طالبان مدعی رهیافتی جدا از دیگران در عرصه جنبشی دولتی است

گروه بین الملل- مصطفی مطهری: رشد و ظهور بی رویه گروه های بنیادگرا با گرایش های سلفی در سال های اخیر در منطقه خاورمیانه و شباهت در عملکرد میان انها علیرغم تفاوت در نام ها موجب شده است تا در اذهان عمومی هیچ گونه تفاوت و تمایزی میان آنها احساس نشود. در واقع این گروه ها در ذیل گرایشات رادیکال به دلیل تقارن هایی که باهم دارند سبب شده تا بخش عمده ای از مردم همه آنها را در یک دسته بندی قرار دهند و آنها را در امتداد هم و در یک مسیر قلمداد کنند.

به گزارش بولتن نیوز، یکی از مسائلی که در ارتباط با آینده چگونگی کنش طالبان در افغانستان مطرح می شود چگونگی نسبتی است که میان طالبان و دیگر گروه های شبه نظامی وجود دارد. بطوریکه در نگاه آحاد جامعه با قدرت گیری طالبان دیگر دسته های شبه نظامی با عناوین مختلف فضا را برای کنش خود باز خواهند دید.

واقعیت امر این است که طالبان به عنوان یک گروه شبه نظامی که داعیه حکمرانی در افغانستان دارد بجز القاعده با دیگر شبه نظامیان نه تنها در تعارض ماهیتی، محتوایی و مبنایی است بلکه در نبرد ایدئولوژیکی نیز قرار دارد. القاعده به عنوان یک استثنا در این باره به سبب تاریخ روابطی که با طالبان بعد از 11 سپتامبر داشته شرایط جداگانه ای دارد و حتی قرابت آموزه ای میان این دو نحله فکری – هویتی موجب شده است تا آنها علیرغم تفاوت ها، وجوه متشابه فراوانی را با هم داشته و حمل کنند. در واقع وفاداری این دو گروه شبه نظامی به یکدیگر، ریشه در تاریخ فکری و حیات فعالیت های کنشی آنها دارد که بعد از یازدهم سپتامبر به دلیل رد پیشنهاد مبادله بن لادن محکم تر و مستحکم تر شد. پس طالبان در مورد القاعده نه تنها تعارضی ندارد بلکه همسویی هم دارد اما این لزوماً بدان معنا نیست که طالبان مجری بخشی از سیاست های و راهبردهای القاعده است. چونکه طالبان عملاً نشان داده است که از حیث روشی و عملی ایده های خود را دارد و از هیچ گرایش و جریانی نیز خط نمی گیرد حتی اگر القاعده باشد.

اما داعش خراسان که در افغانستان در حال فعالیت است و اخیراً نیز مسئولیت انفجار فرودگاه کابل را نیز برعهده گرفت از جمله دشمنان ردیف اول طالبان به شمار می رود که در درون خاک افغانستان فعالیت می کند. طالبان از آغاز ظهور این گرایش سلفی در افغانستان ضمن تبری جویی از این گروه سلفی، اهداف آنها را در تقابل و متعارض با اهداف خود دید. قبل از اشاره به تفاوت ها میان این دو و تعارضات میان آنها باید تأکید کرد که طالبان هم از نظر گرایشات مذهب حنفی و هم از نظر قومیت پشتون، سلفی به شمار نمی آید. این دو گزاره که شاخص های اصلی تشکیل دهنده طالبان هستند در تضاد با سلفیت قرار دارند و طالبان را از رنگ و لعاب سلفی گرایی دور نگه داشته اند. در واقع آنچه طالبان مدعی آن است تشکیل دولت در گستره جغرافیایی افغانستان است اما داعش خراسان در افغانستان خود را دنباله اذناب داعش در نسخه اصلی آن در عراق یا شامات می داند. به علاوه اینکه از حیث نیروهای تشکیل دهنده، طالبان عمدتاً از پشتون های افغانستان تشکیل شده است درحالی که داعش یک گروه سلفی – تروریستی چند ملیتی است. نکته دیگر اینکه تفاوت در دیدگاه سیاسی طالبان با داعش از یکسو و ماهیت جهاد از نظر آنها از سوی دیگرست. بطوریکه در نظریه دشمن دور و دشمن نزدیک، از نظر سلفیت و تروریست های داعش، دشمن نزدیک تشیع و گروه های سنتی اهل تسنن هستند و دشمن دور غرب به رهبری آمریکا؛ پس اولویت اول در جهاد قریب برای داعش مقابله و نابودی تشیع می باشد؛ از این از تمام ابزارها در این باره استفاده خواهند کرد ولو بیعت و ائتلاف با دشمنان دور یعنی غربی ها. این مورد در ارتباط با طالبان متفاوت و در نقطه قرینه با داعش قرار دارد. بطوریکه از نظر طالبان دشمن نزدیک غرب و آمریکاست و اولویت در جهاد مقابله با آمریکا و نفوذ غرب در جهان اسلام است.   

در مجموع باید گفت برحسب آنچه بدان اشاره شد طالبان در عرصه فعالیت های میدانی خود فارغ از تشابهات و تعارضات، بر حسب منافع گروهی خود عمل می کند. در واقع نگاه طالبان در شرایط کنونی تثبیت قدرت و استقرار آن است نه تأمین منافع طرف هایی چون القاعده. از سوی دیگر طالبان مطمئناً با داعش در نبردی دائمی خواهد بود چونکه هم از حیث ماهیت فکری و هویت شکلی – محتوایی و هم مصادیق عملی با آنها در تعارض مبنایی قرار دارد.