چهار شاخه فناوری؛ کلید احیا بخش معدن در ایران

گروه اقتصادی - علی گلشنی کارشناس حوزه تکنولوژی و نوآوری طی یادداشتی نوشت: حوزه معدن و صنایع معدنی از جمله محرک¬های مهم در اقتصاد جهانی به شمار می آید و جایگاه اولیه در زنجیره تامین مورد نیاز بسیاری از صنایع است. این صنعت نقش مهم و کلیدی در توسعه اقتصادی بسیاری از کشورها و افزایش تولید ناخالص ملی، سرانه درآمد، خودکفایی صنعتی و ایجاد اشتغال دارد.

به گزارش بولتن نیوز، معدن و صنایع معدنی نه¬تنها از طریق ایجاد اشتغال مستقیم درآمد خانوارها را افزایش می¬دهد بلکه از طریق ارتباط با سایر بخش¬های اقتصادی کشور موجب افزایش تولید و اشتغال می¬شود. به طوری که به ازای استخدام هر یک نفر در شرکت¬های معدنی، 3 تا 4 نفر در سایر بخش¬های اقتصاد شاغل می¬شوند. بررسی ها نشان می دهد که از هر 8 هزار میلیارد دلار گردش مالی بخش صنعت دنیا، 2.2 هزار میلیارد دلار (حدود 30%) آن به صنعت معدن اختصاص دارد. گزارش وال استریت نشان می دهد که نفت، گاز، زغال¬سنگ، جنگل، چوب، طلا، نقره، مس، اورانیوم، آهن خام و فسفات به¬عنوان شاخص ثروت همواره در نظر گرفته می شوند و با این رویکرد کشورهای روسیه، آمریکا، عربستان و کانادا در رتبه¬های اول تا چهارم جهان و ایران با 3.27 تریلیون دلار از منابع زیرزمینی طبیعی در رتبه پنجم دنیا قرار دارند.

ایران دارای 68 نوع ماده معدنی غیر نفتی و 7% از ذخایر معدنی دنیاست که در حال حاضر 1% از آن¬ها بهره¬برداری شده¬اند که در مقایسه با استاندارد جهانی (5 درصد)، نشان از ظرفیت بالای رشد این حوزه در کشور دارد.
از دیگر دلایل جایگاه ممتاز کشور در این حوزه می¬توان به تنوع مواد معدنی، موقعیت ممتاز سوق-الجیشی، دسترسی به آب¬های آزاد و مرزهای زمینی، دسترسی به بازار وسیع منطقه¬ای، زیرساخت-های مناسب برای استقرار صنایع و امکان توسعه تجارت بین¬المللی و صادرات مجدد را نام برد.

تمامی فعالیت¬های صورت گرفته در کشور در این حوزه به صورت سنتی بوده است و کمتر به رویکردهای نوین در حوزه اکتشاف، استخراج و فرآوری و یا حتی تامین مالی و مخارج فعالیت¬های مذکور توجه شده است. همچنین به گفته کارشناسان وزارت صمت در کشور چیزی در حدود ۴۴۰۰ معدن غیر فعال وجود دارد که بخش قابل توجهی از آن¬ها با استراتژی¬های اجرایی و تامین مالی مناسب پتانسیل فعال شدن را دارند.

امروزه فناوری¬های دیجیتال بهترین ابزار جهت هدایت صنایع مختلف هستند که معدن و صنایع معدنی از این قائله مستثنا نیستند. به طور کلی 4 شاخه از فناوری¬های جدید قابلیت استفاده در معدن و صنایع معدنی کشور را دارند که توجه به آن¬ها الزامی است.

شاخه اول ، داده¬ها، اطلاعات و قدرت محاسباتی

قرار دادن تعداد زیادی حسگر در اشیا فیزیکی، تجزیه و تحلیل و امکان برقراری ارتباطات بین تجهیزات و ماشین¬آلات به طور فزاینده ای مقرون به صرفه و در دسترس است. حسگرهای موجود در چاه¬های نفت از راه دور در اعماق دریا باعث بروز علائم هشدار دهنده در هنگام کنترل مشکلات در مرکز کنترل مرکزی می¬شوند.

شرکت¬های معدنی در حال حاضر می¬توانند با استفاده از سنسورهای هوشمند تصویر دقیق و سازگارتری از واقعیت و چهره سنگ بیش از هر زمان دیگری بدست آورند.

شاخه دوم؛ تجزیه و تحلیل و هوش مصنوعی

پیشرفت در تجزیه و تحلیل، از یادگیری ماشین گرفته تا تکنیک های آماری بهبود یافته برای تلفیق داده¬ها، به تبدیل مجموعه داده¬ای گسترده به پیش¬بینی دقیق¬تر از احتمال وقایع آینده کمک می کند. به عنوان مثال شرکت های مخابراتی از الگوریتم¬های هوشمند برای پیش¬بینی خرابی مشتری استفاده می¬کنند. خرده فروشان از این الگوریتم¬ها برای ارائه پیشنهادات خود به مشتریان استفاده می¬کنند.

فعالیت¬های پیچیده استخراج مانند مدل¬سازی زمین¬شناسی، برنامه¬ریزی روزانه و نگهداری ماشین¬آلات، بهینه¬سازی هوشمند از مهمترین نمونه¬های کارایی الگوریتم¬های آماری در معدن و صنایع معدنی هستند.

شاخه سوم، تعامل انسان و ماشین

تلفن¬های هوشمند نه¬تنها نحوه تعامل مردم با یکدیگر بلکه با ماشین¬آلات را نیز تغییر داده است. امروزه مردم در خرید، رزرو تاکسی، مسیریابی، نظارت بر سلامتی و ... به تلفن¬های هوشمند خود اعتماد می¬کنند. برنامه¬های کاربردی نیز به سرعت در زمینه صنعتی در حال گسترش است. یک نمونه از گجت¬های هوشمند در معادن و کارخانه¬های فرآوری عینک هوشمندی است که دستورالعمل¬هایی را برای کارگرانی که در یک یک معدن و یا خط فرآوری کار می¬کنند یا کارگری که تعمیرات تجهیزات را انجام می دهد، بهبود می بخشد.

مثال دیگر از این مورد لباس کار هوشمندی است که با بهره¬گیری از حسگرهایی که داخل آن تعبیه شده است، داده¬هایی در مورد شرایط خطرناک و وضعیت جسمی کارگران به مدیران منتقل می¬کند و نتایج ایمنی را بهبود می¬بخشد.

شاخه چهارم؛ شبیه¬سازی

پیشرفت در زمینه رباتیک باعث می¬شود تجهیزاتی با قیمت مناسب و موثرتری طراجی و پیاده¬سازی شوند. هزینه ساخت ربات¬های صنعتی از سال 1990 تاکنون50 درصد کاهش یافته است، در حالی که هزینه¬های کارگری در همه جای دنیا افزایش یافته است. در همین حال، پیشرفت فناوری در حوزه شبیه¬سازی و هوش مصنوعی باعث افزایش پیچیدگی رباتیک و گسترش کاربردهای آن¬ها در قسمت¬های مختلف معدنکاری نظیر اکتشاف، استخراج و فرآوری شده است.

به¬طور کلی، فناوری¬های دیجیتال باعث ایجاد تغییر اساسی در نحوه کار معادن ایجاد می¬کنند و توجه به آن¬ها برای پیشرفت در بخش معدن و صنایع معدنی امری ضروری برای کشور است. از آنجایی که نیروی انسانی و دانش فنی در حوزه فناوری اطلاعات و تجارت الکترونیک در کشور جز نقاط قوت ما محسوب می¬شود می¬توان با برنامه¬ریزی¬های ملی و یا ایجاد جذابیت در بخش خصوصی برای ورود به معدن و صنایع معدنی و رشد معدنکاری نوین اقدام کرد تا سریعتر شاهد رشد و شکوفایی این بخش مهم و استراتژیک در کشور باشیم.