تامین اجتماعی ایران در خاورمیانه یک الگو خواهد شد

گروه اجتماعی: سرپرست سازمان تامین اجتماعی ایران در این سفر به تشریح موضوعاتی از جمله همکاری سازمان تامین اجتماعی ایران با صندوق بازنشستگی روسیه در زمینه تامین اجتماعی، حقوق بازنشستگی و تبادل تجربه بین دو نهاد، جایگاه جمهوری اسلامی ایران در عرصه تامین اجتماعی منطقه خاورمیانه، چالش‌های ملی و جهانی برای سازمان تامین اجتماعی و عواقب فشار تحریم‌های آمریکا در بخش تامین اجتماعی در ایران، برنامه های سازمان تأمین اجتماعی برای مردم مختلف و ... پرداخت.

به گزارش بولتن نیوز به نقل از پایگاه اطلاع رسانی تامین اجتماعی ، هدف سفر شما به مسکو دیدار با نمایندگان صندوق بازنشستگی روسیه بود. چه موضوعاتی بحث شد و بطور کلی به چه نتایجی رسیدید؟

دو سال پیش وزیر کار روسیه به ایران سفر کرد و با سیستم تامین اجتماعی ایران آشنا شد. برای ایشان خیلی جالب بود که ایران چنین سیستم تامین اجتماعی دارد. مشخصات تامین اجتماعی و صندوقهای بازنشستگی ما خیلی با هم شباهت دارد. از ما دعوت کردند که در یک فرصت مناسب به روسیه سفر کنیم و از تجربیات همدیگر استفاده و نقاط قوت همدیگر را تقویت کنیم. ما دو روز فشرده داشتیم. اول ما مطالب را شنیدیم و بعد مطالب خودمان را گفتیم. جلسه خیلی خوب و موفقی بود.
ما در اتحادیه بین المللی تامین اجتماعی فصل همکاری هم داریم. آنجا ما هر دو عضو فعال هستیم. من عضو هیئت رئیسه هستم و آقای کوزلوف خزانه‌دار است. اینجا فقط بخش تامین اجتماعی ایران و روسیه نبود. بخشی از مذاکرات مان در این باره بود که دو هفته آینده بایستی به ژنو برویم و آنجا هم همکاری با هم داشته باشیم. بحث ما فقط تأمین اجتماعی ایران و روسیه نبوده است.
الان در روسیه سیستم تامین اجتماعی صد سال سابقه دارد ولی در ایران شصت سال سابقه دارد. روسیه 40 سال از ما جلوتر است. یک بحرانی که در ایام میانسالی صندوقهای بازنشستگی پیش می‌آید آنها از این بحران رد شدند و ما قبل از بحران هستیم. پس می‌توانیم از تجربیات همدیگر استفاده کنیم. یک ضریب بین‌المللی داریم تا ببینیم وضیعت صندوق چگونه است. یک ضریب پشتیبان است یعنی از چند نفر حق بیمه دریافت می‌کنیم و به چند نفر حقوق پرداخت می‌کنیم. عدد روسیه 2.5 و عدد ایران 5.5 است یعنی ما قبل از بحران هستیم و آنها وارد بحران شدند. ما برای آینده پیش بینی می‌کنیم از تجربیات آنها استفاده کنیم که چطور بحران را مدیریت کردند. این خیلی موضوع مهمی است و می‌تواند برای هر دو طرف جالب باشد.
بخش مهم دیگر در این مذاکره بررسی سیستم های آی تی و پیشرفتهای مکانیزه هر دو طرف بود که ببینیم کدام کشور در چه بخشی موفق بوده و طرف دیگر همان نسخه را پیاده کند. برای ریاست صندوق بازنشستگی جالب بود که ایران چنین سیستم مکانیزه پیشرفته دارد که چقدر خوب می‌توانیم از این سیستم مکانیزه استفاده کنیم. قرارهای بعدی را گذاشتیم که انشاالله با جزئیات بیشتر کار را به پیش ببریم.

سازمان تامین اجتماعی ایران از چه تجربه دیگری هم می‌تواند استفاده کند؟

یک اصطلاح در صندوق بازنشستگی داریم به نام اصلاحات پارامتریک. اصلاحات پارامتریک شامل سن بازنشستگی، سابقه برای بازنشستگی، فرمول محاسبه حقوق بازنشستگی و… است. وقتی در روسیه دیدند که به عدد 2.5 رسیدند مجبور شدند آنها را تغییر بدهند. مثلا سن بازنشستگی آقایان در روسیه را از 60 تا 65 سال افزایش دادند برای اینکه آنها 5 سال دیرتر حقوق بگیرند و 5 سال بیشتر حق بیمه بدهند. این تغییرات باعث می‌شود که صندوق پایدار بشود. تا 5 سال وقتی خروجی جدید نداشته باشد و بیمه‌شدگان جدید بیایند در این 5 سال کل عدد 2.5 به 3.5 تبدیل می‌شود و دوباره بالا می‌رود 4.5 می‌شود. در روسیه این کارها انجام شده است، زیرا با بحرانهای اجتماعی زیادی روبرو بودند. خیلی خوب است که ما بدانیم از چه روشهایی استفاده کردند که هم توانستند بحران اجتماعی را کنترل کنند و هم سن بازنشستگی را بالا ببرند.

آنها دوست دارند از ما بپرسند چکار کردیم که عدد 5.5 حفظ شده است. عدد 5.5 در ایران در 5-4 سال پیش حفظ و کنترل شده است. ما سال گذشته 4 جایزه بین‌المللی در تامین اجتماعی دنیا را بدست آوردیم. آنها دوست دارند بدانند که چطور دنیا این 4 جایزه را به ما داده است. این همه نقاط مشترکی است که ما می‌توانیم آن را مورد بحث و بررسی قرار بدهیم. ما در تأمین اجتماعی ایران، شرکت «شستا» را داریم که یک غول اقتصادی بزرگ در ایران است. در روسیه پول صندوق بازنشستگی را می‌برند در بانک ها می‌گذارند، به دولت داده می‌شود و دولت آن را در بانک می‌گذارد. اما در ایران ما خودمان شرکت داریم که در آنجا سرمایه‌گذاری می‌کنیم و از سود آن استفاده می‌کنیم. در روسیه می‌خواهند ببینند که اگر تجربه ما موفق است، آنها هم این نسخه را پیاده بکنند. ما هم دوست داریم تجربه آنها را بررسی کنیم و ببینیم اگر ما پول خودمان را به دولت بدهیم و دولت در بانک بگذارد و سرمایه‌گذاری بکند شاید برای ما بهتر باشد.

در بخش درمان در ایران ما 350 مرکز درمانی داریم که افرادی که به این مراکز مراجعه می‌کنند، درمان آنها صد درصد بطور رایگان انجام می‌شود. بهترین بیمارستان ایران که بیمارستان میلاد تهران با 1200 تخت است مربوط به سازمان تأمین اجتماعی است. هر کس به آنجا مراجعه می‌کند حتی در زمینه پیوند اعضا که پرهزینه‌ترین بخش است، نیز تمام خدمات صددرصد رایگان است. برای همکاران روس جالب بود که ما در ایران این امکانات را درست کرده‌ایم.
بانوان بعد از زایمان از مرخصی استفاده می کنند حقوق آنها را تأمین اجتماعی پرداخت می‌کند. برای ازدواج نیز کمک می‌کنیم. 20 درصد بیمه‌شده‌های ما خانمها هستند، یعنی از 42 میلیون نفری که ما تحت پوشش داریم، 20 درصد خانمها هستند. از پرسنل ما که 70 هزار پرسنل داریم، 30 هزار نفر آنها خانمها هستند. برای دوستان طرف ما، این تعداد حضور خانمها جالب بود. چون احترام خاصی برای خانم ها قایل هستیم، می‌گوییم که خانم‌ها با 42 سال سن و 20 سال سابقه می‌توانند بازنشسته بشوند. اگر بچه‌های بیشتری داشته باشند، کمک‌های بیشتری به آنها می‌دهیم.

شما در کنفرانس‌های بین‌المللی دیگر با تجربیات کشورهای دیگر نیز آشنا می‌شوید، چرا تجربه روسیه برای شما جالب است؟

چه کسی گفته است که فقط روسیه است؟ ما الان در روسیه هستیم. از این رو درباره روسیه صحبت می‌کنیم. ما با ترکیه قرارداد متقابل داریم. کشور عراق از ما خواسته است که به سیستم آنها کمک کنیم. من چند وقت پیش در عمان بودم و با آنها صحبت می‌کردم. به تدریج تأمین اجتماعی ایران دارد در منطقه خاورمیانه یک الگو می‌شود ، زیرا خدماتی که ما می‌دهیم و سیستم مکانیزه‌ای که ما داریم بی نظیر است و دیگر کشورها دارند این سیستم را می‌بینند و همه آنها نیز اذعان می‌کنند که سیستم بی‌نظیری است. دارند الگو می کنند و ما به هرکسی که اعلام آمادگی کرد و علاقمند باشد کمک می‌کنیم.

چه سیستمی الگو خواهد بود؟

نحوه گرفتن حق بیمه، تعداد خدماتی که ارائه می‌شوند و میزان خدمات هم می‌تواند بررسی شود. سیستم ما این طور است که برای کسی که بیکار می‌شود حداکثر تا 5 سال به او حقوق پرداخت می‌کند تا در آرامش برود و یک شغل مناسب پیدا بکند. کمتر کشوری در خاورمیانه از چنین سیستمی برخوردار است.در این سیستم، حمایت از گروه های کم‌درآمد، خانم‌ها مخصوصا خانم‌های تحصیلکرده پیش بینی شده است. آنها می‌توانند الگو باشند. می‌توان دید که وضعیت خانم‌ها در سیستم‌های کشورهای خاورمیانه چه تفاوتی دارد. قوانینی که ما داریم که از دوره پایلوت و آزمایش گذشته و الان عملیاتی است و می‌توانند الگو باشند. وقتی نرم افزار را داشته باشیم، دیگر تغییر زبان مشکلی نیست و کشورهای دیگر هم می‌توانند از آن استفاده بکنند.

سازمان تأمین اجتماعی با چه چالش‌های ملی و جهانی روبرو می شود؟

همه سازمان‌های تأمین اجتماعی دنیا بعد از اینکه از 70-60 سالگی بگذرند، دچار بحران می‌شوند، چرا؟ چون آن افرادی که اول بیمه پردازی کرده‌اند، حالا دیگر به سن بازنشستگی می‌رسند. یعنی سازمان‌های تأمین اجتماعی تا 30 سال اول فقط درآمد دارند. کسی بازنشسته نمی‌شود، زیرا سابقه ندارند. اما از سال 31 به بعد هزینه‌های سازمان‌های تأمین اجتماعی بالا می‌رود. بعد موج بازنشستگی شروع می‌شود. درنتیجه در وضعیتی قرار می‌گیریم که با موج بازنشستگی مواجه می‌شویم. از زمانی که تأمین اجتماعی در ایران ایجاد شده است تا 14 سال پیش، یک و نیم میلیون نفر بازنشسته شدند و در 14 سال اخیر هم یک و نیم میلیون نفر بازنشسته شده‌اند. یعنی در 14 سال مساوی 50 سال. حالا 10 سال بعدی برای ما مشکلتر خواهد بود، اگر آگاهی نداشته باشیم و تجربه نداشته باشیم پشیمان خواهیم شد که ما نمی‌خواهیم پشیمان بشویم. ما می‌خواهیم اوضاع را کنترل کنیم نه اینکه اوضاع ما را کنترل بکند.

برنامه‌های سازمان تأمین اجتماعی برای مردم مختلف چیست؟

ما دو گروه کوتاه مدت و بلندمدت داریم. 42 میلیون نفر از جمعیت 80 میلیونی ایران تحت پوشش سازمان تأمین اجتماعی است. ما در تعهدات بلندمدت حقوق و مستمری پرداخت می‌کنیم و بازنشستگی به گروهی که بازنشسته می‌شود. به کسانی که در اثر حادثه و یا بیماری توان کارکردن ندارند مادام‌العمر حقوق پرداخت می‌کنیم. به کسانی که بازنشسته شده اند و فوت کرده‌اند به بازماندگان آنها حقوق می‌دهیم. دختر فردی که فوت کرده تا زمانی که ازدواج نکرده و شغلی ندارد حقوق بازنشستگی پدرش را دریافت خواهد کرد که می‌تواند 50 سال یا 70 سال باشد. حتی اگر ازدواج بکند و بعد طلاق بگیرد و شغلی نداشته باشد، ما از او حمایت می‌کنیم. این احترامی است که جمهوری اسلامی برای خانم ها قائل است که آنها بی‌سرپرست و بدون درآمد نباشند.

به این ترتیب در پروژه‌های بلندمدت ما این گروه هست و در کوتاه مدت، ابتدا تضمین درمان است. هر جور مشکل درمانی که داشته باشند تضمین می‌شود. بیکاری آنها تضمین می‌شود، حوادث کوچکی که پیش می‌آید، مثل زایمان یا چند هفته بستری بودن، یا دوره‌های زمانی کوتاه مدت که کار خود را ناخواسته از دست می‌دهند، حقوق آنها پرداخت می‌شود. برای ازدواج پرداختی بصورت هدیه داریم که به آنها داده می‌شود. غم انگیزترین حوادث هم این است که اگرفردی تحت پوشش سازمان تامین اجتماعی باشد و فوت کند، ما به خانواده وی کمک هزینه کفن ودفن پرداخت می کنیم.

بدین ترتیب خدمات ما از قبل از بدنیا آمدن شروع می‌شود، یعنی بچه ای که در شکم مادر است، ما به مادرش پرداخت می‌کنیم و خدمات سازمان تأمین اجتماعی ما تا بعد از اینکه شخص از دنیا می‌رود ادامه دارد که بی نظیر است. ایران یکی از پیشرفته ترین خدمات دنیا را دارد. در مجمع جهانی تأمین اجتماعی این موضوع گفته شده و تأیید شده است و به این دلیل بین 200 کشور، ایران به عنوان یکی از اعضای هیئت رئیسه انتخاب شده است.

آیا فشار تحریمی آمریکا بر اقتصاد ایران، بر خدمات سازمان تأمین اجتماعی ایران تأثیر می‌گذارد؟

ما از شش ماه قبل پیش‌بینی کردیم که فشار تحریم‌ها بر مردم را کاهش بدهیم. و چون آگاهانه برخورد کردیم، خیلی برای ما فشار نبوده است. تحریم ها باعث شده است که بعضی از کارگاهها تعطیل بشود. ما به این کارگاهها گفتیم که نیازی نیست به ما پول بیمه بدهید، آن مقداری که قرار است به ما بدهید ببرید به کارگرهای خود بدهید. این کمک می‌کند. اگر بدهکار بودند، گفته شد بدهی خود را قسطی بپردازند. جریمه های آنها را بخشیدیم، یعنی هرچقدر آمریکا فشار آورد ما محبت کردیم. ازاینرو فشار تحریم‌ها نگذاشت آنها به آن نتایجی که بدنبالش بودند برسند.

در بخش دارو و تجهیزات پزشکی یک مقداری محدودیت برای ما ایجاد کرد. ما داریم تولیدات داخلی خودمان را افزایش می‌دهیم. 70 درصد تولید داروی کشور با ماست. امکانات ویژه‌ای گذاشتیم و کمک می‌کنیم. یک خبر خوب دیگر این است که این تحریم‌ها باعث شده است که ما وادار بشویم خودمان برویم این داروها را بسازیم و امکانات جدید ایجاد بکنیم. در حالی که اگر تحریم‌ها نبود، شاید ما راحت وارد می‌کردیم. ولی تحریم‌ها کمک کرد که ما پیشرفت بکنیم و اقدامات خوبی هم انجام بدهیم. جای خرسندی است که تحریم‌ها که قرار بود ما را از پا بیاندازد برعکس دارد ما را قوی می‌کند.

حقوق بازنشستگی در ایران چقدر است و بستگی به چه دارد؟

ما در ایران یک حداقل حقوق داریم و یک حداکثر. برای سال جاری حدود 150 دلار حداقل است و حدود 1200 دلار هم حداکثر است. دریافت این حقوق بستگی به آن دارد که در زمان اشتغال حقوق شخص چقدر بوده و چقدر حق بیمه داده است و سالهای پرداخت او چقدر بوده است. این دو نکته تعیین‌کننده حقوق بازنشستگان است. ما الان بیش از 3 میلیون نفر در تأمین اجتماعی بازنشسته داریم. اینها کل ظرفیت ایران نیست. زیرا علاوه بر ما، صندوق بازنشستگی دولت، صندوق روستائیان نیز هست. همه اینها با هم 80 میلیون نفر جمعیت ایران را پوشش‌می دهند.

آیا افزایش حقوق بازنشستگی پیش‌بینی می‌شود؟

بله، هرسال. یکی از مواد قانونی ما این است که هر سال حقوق بازنشستگی ما باید نسبت به تورم افزایش پیدا بکند. امسال حقوق‌های بازنشستگی 36 و نیم درصد افزایش داشته است. کلیه ایرانیان خارج از کشور هم می‌توانند از سیستم ما استفاده بکنند. علاوه بر آن خارجی هایی که در ایران زندگی می‌کنند. خارجی‌ها نیز از طریق سایت ما می‌توانند فرم را پر کنند و مراحل پرداخت بیمه را تکمیل کنند. چون درمان ما را استفاده نمی‌کنند، ما کاهش نرخ حق بیمه برای آنها داریم. اگر همه در ایران با 30 درصد بیمه می‌شوند، اینجا حدود 10 درصد به آنها تخفیف می‌دهیم و یک چیزی حدود 18 درصد می‌توانند بیمه بشوند و از حقوق بازنشستگی استفاده بکنند. به همان ارزی که پرداخت شود به همان ارز هم حقوق بازنشستگی دریافت خواهد شد. البته چون تازه این روند شروع شده است، هنوز کسی اقدام نکرده است. ولی 35 هزار نفر از ایرانیان خارج از کشور در این 6-5 ماه اخیر که ما این سیستم را ایجاد کردیم به ما پیوستند که نشان می‌دهد شروع خیلی خوبی بوده است. این کارها از طریق نمایندگان ما انجام می‌شود در کشورهایی که به ما اجازه داده‌اند. حدود 12 کشور از جمله کانادا، چین، عراق و امارات و غیره هستند. کارگزارهای ما به مراجعه کنندگان کمک می‌کنند. در ایران هم واحد ارتباط مردمی «سی آر ام» داریم که تماس می‌گیرند و مشکلات آنها حل می‌شود.