آیا اعلام ساعات قطعی برق به مصرف بیشتر منجر می‌شود؟

گروه اجتماعی- نازنین موسوی: این روزها مرتب می‌شنویم که به دلیل مشکل برق بسیاری از مردم کشور دچار مشکلات متعددی شده‌اند، مثال قطع شدن دستگاه‌های اکسیژن شاید از تلخ‌ترین پیشامدهای قطعی برق است و احتمالا بسیاری از ما در ساعات مختلفی که زیر کولر و روشنایی نشسته‌ایم به این فکر کرده‌ایم که چگونه برق کمتر مصرف کنیم تا شاید سهمی هرچند کوچک در کاهش فشار بار جریان برق داشته و در نهایت به بقای بشریت کمک کنیم. انتهای تامل و تفکر ما درباره برق به این جمله ختم می‌شود: «لامپ اضافه خاموش!»

به گزارش بولتن نیوز، فردا صبح اما قضیه متفاوت خواهد بود. گفت‌وگوی سخنگوی صنعت برق را می‌شنویم که زمان قطعی برق منطقه ما را اعلام می‌کند. برق خانه ما قرار است در ضل آفتاب، ساعت ۱۳ به مدت حداقل ۲ ساعت برود. حتما اینجا با خودمان فکر می‌کنیم گرما وضعیتی غیرقابل‌تحمل است، گوشی و لپ‌تاپ را برای شارژ به برق می‌زنیم، دمای اسپیلیت را کم می‌کنیم و به این فکر می‌کنیم که دیشب برای جان بشریت لامپی را خاموش کرده بودیم. اگر تمام افکاری که پیشتر به آن اشاره شد از ذهن ما گذشته باشد، باید بدانیم که از دیدگاه یک متخصص رفتاری ما در آن لحظه دچار خطای «مجوز اخلاقی» یا «moral licensing» شده‌ایم. «صدور مجوز اخلاقی برای خود» یا «Self-licensing» اصطلاحی در روانشناسی اجتماعی و اقتصاد-رفتاری است که برای توصیف یک پدیده ناخودآگاه به کار می‌رود که در آن شخص پس از انجام چند عمل مثبت (مثلا خوردن نوشابه رژیمی) به خود اجازه یک عمل منفی (مثلا خوردن یک همبرگر چرب و سیب‌زمینی سرخ‌کرده) می‌دهد.

در واقع، تحقیقات بسیاری نشان می‌دهد که زمانی که ما مصرف برق خود را کاهش می‌دهیم، این مصرف برق ناپایدار است و به سرعت عمل مثبت خود را جبران می‌کنیم. در یکی از این تحقیقات که توسط اقتصاددان انرژی، لوکاس دیویس انجام شده است، نشان می‌دهد که افراد پس از خرید ماشین‌لباس‌شویی‌هایی با کارایی بالا، شستشوی لباس خود را حدود 6 درصد افزایش داده‌اند. مطالعه دیگری نیز نشان می‌دهد که افرادی که از چراغ‌های کم مصرف بیش از چراغ‌های معمولی استفاده می‌کنند، سیستم سرمایشی خود را به گونه‌ای تنظیم می‌کنند که در نهایت هیچ‌گونه کاهشی در هزینه‌های انرژی آنها مشاهده نمی‌شود.

بنابراین، بیایید با خودمان صادق باشیم. درست است که دوست داریم جلوی دیگران از خود تصویر خوبی ارائه دهیم و برای ارائه این تصویر خوب با خودمان هم رودروایسی داریم اما در نهایت اغلب ما انسان‌های خوبِ دوست‌داشتنی برای خود مجوزهایی صادر می‌کنیم که لزوما اخلاقی نیستند. اگر سیاستمداران ایرانی معتقدند که با آگاهی و آموزش می‌توان فرهنگ کاهش مصرف را جا انداخت و برای آن میلیاردها تومان خرج کرده‌اند، باید بدانند که آن انسان عقلایی و منطقی که در ذهن دارند حداقل سی سال است که از کتاب‌های علوم اقتصادی، اجتماعی و سیاسی کنار گذاشته شده است. به قول هیوم، انسان چیزی نیست جز شور احساسات، و برای تغییر رفتار این نوع از انسان باید به روش‌های نرمی متوسل شد که تاکنون تجلی از آن را در رفتار تصمیم‌گیران و سیاست‌گذاران ندیده‌ایم.

منبع: بورسان