دو وظیفه جدی رسانه ها برای دوران کرونا و پساکرونا

گروه فرهنگی- مریم سلیمی∗: انتظار می رود رسانه ها علاوه بر کمک برای پیشگیری، فرهنگ‌سازی و… در زمان بحران کروناویروس، جامعه را آماده دوران پساکرونا نمایند. از زمان شیوع کرونا، جوامع با چالش‌هایی روبرو شدند که هر روز نیز بر دامنه آن‌ها اضافه می شود، ماجرای ابتلا به کرونا و بهبود یا مرگ ناشی از ویروس، یکی از جنبه های آن بود. همه گیر شدن ویروس اخبار جعلی مربوط به کرونا، از دیگر جنبه های منفی این حادثه بود. این وقایع نشان دادند که بشر در عصر حاضر بیش از پیش به انواع سوادها از جمله سواد رسانه ای، خبری و بصری و همچنین سواد سلامت نیاز دارد.

رسانه ها، مردم و کرونا در ایران
کرونا در ایران، متأثر از عوامل مختلف با برخوردهای متفاوتی از سوی مردم روبرو شد، از جمله این عوامل عملکرد نه چندان قوی رسانه ها، جولان یافتن رسانه های غیر رسمی و منتشرکننده اخبار جعلی، برخی باورهای خاص، پایین بودن انواع سوادها در مردم از جمله سواد رسانه ای و سلامت، بی اعتمادی به مراجع رسمی، نزدیکی به ایام نوروز و پایبندی به برخی سنت‌ها و… بوده اند.

در این میان عده ای کرونا و خطر آن را جدی گرفته، برخی در حد افراطی با آن برخورد کرده و بعضی نسبت به آن بی تفاوت یا کم تفاوت بوده اند. برآیند این عملکردها هرچه باشد، مهم این است که همه بر یک کشتی نشسته ایم و آسیب‌های ناشی از آن‌ها و پیامدهایشان دامن همگان را خواهد گرفت و باید برای آن‌ها تدبیری اندیشه شود.

نیاز به ارتقای سواد ارتباطی و سواد عاطفی
در یک نگاه کلی، کرونا چونان ارابه ای خواهد گذشت و رد و آثار آن بر روح و جسم جامعه بشری خواهد ماند. آن‌هایی که با رفتن‌شان در پی ابتلا به کرونا، دور از آغوش خانواده و بی بدرقه شان به اجبار، به دست خاک سپرده می شوند و آثار روحی منفی که در خانواده های قربانیان ناشی از این خاطرات بد رسوب و رسوخ خواهد کرد.

از سوی دیگر، می توان انتظار داشت مشکلاتی همچون وسواس‌های افراطی روحی و جسمی، ارتباط گریزی، بدگمانی و بی اعتمادی همه جانبه، بروز احتمالی اختلافات خانوادگی در دوران هم نشینی خانگی با توجه به تفاوت سلایق، علایق و… از دیگر ردهای به جا مانده از دوران کرونا باشند.

براین اساس، در کنار دیگر سوادها، نیاز به ارتقای دو سواد دیگر یعنی سواد ارتباطی و عاطفی در این شرایط کاملاً حس می شود.
از این منظر، مشکلات دوران پس از بحران کرونا هرچه زودتر باید شناسایی و از الان برای آن‌ها چاره اندیشی شود. کرونا را می شود به شکل‌های مختلف؛ ضدعفونی، حفظ فاصله، در خانه ماندن، اعمال سیاست‌های بازدارنده و… مدیریت کرد ولی با مشکلات روحی و ذهنی احتمالی ناشی و پس از آن چه باید کرد؟

ضرورت مشاوره های اجتماعی آنلاین رایگان/ عدم غفلت از مددکاری خانواده های داغدار کرونایی
لازم است وزارت‌ بهداشت و دیگر نهادهای متولی، هرچه زودتر امکانی را برای مشاوره های مختلف رایگان به خصوص در قالب‌های انلاین و مجازی در حوزه های مذکور برای کمک به خانواده و حل برخی مشکلات فراهم نمایند. از طریق رسانه ها به انواع توصیه های روانشناسانه و… پرداخته شود و از سویی از مددکاری خانواده های داغدار کرونایی غفلت نشود.

دو وظیفه جدی رسانه ها
از یک سو انتظار می رود رسانه ها به خصوص رسانه ملی به جامعه برای پیشگیری، فرهنگ‌سازی و… بیش از پیش کمک کند (به ویژه در شهرستان‌ها) . از سوی دیگر، از رسانه ها انتظار می رود جامعه را برای دوران پس از کرونا آماده کنند. چنانچه استرس‌ها و اضطراب ها و بی اعتمادی ها و ارتباط گریزهای احتمالی ناشی از هراس کرونایی و چالش‌های ناشی از آن، مدیریت نشوند، در دوران پساکرونا می توانند بر جامعه و مجموع فعالیت‌های آن تاثیر منفی بگذارند که البته به لیست مشکلات ناشی از کرونا، باید وابستگی به فضای مجازی و حتی بعضاً اعتیاد به آن و نیز فشارهای روحی ناشی از مشکلات اقتصادی و عواقب ناشی از آن نیز اضافه شود.

کمک رسانه ها به تاب آوری در سطوح فردی، خانوادگی و اجتماعی
تاکید می شود رسانه ها تنها بر مسائل و مشکلات حاضر کرونا متمرکز نشوند و با برنامه‌ریزی لازم، در کنار آگاهی بخشی، بیان واقعیت‌ها به طور شفاف و صادقانه، امیدآفرینی و کمک به تاب آوری در سطوح فردی، خانوادگی و اجتماعی، با انجام پیش بینی های لازم، جامعه را برای دوران پساکرونا آماده کنند.

باید برنامه ای منسجم در این خصوص دیده شود و با یاری از متخصصان و به کمک ابزارهای مناسب، آماده سازی برای دوران پس از بحران کرونا را صورت بخشید. البته، این آمادگی باید با لحاظ عملکردی متفاوت مورد اشاره در ایران، برنامه ریزی و ایجاد شود.

بهره گیری از تجارب گذارکنندگان از دوران کرونا
بهره گیری از تجارب دیگر کشورها از جمله چین که زودتر از ما، از کرونا عبور می کنند، ضروری است با این دقت که باید متوجه تفاوت‌های فرهنگی، اجتماعی، روانشناختی، جامعه شناختی و…نیز بود.

دوران پساکرونا را از هم اکنون دریابیم/ درس آموزی از بحران کرونا
بحران کرونا درس هایی در حوزه های مختلف داشت که بر این اساس اتخاذ سیاست‌های مناسب، ارتقای سوادها، عملکرد قوی تر رسانه ها به خصوص رسانه های رسمی، فرهنگ‌سازی های لازم، لزوم ایجاد اعتماد و اعتماد افزایی و… ضرورت می یابند و باید به آن‌ها به طور جدی توجه کرد و برایشان راهکار یافت. آسیب شناسی دوران کرونا به خصوص از بعد رسانه ای در دوران پساکرونا به شدت مورد تاکید است.

∗ مدرس سواد رسانه‌ای، خبری و بصری