تجارت پر سود در بندر بیروت

گروه سیاسی: حساب توئیتر سفارت جمهوری اسلامی ایران در لبنان با انتشار تصویر یک نفتکش ایرانی، به اظهارات مداخله‌جویانه سفیر آمریکا در این کشور واکنش نشان داد.

به گزارش بولتن نیوز، اظهارات جمعه‌شب‌ سفیر آمریکا در بیروت با واکنش سفارت کشورمان در لبنان مواجه شد. «دوروتی شیا» که در شبکه لبنانی «الجدید» حضور یافته بود، در اظهاراتی ضدایرانی با نیت ایجاد انشقاق میان مردم لبنان و حزب‌الله به ورود نفتکش‌های ایرانی به سواحل بیروت واکنش نشان داد. وی در اظهاراتی که با واکنش منفی کاربران لبنانی در شبکه‌های اجتماعی نیز مواجه شد، در پاسخ به این سوال مجری شبکه الجدید که در صورت ورود نفتکش‌های ایرانی به بنادر بیروت واکنش آمریکا چیست، مدعی شده بود: «این یک راه‌حل قابل اجرا برای این مشکل نیست. آنچه ایران دنبال آن است نوعی دولت وابسته است که بتواند برای پیگیری دستور کارهایش از آن سوءاستفاده کند».
این ادعا در حالی از سوی سفیر آمریکا مطرح شده که دولت این کشور طی سال‌های گذشته تلاش‌های زیادی کرده بود تا با خلق بحران اقتصادی در لبنان و شکل‌گیری اعتراضات عمومی، زمینه را برای انزوا یا حذف حزب‌الله لبنان از معادلات این کشور فراهم آورد. با این حال ظهر روز گذشته حساب توئیتر سفارت جمهوری اسلامی ایران در لبنان با انتشار تصویر یک نفتکش ایرانی به اظهارات «دوروتی شیا» واکنش نشان داد و نوشت: «ورود نفتکش‌های ایرانی به بیروت نیازمند تفاهم با سفیر آمریکا نیست. وی نباید در امور برادرانه میان ۲ کشور و ملت ایران و لبنان دخالت کند». پس از این توئیت سفارت ایران، برخی سایت‌های محلی لبنان مدعی ورود نفتکش‌های ایرانی به بنادر بیروت شدند اما شبکه «المیادین» در واکنش به این ادعاها اعلام کرد هیچ نفتکش ایرانی وارد بنادر لبنان نشده است.
در این زمینه هر چند هنوز خبری مبنی بر پهلو گرفتن نفتکش‌های ایرانی در سواحل بیروت منتشر نشده است اما می‌توان ردپای این مساله را در سخنان روز جمعه سیدحسن نصرالله، دبیرکل حزب‌الله لبنان دید. وی در بخشی از سخنانش به مساله بحران سوخت این کشور در ماه‌های اخیر اشاره کرده و از نقشه‌های دشمنان مقاومت برای بهره‌گیری از این بحران سخن گفته بود. نصرالله پس از اشاره به این نکته که سرنوشت حزب‌الله موضوع مذاکرات تهران- ریاض نبوده است، اظهار داشت: «اگر حکومت لبنان نتواند بنزین و گازوئیل را تأمین کند، سراغ ایران خواهیم رفت... برخی در لبنان گفتند سید[حزب‌الله با خرید بنزین و گازوئیل از ایران] می‌خواهد لبنان تحت تحریم قرار بگیرد». وی با بیان اینکه «وقتی ما از طریق دولت یا بانک مرکزی این کار را نکنیم، این شیوه تحت تحریم قرار نمی‌گیرد»، تصریح کرد: «اگر کسی می‌تواند از روابط دوستانه خود استفاده کند و مشکل لبنان را حل کند، بفرماید و کمک کند. به هر حال ما از دوستی برخی با آمریکا، عربستان سعودی و کشورها[ی حاشیه خلیج‌فارس] برای تأمین منافع ملت لبنان استفاده می‌کنیم». دبیرکل حزب‌الله لبنان با اشاره به اینکه حزب‌الله هیچ‌ گاه تصور نمی‌کرد روزی لبنان مجبور شود به فکر تأمین بنزین و گازوئیل کشور باشد، درباره ادعاهای آمریکا و عربستان مبنی بر کمک به لبنان گفت: «چند سال پیش آمریکا اعلام کرد 10 میلیون دلار به لبنان می‌دهد. آیا کسی چیزی از این 10 میلیون را صرف مردم لبنان کرد؟... عربستان نیز قبلا گفت چند میلیون دلار در لبنان هزینه کرده، شما بگویید این میلیون‌ها دلار کجا رفته است؟» وی با بیان اینکه «برخی مردم برای غذای خود زباله‌گردی می‌کنند اما برخی نشسته‌اند و مقابل راهکارهای مختلف مانع ایجاد می‌کنند»، تأکید کرد: «با این وضعیت کشور به سوی حذف یارانه‌ها می‌رود... چرا که بانک مرکزی می‌گوید من دیگر پول ندارم... در این بحران هر کس مسؤولیت را گردن دیگری می‌اندازد». نصرالله ضمن تشکر از دولت و مسؤولان عراق به خاطر تصمیم آنان برای کمک به لبنان، از فرماندهان گردان‌های حزب‌الله عراق نیز قدردانی کرد که چند روز پیش گفته بودند حاضرند بخشی از معادله منطقه‌ای برای حمایت از قدس شریف و مسجدالاقصی باشند. دبیرکل حزب‌الله ضمن قدردانی از همه کسانی که می‌خواهند لبنان پایدار بماند، در پایان خاطرنشان کرد: «همه آنان را که لبنان را محاصره و آن را تحریم کرده‌اند و مانع می‌شوند که کسی به لبنان کمک کند، محکوم می‌کنیم؛ در رأس همه آنان شیطان بزرگ آمریکا».

* ابتکار عمل تهران

بحران سوخت در لبنان -که آن را می‌توان امتدادی از فشارهای اقتصادی به این کشور دانست- و نوع مواجهه ایران در برابر این موضوع را بیش از هر چیز می‌توان به حرکت نفتکش‌های ایرانی به سمت ونزوئلا در بهار و تابستان سال گذشته شبیه دانست؛ از یک سو در دست گرفتن ابتکار عمل و تلاش برای تبدیل کردن تهدیدات متحدان ایران به فرصتی برای تقویت جایگاه کشورمان در معادلات منطقه‌ای و جهانی و از سوی دیگر انتفاع مالی و ایجاد بازار فروش در روزگار تحریم‌ها که نشان از یک بازی ۲ سر برد برای ایران دارد. به عبارت دیگر، در شرایطی که دشمنان مقاومت تلاش دارند با شکل دادن به مجموعه بحران‌های اقتصادی همانند کمبود سوخت در بازار لبنان فضای عمومی این کشور را علیه حزب‌الله بسیج کنند، ورود ایران برای تامین سوخت این کشور هم به تقویت جایگاه ایران در افکار عمومی لبنان منتهی می‌شود و هم جایگاه حزب‌الله را مستحکم می‌کند. به موازات این بهره‌گیری سیاسی، ورود ایران برای تامین سوخت لبنان می‌تواند مجرایی برای فروش سوخت ایران نیز باز کند.
سال گذشته حرکت 5 نفتکش ایرانی به سمت ونزوئلا برای تامین بنزین این کشور که با واکنش‌های گسترده‌ای نیز در رسانه‌های بین‌المللی همراه بود، تبدیل به یک مانور جهانی برای نمایش اقتدار ایران و رابطه مستحکم میان قربانیان تحریم‌ها شد. بهره‌گیری از این فضا در بحران سوخت لبنان نیز یقینا می‌تواند آورده‌های بیشتری برای کشورمان داشته باشد؛ چه از آن رو که سناریوی دشمنان مقاومت را معکوس می‌سازد و چه از این جهت که امکانی جدید را برای کشورمان در میان فشارهای اقتصادی فراهم می‌آورد.
***

هدف سعد حریری و غربی‌ها تداوم بی‌ثبات‌سازی لبنان است

دکتر حسین آجورلو*: لبنان از سال 2019 وارد یک بحران جدی شده است. سال 2019 همان سالی بود که آمریکایی‌ها شروع به تحریم سوریه کردند و قانون سزار به اجرا درآمد. همچنین تعدادی از بانک‌هایی را که با مقاومت کار می‌کردند تحت تحریم قرار داد. این مسائل، آرام‌آرام منجر به معضلی شد که بانک‌ها مجبور شدند دلار را از چرخه خود خارج کرده و با لیر کار کنند. به تبع آن نیز یک بحران اقتصادی که منجر به سقوط لیر شد در لبنان اتفاق افتاد.
در کنار مجموعه‌ این تحریم‌ها و بحث اختلافات درون دولت، انفجار بندر بیروت نیز اتفاق افتاد که بخش اعظمی از سوخت لبنان از طریق آن تامین می‌شد. این اتفاق هم بر مشکلات لبنان افزود. بعد از آن بحران، مجددا لبنان دچار بی‌ثباتی‌هایی شد که تا الان نیز ادامه دارد. مجموع تحریم‌های بین‌المللی موجب شد بخش سوخت در لبنان دچار چالش جدی شود. یعنی الان در سوریه و لبنان صف‌های طولانی سوخت تشکیل می‌شود. این در حالی است که پیش از این در لبنان چیزی به اسم صف سوخت معنا نداشت.
مقدار سوخت به آن مبلغی که دولت مصوب کرده کم است و به افراد سهمیه سوخت کمی می‌رسد. پمپ‌‌بنزین‌ها نیز در ساعات محدودی سوخت‌رسانی می‌کنند. بحران سوخت در لبنان به قدری جدی است که از طریق مشاهدات میدانی گفته می‌شود از بار ترافیکی کاسته شده و مردم به موتور رو آورده‌اند که نیاز به سوخت کمتری دارد.
تا 4 سال پیش 1500 لیر لبنان برابر با یک دلار بوده ‌است اما الان یک دلار برابر 15000 لیر است یعنی ارزش پول لبنان 10 برابر کاهش پیدا کرده است. از سوی دیگر چون لبنان یک کشور واردکننده‌ گندم است، هم تحریم‌های اقتصادی و هم انفجار بندر باعث شد بحران آرد و نان نیز به وجود آید. تامین برق و انرژی نیز که همواره دچار چالش بوده، الان به علت نبود سوخت با مشکلات بیشتر و جدی‌تری روبه‌رو شده است.
این مسائل موجب شده که الان بحران سوخت در لبنان به یک بحران عینی تبدیل شود. در این میان به دلیل اینکه اقتصاد لبنان به اقتصاد بین‌المللی متصل است، بانک مرکزی، دولت لبنان و شرکت‌های وابسته به آنها، واهمه دارند که خرید سوخت از ایران منجر به تحریم اقتصادی شود و جایگاه‌دارها که از بخش خصوصی هستند تحت تحریم واقع شوند. به همین دلیل هم دولت و هم بخش خصوصی از این کار استنکاف می‌کنند. مساله‌ای در لبنان وجود دارد و آن این است که به علت این اتفاقات، مردم دارند به کلیت گروه‌های سیاسی لبنان بدبین می‌شوند که به تبع آن بخشی از این گروه‌ها حزب‌الله و گروه‌های مقاومت نزدیک به جمهوری اسلامی ایران هستند.
عموما گروهی که قدرت بیشتری در یک کشور دارد به دنبال ثبات در آن کشور است، مثل حزب‌الله که الان در این موضع قرار گرفته است. طرف مقابل مثل گروه‌های ائتلاف 14 مارس که در وضعیت ضعف قرار دارند، به همین دلیل عملا بی‌ثباتی را دنبال می‌کنند. الان این گروه‌ها به این سمت رفته‌اند که بی‌ثباتی را در لبنان تداوم بخشند. از طرف دیگر نیز صحنه سیاسی لبنان را معطل تحولات بعدی مثل نتیجه‌ گفت‌وگوهای ایران و آمریکا و ایران و عربستان کرده‌اند. به‌نظر می‌آید عدم تمایل سعد حریری به تشکیل دولت موید همین مساله باشد. از طرفی در اینجا وضعیتی پیش آمده که به ضرر تمام گروه‌های سیاسی و هیات حاکمه لبنان که طبیعتا حزب‌الله نیز بخشی از آن محسوب می‌شود، است. از طرف دیگر جریانی که حزب‌الله را مقصر وضع موجود نشان می‌دهد، یک پیوست رسانه‌ای بسیار قدرتمند در جهان عرب دارد. این پیوست رسانه‌ای روی این کار می‌کند که نشان دهد مقصر هیات حاکمه نیست و تنها حزب‌الله است که با خواسته‌های خود و مهم‌تر از آن با نزدیکی‌اش به ایران باعث تحریم‌ها شده است. علاوه بر اینها مساله‌ای که وجود دارد این است که مشکلات لبنان به حدی ریشه‌ای شده که حل آنها واقعا مشکل است. این مسائل دست به دست هم داده تا وضعیت کنونی پیش آید.
اگر این وضعیت بی‌ثباتی در لبنان ادامه پیدا کند آینده‌ روشنی را نمی‌توان متصور شد. به همین دلیل سیدحسن نصرالله نیز در سخنان روز جمعه خود، بیشترین تاکیدش بر بحث ثبات سیاسی لبنان بود که گروه‌های سیاسی به یک نقطه نظر واحد برسند و اینکه حزب‌الله دنبال تحریم نیست و فقط به دنبال این است که دولت تشکیل شود.
الان معضل اساسی لبنان بی‌ثباتی سیاسی است. اولویت مشکلات لبنان، تحریم نیست. زمانی‌که این مجموعه را کنار هم می‌گذاریم، می‌فهمیم سیدحسن نصرالله نیز این تهدید را درک کرده و به دنبال این است که در لبنان وفاقی ایجاد شود تا دولت بتواند شکل گیرد و از قِبَل این اتفاق هم حزب‌الله بهره‌ خود را ببرد و هم نظام سیاسی حفظ شود. تلاش‌های نصرالله به این دلیل است که در لبنان آلترناتیوی غیر از نظام فعلی و توافق طایف وجود ندارد و در صورت نبود این نظام، هر لحظه امکان وقوع جنگ داخلی وجود دارد.
بحث واردات بنزین از ایران که سیدحسن نصرالله مطرح کرد، جدی است. در لبنان همان‌طور که دولت نمی‌گذارد بنزین وارد شود، حزب‌الله بارها اعلام کرده که می‌تواند از ایران درخواست کند برای لبنان بنزین ارسال کند. حزب‌الله با هوشمندی این گزاره را مطرح می‌کند که طرف‌های غربی و مهم‌تر از آن مردم لبنان بدانند جریانی در لبنان به نام حزب‌الله و جریان مقاومت حاضر است به مردم سوخت برساند اما جریانات سیاسی و بازیگران خارجی مانع این مساله هستند. این ادبیات، ادبیات هوشمندانه‌ای بود که سیدحسن نصرالله به کار برد، زیرا بحث کمبود سوخت یک مشکل حیاتی در لبنان است و مطرح کردن این مساله از لحاظی راهبردی بود. به نظرم سیدحسن نصرالله سعی دارد خلأ رسانه‌ای جریان مقاومت را که متاسفانه با آن روبه‌رو هستیم، به تنهایی پر کند و از طریق رسانه‌های مخالف این پیام را به مردم برساند که مشکل از جانب مقاومت نیست و مشکل جریانات غربگرا و کشورهای غربی هستند که می‌خواهند به وسیله‌ تحریم‌ها و با تحت فشار قرار دادن مردم، اهداف سیاسی خود را دنبال کنند. مثل پیشنهاد فرانسه که گفت حاضر است به لبنان و سوریه کمک مالی کند اما به شرطی که لبنانی‌ها اصلاح ساختاری صورت دهند. این اصلاح ساختاری یعنی چه؟ یعنی خلع سلاح مقاومت و دور کردن حزب‌الله از ساختار سیاسی. طرح مساله دولت تکنوکرات نیز در همین قالب قابل توضیح است. آنها قصد دارند با طرح مسائلی همچون اصلاحات ساختاری و دولت تکنوکرات، مقاومت را از صحنه سیاسی لبنان حذف کنند اما سید نصرالله با یک تاکتیک مقابله‌ای سعی کرد به این توطئه پاسخ دهد و مردم را آگاه کند.
* کارشناس غرب آسیا