گلایه‌ها بماند برای بعد

به گزارش بولتن نیوز، ماجرا از ساعت ۱۲ ظهر روز سی‌ام بهمن ‌۹۸ شروع شد، وقتی کیانوش جهانپور، رئیس مرکز اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت و درمان، در ‌ توییتر ‌ از جان باختن دو فرد مبتلا به ویروس کرونا در شهر قم خبر داد. از آن زمان تا به امروز یک سال می‌گذرد. در این یک سال او حدود چهار ماه ‌ سخنگو بود و آمار رسمی درباره مرگ و میر و ابتلا به این ویروس را از ‌ تلویزیون اعلام می‌کرد. او این روزها به قول خودش‌ در پشت صحنه مشغول کار است. می‌توان گفت در یک سال گذشته او یکی از چهره‌های اخبار کرونا بوده است. شخصی که درباره همه‌چیز، از دارو، واکسن، برنامه واکسیناسیون و حتی آمار و اقدامات آینده خبر دارد. ‌در آستانه سالگرد اعلام رسمی ورود ویروس کرونا به کشور‌ با او در دفتر کارش، در طبقه ششم ساختمان شیشه‌ای وزارت بهداشت و درمان، به گفت‌وگو نشستیم. در اتاق او بیش از همه‌ پرونده‌ و برگه‌هایی که او بایدتایید‌شان کند به چشم می‌خورد. علاوه براین‌ اتاق اما پر از پوستر و تصاویری از شهدای کادر درمان است.‌ در حدود نیم ساعتی که ما با جهانپور گپ می‌زدیم او با نگاهی خسته و صورتی بدون ماسک‌ گاهی‌‌ به برگه‌ها و پرونده‌ها چشم می‌دوخت و‌ گاهی به صفحه نمایشگر تلفنش که مدام در مدت مصاحبه می‌لرزید.‌

 از یک سال گذشته تاکنون درباره مسائل مختلفی مانند نحوه اطلاع‌رسانی، آمار، زمان ورود‌ ویروس به کشور، گسترش ویروس انگلیسی و کیفیت واکسن روسی، حرف و حدیث‌های زیادی مطرح شده است. می‌توانید بگویید در این مدت وزارت بهداشت، چقدر ‌با شهروندان صادق بوده است؟
بخش اطلاع‌رسانی دو قسمت دارد. یک بخش آن، آموزش عمومی است که براساس آخرین یافته‌های علمی انجام می‌شود. یک بحث دیگر هم ارزیابی وضعیت بیماری است. فکر می‌کنم که ما بالاترین نمره را در زمینه اطلاع‌رسانی، در منطقه خودمان، شرق و غرب آسیا داریم. من به اطلاع‌رسانی نمره A می‌دهم ولی این که ساختار ثبت و شناسایی در کشور و ثبت داده‌ها هم نمره A داشته، موضوع دیگری است. ما ادعا نداریم که قوی‌ترین ساختار ثبت و شناسایی داده‌ها را در دنیا داریم. در گروه قوی‌ترین‌ها هم نیستیم اما در گروه صادق‌ترین‌ و صریح‌ترین‌ها قرار داریم.
 یعنی مساله‌ای نبوده که از دید شهروندان پنهان بماند؟
در برخی کشورها، مسائل اقتصادی و سیاسی، بر نحوه انتشار آمار تاثیر داشته است، ما اما این ملاحظات را نداشتیم. از همان روز اول آمار از قم و گیلان شروع شد و هیچ ابایی هم نداشتیم که گزارش دهیم اولین مرگ و میر ناشی از کرونا در قم، پایتخت مذهبی کشور است. قبل از شروع انتخابات هم زمانی که موارد شناسایی قطعی شد، اعلام کردیم.
 در این مدت آیا مساله‌ای بوده است که دوست نداشتید آن را اعلام کنید؟
هر چیزی را که می‌دانستیم به سود مردم است، اطلاع دادیم. شاید دایره اطلاعاتی ما در برخی از موارد محدود بود اما هر آنچه که وجود داشت، اطلاع دادیم.
درباره واکسن هم این فرض صادق است؟
قضاوت درباره واکسن خیلی زود است. من از ریز ماجرا خبر دارم و چند ماه است که کنار کمیته ملی واکسن و سازمان غذا و دارو هستم. فکر می‌کنم که ۵ یا ۶ ماه آینده، بهتر می‌شود درباره واکسن قضاوت کرد.
 شما از نزدیک در جریان مشکلات وزیر بهداشت هستید؛ سخت‌ترین شرایطی که وزیر تاکنون تجربه کرده چه زمانی بود؟
شرایط خیلی سخت بود خیلی از موارد، سختی‌ها، تحریم، اعمال محدودیت‌ها، بروز پیک‌ها، ناهماهنگی‌ها، عدم همکاری بین بخشی و عدم همراهی برخی دستگاه‌ها، همه اینها سخت است. آنچه که از همه سخت‌تر بود، خنجری است که از پشت زده می‌شد. این که شما در مقابله با بیماری، سخت تلاش می‌کنید و از پشت سر، به نوعی ساز ناکوک می‌زنند و حاشیه درست می‌کنند از همه سخت‌تر بود.
 چه افرادی از پشت به وزارت بهداشت خنجر زده‌اند؟ آنها داخل کشور هستند؟
هم داخل و هم خارج  برای تک تک آنها می‌توانم مصداق بیاورم.
خب چه کسانی سنگ‌اندازی کرده‌اند؟
حالا نه اما بعدا می‌توانم بگویم. با حاشیه‌سازی می‌خواستند وزارت بهداشت را از متن به حاشیه ببرند. البته موفق نشدند. این جزو تدابیر و شخصیت دکتر نمکی بود که تا حد امکان درگیر حواشی نشد اما این بدان معنا نیست که حاشیه‌سازی صورت نگرفت. مکرر اتفاق افتاد. برخی از خارج، بیشترین نق�� را در دامن زدن به این حواشی داشتند.
 وزیر بهداشت هنوز هم با این مسائل مواجه است؟
مسلما این طور است. آخرین مورد آن، همین چند وقت پیش به وجود آمد. این که شما چند ماه تلاش می کنید که یکی از بهترین واکسن‌ها را در کشور داشته باشید و همه باید جشن بگیرند که واکسیناسیون با یک واکسن خوب با توجه به حفظ عزت مردم و منافع ملی انجام می‌شود، بعد یک نفر تیری در خلاف جهت می‌اندازد، سخت نیست؟
 برگردیم به یک سال گذشته. ویروس کرونا باعث چهره شدن شما شد  از این بابت چه حسی دارید؟
شهرت در کل پدیده جالبی نیست. من فکر می‌کنم که حداقل عوارضی که داشت، این است که خیلی از حرف‌هایی که می‌خواستم بزنم، امروز نمی‌توانم بنویسم یا بگویم. حساسیت‌ها بیشتر است و زیر ذره‌بین هستم. این چیز خوبی نیست که آدم زیر ذره‌بین باشد.
 دل‌تان برای سخنگو بودن تنگ شده است؟
من همچنان سخنگوی سازمان غذا و دارو هستم اما قطعا دلم برای سخنگویی تنگ نشده است و خوشحالم که آن اتفاق بیش از سه چهار ماه ادامه پیدا نکرد.
 اکنون زمان این نیست که درباره برکناری‌تان صحبت کنید؟
از بیرون وزارت بهداشت و درمان به قول معروف دست فرمان ما را نمی‌پذیرفتند و ما هم دست‌فرمان آنها را نمی‌پذیرفتیم.
 یعنی شما چیزی غیر از نظر آنها گفتید؟
نه، درباره سخنگویی نبود. انتظار داشتند که آدم‌ها، کپی برابر اصل آنها باشند، حتی در خارج از مسؤولیت اداری. این موضوع در قاموس من نیست. من تا جایی که بتوانم، سعی می‌کنم خودم باشم و خب ممکن است برخی از آنها این «خود» من را نپسندند، من هم آن «خود» آنها را نمی‌پسندم.
 حضور شما در فضای مجازی ظاهرا دردسرهایی برایتان ایجاد کرد.
من تا به حال دردسری ندیدم. اگر منجر به این شود که جمعی دوست نداشته باشند که من سخنگو باشم، نه، این دردسر نیست. این لطف الهی است. اگر منظور شما مشکلات حقوقی است، تا به حال چنین مشکلی نداشته‌ام. رفتارم این گونه نیست که مشکلات حقوقی برایم به وجود بیاید. در کل از مسائل حاشیه‌ای ‌به دورم.
 چرا اطلاع‌رسانی درباره ویروس کرونا و واکسن را در توییتر انجام می‌دهید؟
اطلاعات من تنها درباره ویروس کرونا نیست. به یک سری از اطلاعات از مقالات و منابع دسترسی دارم که اینها قابلیت ارائه در صفحه رسمی وزارت بهداشت و درمان و حتی شبکه‌های اجتماعی را ندارند. من این تفکیک را خودم بهتر می‌دانم. برای من این مرزها روشن است. خیلی از اطلاعاتی که درباره واکسن، آمار و ارقام کشورها ارائه می‌دهم، رسمی نیست؛ اینها اظهارنظر من است و مواضع وزارت بهداشت و درمان هم نیست. منابع ماست و همان طور که در توییتر توضیح دادم، بسیاری از این نظرات  شخصی است و بر عهده هیچ کسی هم‌نیست.
 اما برخی از این اظهارنظرها تبدیل به خبر می‌شود.
باید در ایران تمرین کنیم تا مواضع شخصی را از پست سازمانی که در آن کار فعال هستیم جدا کنیم؛ اینها خبر نمی‌سازند. آن چیزی که درباره سازمان باشد، در قالب مصاحبه، یادداشت و گزارش در سایت رسمی یا در اختیار خبرنگاران ‌قرار می‌گیرد. خیلی از اطلاعاتی که به سمت‌های من ربطی ندارد، در فضای شخصی‌ام منتشر می‌شود.
 این روزها کرونا باعث چهره شدن برخی پزشکان و مدیران در فضای مجازی شده است  کسانی که با اظهارنظر دنبال افزایش فالوئر هستند، چرا وزارت بهداشت برای مقابله با این افراد‌ کاری نمی‌کند؟
برخی مسائل به اخلاق پزشکی مربوط می‌شود. در صورتی که نقض اخلاق پزشکی  صورت گیرد مانند سایر شهروندان با آنها برخورد می‌شود. ما و پزشکان اگر دچار نقض موازین پزشکی شویم، این سازمان نظام پزشکی است که باید ورود کند. سازمان نظام پزشکی، در همه دوره‌ها و در این زمینه، آن طور که باید و شاید، حضور پیدا نکرده است اما وزارت بهداشت و درمان، جایگاه قانونی لازم را برای برخورد با این مساله ندارد و نمی‌تواند برخورد کند. اگر این افراد شاغل وزارت بهداشت باشند و مسؤولیت آنها با اطلاع‌رسانی تحت‌الشعاع قرار گیرد، وزارت بهداشت و درمان، برخورد می‌کند. در حوزه صنفی اما این موضوع به سازمان نظام پزشکی مربوط است.
 کدام نهادها در یک سال گذشته با وزارت بهداشت همکاری مناسبی داشتند و کدام خوب عمل نکردند؟
ما دوست نداریم درباره آنها حرف بزنیم. فکر می‌کنم در چند ماه اخیر، هماهنگی بین بخشی خوبی به‌وجود آمده است.
 اما مدتی پیش وزیر خودش گلایه کرد که پلیس راهور مانع تردد خودروها نشده است.
نه، این طور نیست. الان هماهنگی بین بخشی مطلوبی وجود دارد. خوب نیست که با گلایه و شکوه این شرایط را به‌هم بزنیم. این وضعیت می‌تواند ارتقا پیدا کند و مسلما با گلایه‌ها این وضعیت به‌هم می‌خورد.
 آخرین آمار از شیوع ویروس کرونای انگلیسی و آفریقایی چیست؟
هیچ واریانت آفریقایی و برزیلی تا به حال در كشور كشف نشده است. آمار ابتلا به واریانت انگلیسی هم ۱۷نفر است و این افراد در شرایط ایزوله قرار دارند. در آزمایش‌های ژنتیكی كسر كوچكی از افراد واریانت انگلیسی دارند و آزمایش‌های اندكی، مثبت است اما به هر حال ثبت مثبت داشتیم و این یعنی كه ورود بیماری به كشور.
 اما دکتر نمکی گفتند ویروس جهش‌یافته انگلیسی در کشور پخش شده است، ما چطور می‌توانیم ویروس را کنترل کنیم زمانی که پروازها از اروپا ادامه دارد؟
هیچ کشوری نمی‌تواند درهای خود را روی دنیا ببندد. آنهایی که روز اول هم بستند پس از آن دچار مشکلاتی شدند. این که شما فکر کنید ما می‌توانیم دیواری بتنی دور کشور بکشیم تا کشور دچار بیماری نشود، این طور نیست. اگر ویروسی در جهان شایع شود، ما هم دیر یا زود میزبان آن ‌خواهیم شد.
وزارت بهداشت چه برنامه‌ای برای تعطیلات نوروز دارد؟
وزارت بهداشت یکی از اعضای ستاد ملی مبارزه با کروناست و متاسفانه هیچ گاه این موضوع در کشور تبیین نشد. تعداد اعضای وزارت بهداشت و درمان در ستاد ملی مبارزه با کرونا، تنها دو نفر است. وزارتخانه‌های دیگری هستند که در چارچوب وظایف خود عمل می‌کنند. وزارت بهداشت ممکن است پیشنهادهایی داشته باشد که در کمیته‌های جانبی مطرح می‌کند و در قالب مصوبات به ستاد ملی می‌آید یا این که ‌ پیشنهادها مستقیما در ستاد مطرح می‌شود. همه نظرات ما ممکن است محقق نشود، اما ملاک تصمیم ستاد است. درباره نوروز هم معتقدیم عادی‌انگاری به افزایش آمار منجر می‌شود. اگر تصمیمی گرفته نشود و زنجیره سرایت زیاد شود، افزایش ابتلا خواهیم داشت.
 پس شما موافق ممنوعیت سفر‌ یا محدودیت‌های دیگر هستید؟
ما موافق مدیریت هوشمند برای ارزیابی ریسک هر منطقه هستیم و معتقدیم طرح شهید سلیمانی که طرحی ‌ محله محور است، باید توسعه پیدا کند. طرح شهید سلیمانی، آن طور که باید دیده نشد. در این طرح، سه راهبرد مراقبت، نظارت و حمایت دنبال می‌شود. با توجه به این که شیوع ویروس کرونا یک پدیده اجتماعی است یک رویکرد اجتماعی موثر هم باید داشته باشد. اگر مردم نکات بهداشتی را رعایت کنند، محدودیت‌های هوشمند توسط دولت اعمال شود و طرح شهید سلیمانی، ادامه پیدا کند، توفیقی که در ماه‌های اخیر وجود داشته است، ادامه پیدا می‌کند؛ در غیر این  صورت، باید منتظر خیز موج چهارم، افزایش آمار و مرگ و میر ناشی از کرونا باشیم.
 با وجود افزایش آمار کرونای انگلیسی، آینده کرونا در کشور را چطور پیش‌بینی می‌کنید؟
پیش‌بینی آینده کرونا در ایران سخت است. بسیاری از محافل آکادمیک بین‌المللی و داخلی معتقد بودند در آبان ماه، ۱۲۰۰ مرگ و میر ناشی از کرونا خواهیم داشت.
 این اتفاق نیفتاد چون  مشارکت بهداشتی و فردی وسیع، محدودیت‌های هوشمند ‌و اجرای طرح‌هایی مانند شهید سلیمانی را در دستور کار قرار دادیم. اگر این رویکرد رعایت شود‌ با اقتدار مسیر ادامه پیدا می‌کند، اما اگر نه، پیش‌بینی‌های گذشته محقق می‌شود.
 به هر حال باید چشم‌اندازی از آینده داشته باشید.
پیش‌بینی‌های فعلی حاکی است که ایران می‌تواند این مسیر را با کمترین خسارت در نوروز و فروردین‌ماه  پشت سر بگذارد‌. اما این پیش‌بینی را هم داریم که عادی پنداری، اتفاقات بدی را رقم بزند. در ماه‌های اخیر چند بار مردم و مسؤولان، به نکاتی که باید رعایت شود بی‌توجه بودند.
باید بدانید که بی‌توجهی به مسائلی که به آن اشاره شد مانند سه ضلع یک مثلث هستند و می‌تواند فاجعه‌ای‌ را با توجه به شیوع موج جدید و واریانت‌های جدید در کشور رقم بزند. موضوع این است که ما می‌توانیم ویروس را در کشور کنترل کنیم اما در کشوری با وسعت ایران کنترل کار خیلی سخت است.

واکسیناسیون علیه کرونا با واکسن‌های خارجی شروع شده است اما از همان ابتدا، حرف و حدیث‌های زیادی درباره واردات واکسن وجود داشت. از نظر جهانپور اما قضاوت درباره این موضوع زود است و گذشت زمان است که می‌تواند ثابت کند تصمیم درستی درباره واکسن گرفته شده است یا نه.
 او می‌گوید: «ما بهترین رویکرد را درباره انتخاب واکسن داشتیم.» او می‌گوید که با وجود مشکلات زیاد اقتصادی و تحریم‌ها، ایران توانسته در زمینه واکسیناسیون خوب عمل کند. هرچند بسیاری از کشورها واکسیناسیون را شروع کرده‌اند اما جهانپور معتقد است که آنها، در فاز سوم انسانی واکسن‌ها شرکت کرده‌اند و حضور در این واکسیناسیون، باعث تغییر در آمار ابتلای آن کشورها نشده است. او می‌گوید که تنها یک سوم کشورهای جهان، واکسیناسیون را شروع کرده‌اند که ایران هم یکی از آنهاست.
 او اما بزرگ‌ترین دستاورد کشور را انتخاب واکسن‌های درست برای برنامه واکسیناسیون می‌داند. جهانپور می‌گوید: «ما به شرط ارائه اطلاعات تولید و نتایج آزمایش‌ها، از کشورهای تولیدکننده واکسن تهیه کردیم.» انتقال فناوری به کشور و نیز شرط واکسیناسیون بیش از یک میلیون نفر در کشور مبدا و واکسیناسیون چند صد هزار نفری در کشورهای دیگر، از دیگر شروط خرید واکسن است؛ شرطی که تا به حال درباره دو واکسن خارجی انجام شده است. به گفته جهانپور، واکسن اسپوتنیک وی روسیه یکی از همان واکسن‌هایی است که برای تهیه آن‌ تمام این شروط  رعایت شده است. او می‌گوید: «برای ما مهم است که کدام واکسن و با چه ویژگی به مردم کشورمان تزریق شود، چراکه عزت ایران برای ما مهم است.»


سال ۱۴۰۰، مصادف با پایان کار دولت دوازدهم است، با روی کار آمدن دولت سیزدهم، به طور طبیعی وزیر بهداشت و درمان جدید هم بر کرسی وزارت می‌نشیند، این در حالی است که ویروس کرونا همچنان ادامه دارد و این می‌تواند کار را برای وزیر جدید سخت کند؛ از نظر جهانپور اما کار وزیر بهداشت و درمان جدید ساده است. او می‌گوید که آنها مسیر را شروع کردند و ریل‌گذاری‌ها را هم انجام دادند. واکسن تولید داخل در سال آینده عرضه می‌شود، خرید از سبد کوواکس و دیگر شرکت‌های تولیدکننده انجام شده که در سال آینده به دست دولت می‌رسد، برنامه‌های واکسیناسیون ریخته شده است؛ به گفته  جهانپور وزیر بعدی، باید در این مسیر ریل‌گذاری شده، حرکت کند. در این صورت می تواند ۴ سال موفق را داشته باشد.
به نظر او در یک سال گذشته، ویروس کرونا درس بزرگی به دولتمردان داد؛ چراکه با توجه به استعداد و منابع داخلی، توانستند در حوزه سلامت که یک مساله مهم اجتماعی است، گام بردارند هرچند ‌او معتقد است ایران در مبارزه با بیماری کرونا، بهترین کشور نبوده ، اما با وجود تمام مشکلات اقتصادی، تحریم‌ها و عدم هماهنگی که در ابتدا وجود داشت، مدیریت قابل قبولی برای کنترل بیماری ارائه داده است.