ضرورت بازرسي های دقيق ترِ سازمان ها و نهادهاي مسؤول مبتني بر فرهنگ سازي

گروه فرهنگ و هنر: محمد حسین ساکت، در گفتگو با رادیو تهران ضمن برجسته شمردنِ جايگاه قضاوت، وكالت و سردفتري بر ضرورت بازرسي هاي دقيق ترِ سازمان ها و نهادهاي مسؤول و إعمال نظارت هاي مبتني بر فرهنگ سازي تاکید کرد.

به گزارش بولتن نیوز، محمد حسین ساکت، مستشار سابق ديوان عالي كشور گفتگوی جالبی را با رادیو تهران در خصوص امر قضا و فرهنگ سازی و ضرورت بازرسی های دقیق تر سازمانها و نهادهای مسئول و اعمال نظارت های مبتنی بر فرهنگ سازی انجام داده است که در ادامه برای علاقه مندان منتشر می شود:

 مهمانان عزیز یک قاضی محترم پای سفره افطار امشب ما هستند . به آقای محمدحسین ساکت سلام می کنم و خوشامد می‌گویم.

- سلام به شما و همه دست‌اندرکاران برنامه خوب شما و همچنین به شنوندگان عزیز با عرض تسلیت شب‌های قدر،

*  زنده باشید و خیلی خوشحال هستیم که شما هم سفره ما هستید .   آقای ساکت می‌توانم بپرسم آیا الان هم چنان قضاوت می‌کنید یا اینکه بازنشسته شده‌اید؟

- من در اواخر سال 88 بازنشسته شدم و در آن زمان سمت من مستشار دیوان عالی کشور بود.

* بعد از چند سال کار قضاوت بازنشسته شدید؟

- تقریباً 37 سال بود.

* ان‌شاءالله که خداوند شما عمر با عزت بدهد . آقای ساکت قبل که شما در جاده قضاوت قرار بگیرید سال‌های خیلی دور و سال‌های اولیه کار نگاه شما به مردم چگونه بود؟ چطور مردم را قضاوت می‌کردید؟ اصلاً این کار انجام می‌دادید؟

شغل قضاوت را در سال سوم دبیرستان که بودم انتخاب کردم و رشته حقوق در سال اول دبیرستان گذرانده بودم. همیشه زمانی که در دبستان و دبیرستان بودم معروف بودم که بین بچه‌ها صلح و سازش برقرار کنم. از این کار که دو نفر با هم درگیری داشتند و من بین آنها قضاوت می‌کردم و آن‌ها را در آن زمان کودکی آشتی می‌دادند لذت می‌بردم و در خصلت من بود.  به همین دلیل این شغل را  انتخاب کردم ، و یک به اصطلاح بینش و سنجش پیشین بود.

* بعد از این همه سال قضاوت و رسیدگی به پرونده‌های مختلف می‌شود گفت که برای یک قاضی قضاوت کار سختی است؟

- واقعیت این است که  برای همه قضاوت مشکل است  قضاوت مشکل‌ترین کار است داوری و قضاوت کار بسیار سختی است. بی‌جهت نیست که مکان‌هایی که وابسته به آن هستند و شاخه از باران را انجام می‌دهند کار سختی را در پیش می‌گیرند. مثلاً وکالت ، سردفتری و … و برای اینها ویژگی‌های باید در نظر گرفت ؛ ازآنجاکه می‌دانید که قاضی و وکیل اسم خدا هم است ، بنابراین بسیار کار سختی است و درعین‌حال که پاداش مند است ، بسیار سخت است و هیچ کاری در اسلام وجود ندارد که به اندازه قضاوت پاداش مند باشد و در عین حال خطرناک و خطر پذیر باشد .

 * از جهت حق الناس می‌فرمایید؟

-  بله صددر صد، چون در کار قضاوت بیشتر با حق الناس سروکار داریم و آنچه که مربوط به حق الله در جای خود قراردارد ؛ ولی بیشتر بی‌طرف باشیم و سیاست‌گریزی از ارکان کار ما باشد. توصیه ای  که من می‌کنم این است که اگر از در سیاست وارد می‌شود عدالت از پنجره بیرون می‌رود. باید تمام کسانی که چه از مقامات بالا و تا مقامات پایین ، رئیس قوه قضاییه تا دادیار که پایین‌ترین درجه شغلی در قوه قضاییه است باید همه بی‌طرف باشند و اصولاً یکی از گوهرهای اساسی و بنیادین در قضاوت بی‌طرفی است. حتی قضاوت‌های شخصی مثل قضاوت در مورد دوستان خودتان ، خویشان باید بی‌طرفی نشان داده شود.

 * کار بسیار سختی است و بالاخره بعضی وقت‌ها به سمت‌وسویی کشیده می‌شود که این اتفاق نیفتد. آقای ساکت وقتی که می‌خواهید یک پرونده را قضاوت کنید قبل از آن حال و احوال شما چطور بود؟ آیا با خودتان خلوت می‌کردید باخدا حرف می‌زدید و شاید مهمانانی که پای سفره نشسته‌اند می‌خواهم بدانند در این فرصت یک قاضی برای حکم دادن چه کارهایی باید انجام دهد؟

-ببینید یکی از نخستین شرایط قاضی این است که باید دانش کافی داشته باشد و برای همین است که در اسلام برای قاضی شرط بسیار سختی را قائل شده‌اند. البته اکنون که من با شما صحبت می‌کنم اجتهاد معنی ندارد برای اینکه قانون‌های ما مدون است و در زمان ما قانون مدونی وجود نداشته ولی در عین حال اجتهاد یعنی کوشش برای رسیدن به یک حقیقت مهم است ، به یک واقعیت از شرط‌های اولیه است و این امکان‌پذیر نیست مگر اینکه آن فردی که می‌خواهد داوری و قضاوت کند دانش کاملی در این زمینه داشته باشد و به قوانین چیره باشد ، نه تنها به قوانین بلکه به دانش‌های دیگری که وابسته به آن است .

* آقای ساکت می‌دانید منظور من چیست؟ زمانی که کسی قاضی است ، طبیعتاً آن علم را دارد که قضاوت کند و می‌خواهم حال شخصی شما را بدانم که در جایگاه قضاوت قرار می‌گیرید ؟

- بله ، شرط آن این است که اولاً با بی‌طرفی کامل و با بردباری تمام به تمام جزئیات پرونده با توجه به اینکه اگر طرفین دعوا حاضر هستند و حضوری صحبت می کنند باید گوش دهد و یادداشت‌برداری کنند و اگر پرونده آنها را خوانده است و برگ‌های پرونده آنها را نگاه می‌کند بادقت باید آنها را مرور کنند . نظر من این است که قضاوت درست مثل یک جراحی است  و وقتی که جراحی اگر اصولی انجام شود و هر چیزی جای خودش باشد مثل پنس، گیره، سوزن این عمل جراحی به خوبی انجام می‌شود. در قضاوت هم به همین صورت است و باید هر چیزی جای خودش باشد و مطالعات لازم در زمینه آن بی‌طرفانه انجام شود و توجه داشته باشیم که کار خیلی سختی است.

* از خداوند کمک می‌گیرید؟

- صددر صد ؛ موضوعاتی داشتیم که من خودم هم بعضاً این توفیق را داشتم که با وضو سر کار می‌رفتم. واقعاً  هم خدا کمک می‌کرد و بعضی اوقات اتفاقاتی می‌افتاد که شاید باورکردنی نباشد ؛ گاهی اوقات به من الهام می‌شد که این کار را انجام دهم و کار درستی است. خطرات زیادی را در این شغل از سر گذراندم  ؛ وقتی تصمیم گرفتم یک ضعیف یا بی‌پناه که به دنبال حق بود را به حقش برسانم ، خداوند در کنارم بود و هم در زمان شاه و هم در این زمان خطرات زیادی در کنار من بود ولی خداوند توفیق می‌داد که از آن دوران بگذرم ؛ آثار و برکات کار خوب در کار قضایی خودش را نشان خواهد داد .

* در ساختن یک جامعه سالم ؟

- صددر صد نه ؛ آثار اجتماعی آن به جای خود است و آثار فردی آن در خانواده هم مهم است.

* به خانواده‌ اشاره کردید آقای ساکت می‌خواستم از شما بپرسم در خانه شما وقتی که می‌خواهند بین دو نفر قضاوت کنند بی‌شک به شما مراجعه می‌کنند درست است ؟ برای شما دختر یا پسر یا نوه فرقی نمی‌کند؟

  - مهم این است که اشتباه قضاوت نشود. حضرت علی ع می‌فرمایند که این سه صفت اگر در قاضی وجود نداشته باشد ، قاضی نیست. اول: اگر ازش تعریف کردند خوشش بیاید .دوم: اگر از او انتقاد کردند بدش بیاید. سوم: ترسو باشد. اگر این سه صفت در قاضی باشد  قاضی مناسبی برای قضاوت نیست.

* آقای ساکت بفرمایید در این سال‌ها اگر بخواهید به عقب برگردید و پرونده‌ها را در ذهن خودتان مرور کنید ، یک پرونده آن قدر سخت بود که برای قضاوت آن در این چندسال به خودتان بگویید آیا اگر الان بود ممکن بود که حق به کس دیگری بدهید؟ در حالی که اسناد و مدارک و همه چیز نشان می‌دهد که آن کس مجرم است ولی قلب شما  گواهی دیگری می‌دهد و کار را برای شما سخت می‌کند.

- کار قضایی کار بسیار سختی است ، ولی اگر بی‌طرفی به‌اضافه دقت توأمان با هم باشد نظر من این است که افق‌هایی به سوی آدم باز می‌شود ؛ مهم نیست که چه کسی خوشش بیاید. حکومت خوشش بیاید ؟ کس دیگری خوشش بیاید ؟ قاضی باید یک مزدور نباشد ؛ برای کسی مزدبر باشد و در این راه حقوق دریافت کند ولی مزدور نباشد. قاضی مزدور بسیار بد است و در همین دنیا نتیجه کارش را خواهد دید و شکی در آن نیست. در تجربه‌های چندین ساله اخیر ما وقتی نگاه می‌کنم می‌بینم موارد بسیاری وجود دارد. حدیث داریم که روزی می‌آید قاضی می‌گوید : کاش من بین دو هسته خرما هم قضاوت نمی‌کردم. آن قدر قضاوت مشکل است ؛ درست است. برای من گاهی پیش آمده است نه به عنوان اینکه حق را از بین ببرم بلکه فقط گاهی برای دقت بیشتر پرونده به دست قاضی دیگری افتاد است و آن قاضی متأسفانه حق را ادا نکرده است و من خودم را شرمنده می‌دانم و گفتم که چرا من زودتر این کار را نکردم و کار به اینجا کشید.

* آقای ساکت خیلی ممنون که پای سفره افطار ما نشستید و حرف زدن با شما لذت بخش است.

- من یک توصیه کنم ، دادگاه ، قضاوت وکالت و سردفتری در جهان همیشه برجسته است؛ باید بازرسی‌های مبتنی بر فرهنگ سازی وجود داشته باشد و دقت هایی که از سوی سازمان ها و نهادهای مربوطه صورت می‌گیرد؛ تشویق‌های به جا و بازرسی‌های دقیق تر مخصوصاً در کارهای دیگر انجام می‌گیرد .

* می‌شود پای سفره ما یک دعا بفرمایید؟و سپس با شما خداحافظی کنیم.

- خداوند ان‌شاءالله ما را در دادرسی منصف و بی‌طرف بگرداند.

* الهی آمین