پیام‌های مثبت کشورهای عربی به ایران در هفته‌های گذشته

به گزارش بولتن نیوز، منطقه غرب آسیا به خصوص حوزه خلیج فارس در یک ماه گذشته شاهد جنب و جوش‌های دیپلماتیک بود. وزیر خارجه امارات پس از ۱۰ سال به سوریه سفر کرد، ولی‌عهد امارات نیز بعد از یک دهه تنش وارد آنکارا شد. سفر اردوغان به قطر و دیدار «محمد بن سلمان» ولی‌عهد سعودی از کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس و همزمان سفر «طحنون بن زاید» مرد امنیتی شماره یک امارات به تهران، نشان از تغییر و تحولاتی است که کشورها خود را برای مواجه با آن آماده می‌کنند.

در این میان منابع آگاه و محافل رسانه‌ای از تمایل کشورهای عربی برای کاهش تنش‌ها با ایران خبر می‌دهند. جدای از ریشه‌های این رویکرد، باید گفت که در هفته‌های گذشته شماری از کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس با ارسال پیام‌هایی برای کاهش تنش، گسترش روابط و همکاری‌های اقتصادی و حتی سرمایه‌گذاری مستقیم در ایران، فارغ از نتیجه گفت‌وگوها در وین اعلام آمادگی کرده‌اند. همچنین در روزهای گذشته نشانه‌هایی نیز در این زمینه بروز پیدا کرده و موضع‌گیری‌هایی در این راستا انجام شده است.

به نظر می‌رسد با اثبات جدیت دولت جدید جمهوری اسلامی ایران در گسترش روابط با کشورهای همسایه و همچنین روشن شدن بی‌فایده بودن سیاست تنش‌آمیز در قبال ایران، برخی همسایگان به این نتیجه رسیده‌اند که لازم است در برخی سیاست‌های خود تجدید نظر کنند.

در این خصوص در مقایسه با آن‌چه در سال ۲۰۱۵ شاهد بودیم از برخی کشورهای عربی جنب و جوش چندانی برای شکست مذاکرات هسته‌ای دیده نمی‌شود، در آن دوران مقامات کشورهای عربی به خصوص عربستان سعودی و امارات آشکارا و نهان علیه توافق هسته‌ای موضع می‌گرفتند که این روزها به جز یکی دو موضع‌گیری در خصوص اینکه «ما نیز باید در مذاکرات حضور داشته باشیم.» فعالیت دیگری از آن‌ها مشاهده نمی‌شود.

اماراتی‌ها به روشنی اعلام کرده‌اند که تحریم ایران چاره‌ساز نیست. وزارت امور خارجه آمریکا روز پنج‌شنبه، ۱۸ آذر، اعلام کرد که دولت بایدن قصد اعزام هیئتی بلندپایه به امارات در هفته آینده برای اجرای تحریم‌های شدید علیه ایران دارد. همان روز «انور قرقاش» مشاور دیپلماتیک رئیس امارات گفت که اعمال تحریم‌های بیشتر علیه ایران، راه حل مناسب در گفت‌وگوهای هسته‌ای با ایران نیست.

انور قرقاش گفت که امارات امیدوار است گفت‌وگوهای وین میان ایران و گروه ۱+۴ به نتایج موفقیت‌آمیز ختم شود، اما ابوظبی امیدوار است که این مذاکرات با گفت‌وگوهای منطقه‌ای تکمیل شوند.

روزنامه واشنگتن پست در این باره روز گذشته نوشت که کشورهای عربی خلیج فارس که روزگاری مخالفان تند توافق هسته‌ای بودند، اکنون از احیای آن حمایت کرده و جداگانه در تلاش برای تعامل بیشتر با ایران هستند.

این روزنامه یکی از دلایل این رفتار را تردیدهایی که در خصوص ماندگاری یا خروج آمریکا از منطقه وجود دارد، ذکر کرد.

«کارن دی یانگ» نویسنده این گزارش به نقل از منابع عربی نوشته است که ریاض و ابوظبی بیم آن دارند که شکست در بازگشت به توافق ۲۰۱۵، به برخورد نظامی آمریکا و رژیم اسرائیل با ایران منتهی شود که در آن صورت آتش آن دامن‌گیر کل منطقه به خصوص عربستان و امارات خواهد شد.

بی اعتمادی به آمریکا و احساس اینکه در معادلات این کشور حضور ندارند، یکی از دلایل روی آوری این کشورها به سمت ایران می‌تواند باشد. در این راستا تعدادی از منابع عربی به واشنگتن پست گفته‌اند که دولت‌های منطقه‌ای تلاش تازه‌ای برای کنار نهادن خصومت‌های چند دهه اخیر با ایران آغاز کرده‌اند، چرا که فکر می‌کنند واشنگتن اکنون توجهی به نگرانی‌های آن‌ها نمی‌کند.

همچنین «ریاض قهوه جی» کارشناس امور نظامی و دفاعی در امارات معتقد است که دولت‌های عربی تصمیم گرفته‌اند به طور مستقل وارد فرایند تنش‌زدایی با ایران شوند و منافع خود را تأمین کنند. او گفت: «آنها دیگر کشتی‌هایشان را به طناب آمریکا نمی‌بندند چرا که به نظر می‌رسد این کشتی در مسیر برخورد با ایران، سرگردان مانده است.»

نکته دیگر اینکه حرکت کشورهای عربی به سمت ایران فارغ از مذاکرات وین و شکست یا موفقیت‌آمیز بودن آن صورت می‌گیرد. به طوریکه «عبدالخالق عبدالله» مشاور پیشین محمد بن زاید و استاد دانشگاه می‌گوید که تماس‌های اخیر کشورهای عربی با ایران با تشویق آمریکا صورت نمی‌گیرد، بلکه این کشورها تصمیم گرفته‌اند بر روی رابطه با ایران سرمایه‌گذاری کنند. او ادعا کرد که کشورهای عربی بیش از این از آمریکا دستور نمی‌گیرند.

یک مقام ارشد آمریکایی نیز بدون ذکر نام خود به واشنگتن پست گفت که کشورهای عربی خود را آماده کرده‌اند که در لحظه ابتدایی رفع تحریم‌ها، داد و ستد با ایران را آغاز کنند.

واشنگتن پست در گزارش خود اشاره به ریشه‌های این تغییر موضع نکرده است اما «عبدالباری عطوان» سردبیر رأی‌الیوم و نویسنده سرشناس جهان عرب هفته گذشته همین مسأله رو مورد بررسی و ریشه‌یابی قرار داد و نوشت که شکست‌های آمریکا و رژیم صهیونیستی در منطقه و همزمان مقاومت سرسختانه ایران و اثبات اینکه تحریم و تهدید نظامی باعث عقب‌نشینی تهران نمی‌شود، کشورهای عربی را قانع کرده است که با واقعیت موجود منطقه کنار بیایند.

او نقطه تحول اساسی در منطقه را دو شکست دانست، شکست آمریکا و عقب‌نشینی از افغانستان و شکست رژیم صهیونیستی در جنگ غزه و ناکارآمدی سامانه گنبد آهنین، به طوریکه اسرائیل به مدت ۱۱ روز از جهان خارج جدا بود و تل آویو مجبور شد تا از آمریکا خواهش کند که مصر را برای میانجیگری با حماس به صحنه بیاورد.

عطوان تأکید کرد که علاوه بر این، قدرت ایران در منطقه افزایش یافته و در عرصه هسته‌ای و موشکی پیشرفت قابل توجهی صورت گرفته است. دست بالا در عراق، یمن، لبنان، سوریه و غزه نیز عامل دیگر قدرت ایران است.

به عقیده او کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس به این جمع‌بندی رسیده‌اند که نه ایالات متحده آمریکا و نه اسرائیل توانایی حمایت از آن‌ها را در سال‌های پیش رو را ندارند و از این رو از درِ هم‌پیمانی و افزایش روابط با تهران در همه سطوح برآمده‌اند.