زیر و بم انتشار اوراق بدهی در ۱۷ ماه گذشته

به گزارش بولتن نیوز، سید محمد هاشم نژاد در گفت و گوی  با تاکید بر اینکه توسعه بازار بدهی، فرصتی جهت تعمیق بازار مالی کشور است که می‌تواند منافع و مزایای زیادی را برای اقتصاد ملی موجب شود، اظهار کرد: کشف نرخ سود بازاری، مدیریت بهتر بدهی‌ها، انضباط و شفافیت مالی بهتر، تسهیل در اعمال سیاست‌های پولی، تسریع جریان نقدینگی و تعمیق بازار سرمایه، از جمله محاسنی است که متخصصین و کارشناسان برای بازار بدهی عنوان می کنند.

وی ادامه داد: در این میان، دولت نیز سعی دارد تا از این ابزار که از نظر شرعی مورد پذیرش قرار گرفته است، در جهت بازارپذیر کردن بدهی‌های خود استفاده کند. این امری است که در برنامه ششم توسعه نیز برای دولت پیش‌بینی شده و انتظار می‌رود در سال‌های آتی نیز میزان استفاده دولت از بازار بدهی جهت مدیریت بدهی‌های خود افزایش یابد.

جزئیات اوراق منتشر شده در سال گذشته

این کارشناس بازار سرمایه به آخرین گزارش معاونت امور اقتصادی و هماهنگی برنامه و بودجه اشاره کرد و گفت: بر اساس این گزارش، درهشت ماهه نخست سال ۱۳۹۹ بالغ بر ۲۸.۷ هزار میلیارد تومان اوراق اسناد خزانه اسلامی، ۱۶.۴ هزار میلیارد تومان اوراق مالی اسلامی براساس بند ب تبصره۵ قانون بودجه سال ۱۳۹۹ و ۵۶.۹ هزار میلیارد تومان اوراق نقدی براساس مصوبات شورای عالی هماهنگی اقتصادی منتشر شد.

هاشم نژاد افزود: همچنین در آبان ماه ۱۳۹۹ نزدیک به ۸.۹۵ هزار میلیارد تومان اوراق بدهی وارد بازار شد که از این میزان ۴.۵ هزار میلیاردتومان مربوط به اوراق مرابحه با نمادهای "اراد" است. از این میان۱.۵ هزار میلیارد تومان اوراق اسنادخزانه اسلامی در بازار سرمایه پذیرش شد تا مانده اوراق اسناد خزانه اسلامی در سال ۱۳۹۹ به ۲۰.۵ هزار میلیارد تومان بر سد. اگرچه انتشار اوراق اسناد خزانه "اخزا ۹۰۱ "تا "اخزا۹۰۵ "در اردیبهشت سال جاری انجام شده، به دلیل زمانبری فرایند اداری، پذیرش این اوراق در ماه‌های بعد و عمدتا در شهریور ماه انجام شده است.

وی با بیان اینکه از آغاز مکانیسم حراج از ۱۳خرداد ۱۳۹۹ تا پایان آبان ۱۳۹۹ مجموع فروش اوراق نقدی دولتی به ۱۷ بانک و ۲۲ نهاد مالی غیربانکی و در ۲۵ مرحله، حدود ۷۵ هزار میلیارد تومان بوده است، عنوان کرد: اوراق مزبور با سررسیدهای یک تا چهار سال عرضه شده و دارای کوپن های سود شش ماهه با نرخ ۱۵ تا۲۱.۶ در صد بوده اند. از مجموع ۷۵ هزار میلیارد تومان اوراق بدهی نقدی واریز به خزانه از طریق مکانیسم حراج حدود۴۴.۷ هزار میلیارد تومان از طریق بانک‌ها و ۲۹.۹ هزار میلیارد تومان از طریق نهادهای مالی همچون صندوق‌های سرمایه‌گذاری جذب شده است.

میزان اوراق منتشر شده در سال جاری

این تحلیلگر بازار سرمایه ادامه داد: از طرفی دیگر، آخرین گزارش بانک مرکزی نشان می‌دهد، در دوره پنج ماهه منتهی به مرداد ۱۴۰۰، مجموع اوراق بدهی منتشر شده مبلغ ۳۳۳ هزار و ۷۰۰ میلیارد ریال بوده که از افزایش۷۲.۲ درصدی حکایت دارد. مجموع اوراق بدهی منتشر شده در پنج ماه نخست سال جاری به رقم ۷۰۲ هزار میلیارد ریال رسیده است که نسبت به پنج ماه نخست سال گذشته که ۷۶۱ هزار و ۳۰۰ میلیارد ریال بوده از کاهش ۷.۸ درصدی برخوردار است. براساس این گزارش، در مردادماه ۱۴۰۰، اوراق بدهی دولتی با ۱۶۱.۴ درصد رشد نسبت به تیرماه، ۳۲۶ هزار و ۷۰۰ میلیارد ریال بوده است. این در حالی است که اوراق بدهی دولتی منتشر شده در پنج ماه ابتدایی سال جاری با کاهش ۱۲.۱ درصدی نسبت به پنج ماهه ۱۳۹۹، به رقم ۵۷۹ هزار و ۱۰۰ میلیارد ریال رسیده است.

هاشم نژاد با بیان اینکه در مردادماه ۱۴۰۰، اوراق بدهی شهرداری منتشر نشده است، توضیح داد: انتشار اوراق بدهی شهرداری در پنج ماهه ابتدایی سال جاری با بیش از ۱۰۰ افزایش نسبت به پنج ماهه نخست سال گذشته، به رقم ۶۷ هزار و ۲۰۰ میلیارد ریال رسیده است. همچنین در دوره پنج ماهه ابتدایی سال جاری، اوراق بدهی شرکتی با کاهش ۱۹.۳درصدی نسبت به دوره مشابه سال گذشته به ۷ هزار میلیارد ریال رسید. انتشار این اوراق در مرداد ۱۴۰۰ نسبت به ماه گذشته که ۷ هزار و ۷۰۰ میلیارد ریال بوده است، کاهش ۹.۱ درصدی را نشان می‌دهد.

وی به برآورد حجم اوراق دولتی قابل انتشار در سال ۱۴۰۰ بر اساس دو فرضیه برابر بودن حجم حقیقی در اسفند ۱۴۰۰ با فروردین ۹۸ و همچنین بر اساس فرضیه برابر بودن نسبت حجم اوراق به نقدینگی در اسفندماه ۱۴۰۰ با فروردین ۹۸ پرداخت و عنوان کرد: در حالت کلی، افزایش انتشار اوراق بدهی از این جهت اهمیت دارد که می‌تواند از طریق تأثیر بر پایه پولی مانع از رشد تورم شود. انتشار اوراق بدهی توسط دولت‌ها با هدف مدیریت کسری بودجه و تامین مالی پروژه‌های ملی به جای استقراض دولت از بانک مرکزی و شبکه بانکی سال‌هاست که در کشورهای توسعه‌یافته و درحال توسعه به‌کار گرفته می‌شود.

تاثیر انتشار اوراق بدهی بر کنترل تورم

این تحلیلگر بازار سرمایه افزود: ارزش اوراق دولتی سررسید نشده در تعداد زیادی از کشورها بیشتر از ارزش شرکت‌های بورس است و حتی بعضا با تولید ناخالص داخلی کشورها برابری می‌کند. به‌ اعتقاد برخی اقتصاددانان، ایران برای دستیابی به رشد اقتصادی بالا، باید طی دهه آینده عمق بازار سرمایه یعنی مجموع نسبت بازار سهام و بازار بدهی به تولید ناخالص داخلی را از نسبت فعلی به حدود دوبرابر برساند که مستلزم رشد سالانه حدود ۱۰درصد عمق مالی بازار سرمایه است. به ‌نظر می ‌رسد این کار عمدتا از طریق توسعه بازار نوپای اوراق بدهی میسر است که ظرفیت‌های زیادی دارد؛ به‌ ویژه آنکه سرعت خصوصی‌سازی‌ شرکت‌های دولتی نیز کند شده است و انتشار اوراق بدهی می‌تواند کمک زیادی به برنامه‌های اقتصادی دولت کند.

هاشم نژاد با تاکید بر اینکه بازار اوراق بدهی یک ظرفیت بزرگ دیگر نیز دارد، توضیح داد: این بازار قادر است از طریق تأثیر بر پایه پولی به بانک مرکزی در مهار تورم و اجرای سیاست‌های انقباضی کمک کند؛ بر همین اساس از چند سال پیش با توصیه‌های اقتصاددانان حجم انتشار اوراق بدهی افزایش یافته است و ظرف پنج سال گذشته ارزش بازار اوراق تامین مالی بیش از ۱۵۰۰ درصد افزایش یافته است. هرچند انتشار اوراق بدهی برای دولت، شهرداری و شرکت‌ها تعهد مالی ایجاد می‌کند، اما عرضه اوراق بدهی دولتی و غیردولتی که به‌عنوان یک استراتژی پولی و بانکی در دستور کار بانک مرکزی است، در سال اخیر روند مثبتی را تجربه کرده است و رشد معاملات و بازده بازارهای مالی آن نشان می‌دهد، انتشار این اوراق با استقبال خوبی مواجه شده است.

وی ادامه داد: آمارها نشان می‌دهد حجم انتشار اوراق بدهی شرکتی یا اوراق بدهی متعلق به بخش خصوصی هم به سرعت در حال رشد است، اما با وجود رشد زیاد، این میزان سهم کمی از حجم کل اوراق بدهی را شامل می‌شود. درواقع با وجود آنکه حجم انتشار اوراق بدهی هر ماه در حال افزایش است، اما همچنان بخش زیادی از این اوراق بدهی متعلق به دولت است و هنوز شرکت‌های خصوصی سهم زیادی از انتشار این اوراق ندارند.

این تحلیلگر بازار سرمایه با بیان اینکه استفاده از اوراق بدهی یا همان صکوک به‌ عنوان گزینه‌های جدید تأمین مالی می‌تواند فرصت مناسبی را برای فعالان اقتصادی فراهم آورد تا در مسیر توسعه و افزایش فعالیت بنگاه‌ها گام بردارند، گفت: توسعه بازار بدهی، تنوع و نوآوری در ابزارهای موجود و طراحی ابزارهای جدید توانسته نظام تأمین سرمایه در گردش از طریق بازار سرمایه را بیش ‌از پیش گسترش دهد. هم‌اکنون منابع مالی قابل‌توجهی برای تأمین سرمایه در گردش شرکت‌ها از طریق انتشار انواع اوراق بدهی تأمین شده است. بازار بدهی یکی از بازارهایی است که تا حدودی در اقتصاد ایران مهجور مانده است، با اینکه دولت‌ها به طور معمول در راستای رد دیون خود اقدام به بهره‌برداری از این ابزار می‌کنند و با استفاده از انتشار اوراق بدهی به نوعی زمینه را برای تامین مالی خود فراهم می‌سازند، اما همچنان از استانداردهای جامعه فاصله داریم.