسانه‌ها در مدیریت پیش از بحران که کارکردهای مدل پروانه‌ای را تشکیل می‌دهند، شامل رصد و پایش محیط، آموزش، هدایت افکار عمومی، اطلاع‌رسانی و ایجاد همبستگی عمومی، می‌شوند.
تصاویر صداسیما در پسا بحران
حرف آخر
رسانه ملی به‌عنوان ثروتمندترین رسانه کشور چه ازلحاظ مالی و چه ازلحاظ معنوی یکی از مهم‌ترین و برجسته‌ترین رسانه‌هایی است که باید نقش اساسی خود را در کارکرد پیشگیرانه بحران ایفا نمایند. در وقوع حوادثی چون سیل اخیر یا حوادث طبیعی دیگری که مثلاً در سرپل ذهاب و یا پل‌دختر اتفاق افتاد، رسانه ملی بابت میلیاردها تومان بهره‌مندی از بودجه دولتی و بابت انحصاری که قانون در حوزه تصویر برایش قائل شده است، باید نمونه‌های مشابه را به مدیریت بحران کشور بشناساند و با مطالبه‌گری‌های خود، از وقوع بحران‌هایی مشابه جلوگیری نمایند.
دیگر رسانه‌های رسمی و صفحات اجتماعی نیز باید افکار عمومی را در مطالبه‌های منطقه‌ای همراه خود سازند. مثلاً اگر در چابهار و کنارک و ... رسانه‌ها مدام نسبت به مشکلات شهری، زیرساخت‌های فاضلاب و مسیل‌های آب‌های سطحی مطالبه گری می‌کردند، شاید امروز شاهد چنین وضعیت بغرنجی برای مردم رنج‌کشیده جنوب استان‌های سیستان و بلوچستان و هرمزگان نبودیم.
با توجه به آنچه درباره نقش رسانه‌ها در مدیریت بحران به‌خصوص در مورد رویکرد پیشگیرانه گفته شد، رسانه‌های فراموش‌کار باید بدانند در استیصال، بیچارگی و آوارگی مردمی که در سیل و زلزله داروندارشان را از دست می‌دهند، سهیم هستند.
شما می توانید مطالب و تصاویر خود را به آدرس زیر ارسال فرمایید.
bultannews@gmail.com
