چگونه درباره مرگ عزیزان با کودکمان صحبت کنیم؟

به گزارش بولتن نیوز، نگین پیوندى نژاد روانشناس و مشاور در گفت‌وگوی درباره چگونگی صحبت درمورد مرگ عزیزان با کودکان، اظهار کرد: شاید باعث تعجب باشد که بدانید حتى کودکان ۲ ساله از مرگ آگاه هستند. کودکان در قصه‌هایشان یا برنامه‌هاى تلویزیون از مرگ مى‌شنوند، یا در اطراف خود حیوانات خانگى یا خیابانى مرده را مى‌بینند. علی‌رغم این موارد، هیچ کدام از کودکان مفهوم مرگ را نمى‌دانند.

این روانشناس بیان کرد: آن‌ها نمى‌توانند مفهوم همیشگى بودن مرگ را درک کنند و در عوض، آن را به عنوان یک اتفاق موقت و قابل برگشت در نظر مى‌گیرنداصولا کودکان این مفهوم را کم‌کم و به آهستگى درک مى‌کنند و نباید انتظار داشت که همه موضوع را در یک لحظه یا یک روز بفهمند و حتى بسیارى از آن‌ها تا وقتى که کاملا احساس امنیت نکنند، به احساس غم خود اجازه ظهور نمى‌دهند، یعنى فرایندى که ممکن است ماه‌ها تا سال‌ها به طول بینجامد، بخصوص اگر مرگ عزیزى را شاهد بوده باشند.

وی افزود: بعضى از کودکان رفتارهایى انجام مى‌دهند که به نظر عجیب مى‌رسد. مثل بازی‌هاى تشییع جنازه یا اداى مردن کسى را درآوردن. این هم امرى طبیعى است، حتى اگر به نظر بزرگتر‌ها غیر معقول باشد؛ بنابراین، این روش ابراز احساسات در مورد مرگ را نباید از کودک گرفت سوگوارى یک قسمت بسیار مهم براى التیام غم مرگ عزیزان است و این هم در مورد بزرگسالان و هم در مورد خردسالان صادق است. کودک را نباید با سوگوارى شدید، وحشت‌زده کرد، ولى از طرفى هم نباید مسأله را بى‌اهمیت جلوه داد. به کودک باید توضیح داد که بزرگتر‌ها هم نیاز به گریه کردن دارند و اینکه ما به خاطر از دست دادن کسى ناراحت هستیم. در غیر این صورت، کودک کنجکاوانه تغییرات خلقى شما را درک مى‌کند و بخصوص وقتى حس کند مسأله‌اى وجود دارد، ولى شما سعى در مخفى کردن آن دارید، نگران‌تر مى‌شودکودکان علاوه بر احساس غم درباره مرگ، احساس گناه یا خشم نیز پیدا مى‌کنند.بخصوص اگر متوفى یک فرد نزدیک خانواده باشد.

پیوندى نژاد ادامه داد: مثلا کودک ممکن است فکر کند خواهرش به خاطر حسادت‌هاى او مرده است یا، چون او خواهرش را کتک مى‌زده و اذیت مى‌کرده، مرده است و از این احساس به احساس گناه شدید برسد. گاهى ممکن است کودک نسبت به متوفى خشمگین بشود که چرا او را ترک کرده و رفته، یا حتى نسبت به شما، پزشکان و پرستاران احساس خشم کند.

این روانشناس در پاسخ به این سوال که آیا کودک را در جریان مرگ عزیزانش قرار دهیم،گفت: کودک در نهایت باید بداند که فردی را از دست داده است و آن شخص دیگر پیش او باز نخواهد گشت. بنابراین باید موضوع فوت شخص را به اطلاع او رساند؛ اما نحوه گفتن این واقعه اهمیت بسزایی دارد. بنابراین برای توضیح فوت یک فرد به او اطلاعات دقیق و درستی ارائه دهید، اما در نظر داشته باشید که این اطلاعات باید در سطح درک او از واقعه باشد. مثلاً بیان این که مرگ از نظر پزشکی چگونه روی می‌دهد یا بر مبنای اعتقادات ارزشی ما مسلمانان، سرانجام فردی که فوت می‌کند چیست، می‌تواند در ایجاد درک صحیح این موضوع بسیار کمک کننده باشد. همچنین اهمیت بسزایی دارد که از گفتن دروغ و داستان‌های غیر واقعی در توضیح این موضوع پرهیز شود.

وی با اشاره به اینکه از دادن وعده‌هایی مبنی بر بازگشت فرد، نیز حتماً اجتناب کنید، گفت: به عنوان مثال نباید گفت مادربزرگت به مسافرت رفته است، زیرا در چنین شرایطی کودک همواره به امید بازگشتن او از سفر خواهد بود. مراقب باشید، حتی به صورت زبانی به کودک مسئولیتی بیشتر از ظرفیتش ندهید. گاهی مادران پس از مرگ یا جدایی همسرشان، به پسر خود می‌گویند: «تو مرد خانه هستی». یا پدران به دختر خود می‌گویند «حالا که مامان نیست، تو باید مثل یک خانم رفتار کنی». اجازه دهید کودک، همان کودک باشد و رفتار‌های کودکانه‌اش را ابراز کند.مسئله و موضوع چالش برانگیز دیگری که در این باره مطرح است، بردن کودک به مزار فرد متوفی است، این موضوع به سن کودک و نسبت او با فرد فوت شده بستگی دارد.

پیوندى نژاد افزود: با این حال بعد از ۹ سالگی زمان مناسب تری است که کودک بر مزار فرد فوت شده حاضر شود. اما با مراعات حال کودک، ایجاد جو حمایتی و آمادگی ارائه پاسخ‌های حقیقی و علمی به پرسش‌های کودک از مفاهیم غیرواقعی برای ساده کردن توضیح تان استفاده نکنید، چون ممکن است آسیب ناخواسته‌ای بزند. بعضی‌ها عادت دارند که مرگ را به عنوان خواب ابدی توصیف کنند. در این موارد کودک ممکن است فکر کند که اگر بخوابد خوابش طولانی شده و مثل مرگ دیگر بیدار نشود یا اگر می‌گویید پدربزرگ به سفر رفته و حالا مدت زیادی است همه ناراحت هستند و فکر می‌کنند پدربزرگ دیگر برنمی‌گردد ممکن است فرزندتان نسبت به سفر دیگر اطرافیانش نیز واکنش نشان دهد و فکر کند هرکسی که سفر می‌رود ممکن است دیگر برنگردد تمرکز بر کلمات و سوال کردن درباره‌ی آن که آن‌ها چه احساسی دارند برای والدین زنده بسیار ناکام کننده است به این علت که آن‌ها نمی‌توانند کار خاصی برای برگشت والد از دست رفته کنند. لازم هست آنان کودک خود را به آغوش بکشند و به آرزو‌ها و رویا‌های کودک خود احترام بگذارند و آن‌ها را کمتر تنهابگذارند.

این روانشناس درخصوص چند نکته برای رفتار باکودکان، بیان کرد: او را در فرصت‌های مناسب همراه با سکوت در آغوش بگیرید، همراه با او آلبوم عکس‌های خانوادگی و آلبوم خودش را مرور کنید، همدردی را به کودک بیاموزید، از جملات کلیشه‌ای استفاده نکنید، صادقانه و دقیق با کودک صحبت کنید، به تدریج با آن‌ها در مورد مرگ صحبت کنید، به کودکان اطمینان بدهید که تنها نخواهد ماند، خوب است بزرگتر‌ها جلوی کودکان گریه کنند، حضور در مراسم ترحیم را مدیریت کنید، امید را زنده نگه دارید.

وی خاطرنشان کرد: مرگ بخشی طبیعی از زندگی است و کودکان دیر یا زود با آن برخورد خواهند کرد. داشتن آگاهی پیرامون آموزش مفهوم مرگ به کودکان کمک می‌کند که در هنگام مواجهه با آن آسیب کمتری ببینند.