چگونه نظام‌ رتبه‌بندی، دانشگاه‌ را تغییر داده است

گروه اجتماعی: ابراهیم محسنی آهویی دانشجوی دکترای مطالعات ارتباطات و رسانه‌های نوین دانشگاه وین و معاون بین‌الملل عصر اندیشه نوشت: دانشگاه‌های امروز، متهمان اصلی نهادینگی بی‌اخلاقی علمی در جهان هستند. آن‌ها برای دستیابی به جایگاه‌های برتر در نظام‌های رتبه‌بندی، مأموریت خود را به نحوی بازتعریف می‌کنند که کارکنان خود را در این مسیر به خدمت بگیرند و نظام ارتقاء منزلت و درآمد مدرسین را به تأمین نمرات دانشگاه از جمله تعداد مقالات علمی منتشر شده، پیوند می‌زنند. مدرسین نیز به نوبه خود، برای تأمین منافع فردی که به روشی اشتباه آن‌ها را در مسیری اشتباه قرار داده است، به دانشجویان متوسل می‌شوند و از دانشجویان می‌خواهند به جای پیگیری مطالعات و تحقیقات خود بر انتشار متمرکز شوند. مدرسان ناخواسته و بلکه نادانسته، معیار موفقیت دانشجویان را به قابلیت تأمین منافع تقلیل می‌دهند و از این رو آن‌ها را به رقابت در انتشار مقالات در ژورنال‌های علمی یا ترجمه وادار می‌کنند. سپس این دانشجویان در پاسخ به کژکارکردی دانشگاه، مسیر تأمین سریعتر و کم‌هزینه‌ترِ منافع مدرسین را در تقلب و خرید مقاله و پایان­نامه‌ می‌بینند. با فراگیر شدن فساد اخلاقی، نهادهای علمی خطای دوم را مرتکب می‌شوند و به جای یافتن انگیزه و علل اصلی رشد بی‌اخلاقی برای تبرئه خود به دانشجویان اتهام می‌زنند، قوانین سختگیرانه‌تری طراحی می‌کنند و بر تفاسیر حقوقی متمرکز می‌شوند. واکنش دانشجویان و شرکت‌های تولید مقاله به این تلاش‌ها، پیشرفته‌تر و پیچیده‌تر کردن روش‌های سرقت ادبی به نحوی است که نرم‌افزارها و سازوکارهای کشف سرقت، قادر به تشخیص آن نباشد. بدین ترتیب دانشگاه و اعضای آن در مسیر تکاملی شرورانه­ای به دام می‌افتند.

به گزارش بولتن نیوز، مشاهده می‌شود در این نظام تعاملی جدید، دانشگاه به بنگاه و مقاله علمی به کالا تبدیل شده است. فراگیر شدن سرقت ادبی (plagiarism) و نویسنده سایه (ghostwriter)، تنها بروندادهای ویرانگر تصمیم خطای دانشگاه‌ها برای پیوستن به بازار رقابت نظام‌های رتبه‌بندی نیستند. بلکه تنها بخش کوچکی از جلوه‌های ظاهری و کوتاه‌مدت مصائبی را تشکیل می‌دهند که نظام‌های رتبه‌بندی برای آن برنامه‌ریزی شده است. بکر (Baker) و استنسیکر (Stensaker) به دیدگاه‌های گسترده‌ جامعه‌شناسان و سیاست‌گذاران اشاره می‌کنند که بر تأثیر قواعد رتبه‌بندی در تبدیل دانشگاه‌های سراسر جهان از نهادهایی عمومی به شرکت یا برند، متمرکز است. آن‌ها نشان می‌دهند چگونه نظام‌های رتبه‌بندی، آموزش را به کالای تجاری جهانی تبدیل کرده‌ و شبکه‌های آموزشی فراملی را ایجاد نموده که صراحتاً بیش از هر چیز به تقویت و تحکیم طبقه سرمایه‌داری فراملیتی منجر شده است.

امروزه به مدد نظام‌های رتبه‌بندی، دانش به کالایی با پیامدهای گسترده سیاسی و جغرافیایی تبدیل شده است و دانشگاه‌های سراسر جهان برای رقابت بر سر دستیابی به موقعیت عالی به جنب و جوش درآمده‌اند. در نتیجه، رقابت جهانی به ابزاری سیاسی بدل شده است و بهترینِ بهترین‌ها بودنِ دانشگاه‌ها بر قدرت، شأن و بهره‌وری ملی دلالت می‌کند.
دانشگاه‌هایی که بر اساس الگوهای انگلو – امریکن فعالیت نمی‌کنند برای افزایش قابلیت در نظام‌های رتبه‌بندی، خود را بر اساس معیارهای استاندارد این نظام‌ها بازتعریف می‌کنند. این تلاش منجر به از دست رفتن هویت مستقل، روابط محلی و منطقه‌ای و بیگانگی اجتماعی آن‌ها با کشور خود می‌شود.

خرید و فروش مقاله و پایان‌نامه و در نتیجه مدرک دانشگاهی در حال تبدیل شدن به امری مرسوم و عادی است. اما واقعیت این است که توسعه سایت‌های مقاله‌ساز هم بر اساس قاعده ساده عرضه و تقاضا مبتنی بر نیاز بازار است.