حمایت ترکیه از فعالیت هسته ای ایران

 

ترکیه و ارمنستان از گذشته تا به حال روابط پر فراز و نشیبی داشته‌اند و اگر چه ارمنستان ماجرای تلخ کشته شدن ارامنه در سال ۱۹۱۵ را فراموش نکرده است اما اوج تنش میان آنکارا و ارمنستان باز می‌گردد به جنگ اول قره باغ در سال ۱۹۹۳ که ترکیه در حمایت از آذربایجان تمامی مرزهای زمینی و هوایی خود را با ارمنستان بست و روابط اقتصادی و سیاسی خود را با این کشور قطع کرد.

 

البته ترکیه در این مدت بارها به علاقه خود برای از سرگیری روابط با ارمنستان اشاره کرد اما ایروان نگاه مثبتی به این موضوع نداشت. حتی ترکیه یکبار در ۱۰ اکتبر سال ۲۰۰۹ با میانجی‌گری کشور سوئد با دولت ارمنستان، دو پروتکل «برقراری روابط دیپلماتیک» و «گسترش روابط دوجانبه» امضا کرد. این توافق یکی از مهم‌ترین گام‌هایی بود که هر دو کشور در راستای عادی‌سازی روابط خود برداشتند. اما همان اوایل با مخالف دادگاه قانون اساسی ارمنستان این توافقات مغفول ماند.

 

خبرنگار مهر با هدف بررسی روابط ترکیه و ارمنستان گفتگویی با «جلاالدین یاووز» استاد دانشگاه آیوانسارای استانبول، سرهنگ بازنشسته نیروی دریایی ارتش ترکیه و کارشناس نظامی انجام داده است که در ادامه از نظر می‌گذرد.

 

*آنطور که دیده می‌شود دولت ترکیه و ارمنستان خواهان عادی سازی روابط هستند. این دو کشور یک بار در سال ۲۰۰۹ در راستای ترمیم روابط دو توافق امضا کردند اما این توافق هم نتیجه بخش نبود و در همان اوایل به فراموشی سپرده شد. به نظر شما گام‌های اخیر دو کشور برای بهبود روابط می‌تواند بلند مدت باشد؟

 

شرایط امروز با وضعیت سال ۲۰۰۹ متفاوت است. ما در سال‌های اخیر سه تحول عمده را تجربه کردیم. اولین تحول به قطع روابط لابی یهودی با ترکیه باز می‌گشت. دلیل این موضوع تنش لفظی رجب طیب اردوغان نخست وزیر وقت ترکیه با «شیمون پرز» رئیس جمهور وقت رژیم صهیونیستی در نشست داووس بود که حتی در پی این اتفاق در سال ۲۰۱۰ حادثه کشتی «ماوی مرمره» رخ می‌دهد. کشتی ماوی مرمره که با هدف کمک‌های بشر دوستانه از ترکیه راهی نوار غزه شده بود با حمله نیروهای رژیم اسرائیل مواجه می‌شود و ۹ نفر از اعضای آن کشته می‌شوند.

 

این حادثه روابط رژیم اسرائیل و ترکیه را تیره می‌کند. البته حمایت ترکیه از فعالیت هسته‌ای ایران و مخالفت این کشور با اعمال تحریم علیه ایران در سازمان ملل در همان دوران یکی دیگر از دلایل ادامه تنش میان آنکارا و تل آویو بود.

 

لابی یهودی در آمریکا به دنبال آن بود که با افزایش ارتباط خود با لابی ارمنی و رومی، دولت آمریکا را ترغیب به ضدیت با ترکیه کند. این موجب شد تا آمریکا در اغلب مسائل منطقه‌ای، سیاستی علیه ترکیه داشته باشد و همزمان در اتحادیه اروپا نیز کشورهای مخالف ترکیه نیز بیشتر شد که یکی از آنها هم کشور انگلیس بود.

 

دلیل آخر هم به جنگ دوم قره باغ باز می‌گردد که طی آن جمهوری آذربایجان که در سال ۱۹۹۲ قسمتی از اراضی خود را از دست داده بود دوباره آنها را از ارمنستان پس گرفت. این موضوع به دولت باکو انگیزه بیشتری داد و حالا رویکردش مانند سال ۲۰۰۹ نیست، این بار جمهوری آذربایجان هم از عادی سازی روابط ترکیه و ارمنستان حمایت می‌کند.

 

ضمن اینکه گام‌های ترکیه در سال ۲۰۰۹ برای عادی سازی روابط با ارمنستان مبتنی بر این گمان بود که با ابتکار رویکرد «دولت میانجیگر و سفیر حسن نیت» می‌تواند عضو اتحادیه اروپا شود. این صرفاً تلاش دور از حقیقت «احمد داوود اوغلو» وزیر امور خارجه وقت ترکیه بود.

 

طی چند سال گذشته در ارمنستان مسائل زیادی تغییر کرده است. بعد از دوره جنگ سرد و استقلال کشورهای اتحاد جماهیر شوروی شرایط ارمنستان در سطح پایین‌تر و در قعر دیگر کشورهای استقلال یافته بود و حالا ارمنستان دریافته که بدون رابطه با کشورهای همسایه نمی‌تواند به مسیر توسعه برسد. یعنی اگر روابط ارمنستان با کشورهای همسایه به خصوص ترکیه بهبود پیدا کند نتیجه‌ای مطلوب برای توسعه اقتصادی ایروان و در چارچوب برد-برد خواهد بود. ارمنستان شاید اظهاراتی در این خصوص نمی‌کند اما الان بهترین زمان برای بهبود روابط است.

 

*ایران در همسایگی دو کشور ارمنستان و ترکیه است و با هر دو کشور روابط مطلوبی دارد. کشور روسیه هم همینطور؛ به نظر شما اگر ایران و روسیه در این موضوع میانجیگری کند در روند مذاکراتی که قرار است در راستای بهبود روابط ترکیه و ارمنستان باشد سرعت بخشیده نخواهد شد؟

 

اگر ایران و روسیه در خصوص روابط ارمنستان و ترکیه میانجیگری کنند می‌توانیم شاهد نتیجه مثبت آن در کوتاه‌ترین زمان باشیم. روسیه روابط خوبی با ارمنستان دارد ولی مشخص نیست این کشور تا چه اندازه خواهان واسطه گری میان آنکارا و ایروان است. ایران هم در این ۴۲ سال اخیر روابط پر تنشی با آمریکا داشته است اما باید دید نگاه تهران در خصوص عادی سازی روابط ترکیه و ارمنستان چگونه است.

 

*نظر شما در مورد پلتفرم شش جانبه با حضور گرجستان، آذربایجان، ارمنستان، ترکیه، روسیه و ایران چیست. آیا این پلتفرم می‌تواند نتیجه بخش باشد؟

 

این پلتفرم شش جانبه به پیشنهاد ترکیه و آذربایجان بوده است و تداوم کار آن و البته نتیجه بخش بودن آن به مواضع فردی همه کشورهای دخیل در آن بستگی دارد. اگر از این پلتفرم به خوبی استقبال شود، شاهد توسعه اقتصادی در قفقاز جنوبی خواهیم بود.