عملیات نفوذ در شبکه‌های اجتماعی برای اهداف انتخاباتی

گروه سیاسی: با گسترش شبکه‌های اجتماعی در جوامعی که انتخابات برگزار می‌کنند و دموکراسی دارند، فرصت بسیار عظیمی برای به‌اشتراک گذاشتن عقاید سیاسی و اجتماعی توسط مردم فراهم شد. به‌گونه‌ای که به جرات می‌توان گفت بخش بزرگی از سرنوشت انتخابات در این فضا رقم می‌خورد. این فرصت البته تهدیدی را هم در دل خودش پروراند. استفاده از ابزارهای فنی و رسانه‌ای برای تاثیرگذاری بر عقاید مردم یک کشور به منظور تعیین سرنوشت انتخابات. چیزی که به آن «عملیات نفوذ» یا «عملیات روانی» می‌گویند؛ مثلا کاربرهای بدی که آن‌ها را ترول «Troll» می‌نامند از همین طریق می‌توانند در روند دموکراسی نفوذ کنند که از آن می‌توان با عنوان «ترول‌کراسی» به جای دموکراسی یاد کرد. البته عملیات نفوذ منحصر در انتخابات نیست. بلکه هر نوع واقعه مهم اجتماعی می‌تواند تحت تاثیر نفوذ قرار بگیرد.

به گزارش بولتن نیوز، اخیراً شرکت‌های «فیس‌بوک»، «توییتر» و «ردیت» داده‌هایی درباره انجام چنین عملیات‌هایی منتشر کرده‌اند که مبنای تحقیقات دانشگاهی هم قرار گرفته است. یکی از این محققان که روی این داده‌ها کار کرده است آقای میثم علیزاده، فارغ‌التحصیل دکترای علوم اجتماعی محاسباتی از دانشگاه جرج میسون آمریکا و پژوهشگر پسادکترا در دانشگاه پرینستون آمریکاست. او چند روزی است که به ایران آمده و تحقیقات خود را در مجامع مختلف از جمله دانشگاه شریف، دانشگاه تهران و پژوهشگاه دانش‌های بنیادی ارائه داده است. در این گزارش بر مبنای ارائه‌های این پژوهشگر موضوع عملیات نفوذ را بررسی می‌کنیم.

عملیات روانی به‌خودی خود چیز جدیدی نیست. این‌گونه عملیات چه در داخل کشورها و چه بین کشورها انجام می‌شده است؛ اما به نظر علیزاده آنچه این پدیده را در سال 2017 و 2018 متفاوت کرده است، اولاً استفاده از فضای مجازی و به‌طور خاص شبکه‌های اجتماعی برای عملیات روانی است. دوم اینکه داده‌هایی برای اولین بار اخیراً توسط توییتر، فیس‌بوک و ردیت از انجام این‌گونه عملیات روانی منتشر شده است و پژوهشگران می‌توانند این داستان را تحلیل کنند.

عملیات نفوذ چیست؟
عبارت دقیق عملیات روانی به انگلیسی «Influence Operations» است که ترجمه دقیق آن به فارسی «عملیات نفوذ» است که علیزاده به جای آن از عبارت عملیات روانی استفاده می‌کند. او توضیح می‌دهد که عملیات نفوذ (که او آن را عملیات روانی می‌نامد) ممکن است داخلی و خارجی باشد. عملیات نفوذ خارجی این است که کشوری بخواهد بر افکار و نظرات و عقاید مردم کشوری دیگر از طریق فضای مجازی اثر بگذارد.

بر اساس تحقیقات علیزاده از سال 2014 تاکنون در حدود 70 عملیات روانی خارجی در فضای مجازی در کشورهای مختلف شناسایی شده است. او با اشاره به داده‌هایی که اخیراً منتشر شده است می‌گوید این داده‌ها شامل همه عملیات‌هایی که در سال‌های اخیر در فضای مجازی منتشر شده است، نیست. مثلاً بعد از کشته شدن جمال خاشقجی توییتر خبری را منتشر کرد که ما 300 اکانت را پیدا کردیم که به‌صورت گروهی و هماهنگ به نفع عربستان فعالیت می‌کردند و توییتر آن‌ها را بست؛ اما اطلاعاتش را در اختیار عموم قرار نداد؛ یعنی نه نام کاربری آن 300 اکانت را منتشر کرد و نه محتوای مطالبی که کار می‌کردند.

نمونه دیگر این است که گروه‌های خارجی در جریان ناآرامی‌های فرانسه دخیل هستند. هم فیس‌بوک و هم توییتر گزارش‌هایی را در این زمینه منتشر کرده است که اکانت‌هایی با منشأ غیرفرانسوی دخیل بوده‌اند اما نام کاربری و محتوای پست‌هایشان منتشر نشده است. در عوض مثلاً داده‌هایی که منتشر شده است مربوط به 3840 اکانت روسیه‌ای هست که علیه آمریکا در جریان انتخابات 2016 فعال بوده‌اند.

کاری که علیزاده در پژوهش‌هایش دنبال می‌کند ایجاد یک دیتابیس از عملیات‌های نفوذ است که تا یکی دو ماه آینده منتشر خواهد شد. او تا به حال حدود 70 عملیات نفوذ شناسایی کرده است که در قالب 18 عملیات نفوذ کلی قابل دسته‌بندی است. البته این عملیات‌ها منحصر به مواردی است که سند و مدرک و اطلاعات کافی درباره‌اش موجود است. البته به تصریح علیزاده اکثر این داده‌ها در اختیار عموم مردم و پژوهشگران قرار نمی‌گیرد و شرکت‌های مهم شبکه‌های اجتماعی خودشان در این زمینه فعالند و تحقیقات‌شان را درون خودشان انجام می‌دهند و تنها اطلاعات، همین داده‌هایی است که اخیراً منتشر کرده‌اند.

او نمونه‌ای را ذکر می‌کند: فیس‌بوک داده‌هایی را منتشر کرد که مربوط به داده‌های تبلیغاتی بود که عوامل روسی خریده بودند؛ یعنی خریدن تبلیغ از فیس‌بوک و تبلیغ وب‌سایت‌ها و Eventهایی خودشان درست کرده بودند. فیس‌بوک فقط داده‌های تبلیغاتی آن‌ها را بیرون داد و اکانت‌هایی که به‌صورت گروهی فعالیت می‌کردند را منتشر نکرد. ردیت هم 1000 اکانت را شناسایی کرد که به صورت گروهی عملیات می‌کردند. ردیت اولین شرکتی بود که تمام اطلاعات را در اختیار عموم قرار داد. بعد از آن توییتر و بعد هم فیس‌بوک به دلیل فشارهایی که وارد کردند فقط اطلاعات مربوط به تبلیغات را بیرون داد.

علیزاده معتقد است همه این شرکت‌ها ابتدا در برابر انتشار این اطلاعات مقاومت می‌کردند اما از آنجایی که دخالت روسیه در انتخابات آمریکا در افکار عمومی جدی شد، خبرنگارها اطلاعاتی را منتشر کردند که نشان از دخالت عوامل روسی داشت که شبکه‌های اجتماعی هم علیه آنان کاری نکردند. به‌خصوص بعد از ماجرای کمبریج آنالیتیکا این فرضیه قوت گرفت و باعث کاهش شدید سهام این شرکت‌ها شد. افکار عمومی، فشار خبرنگارها و درخواست جامعه علمی و دانشگاهی و فشاری که کنگره روی آن‌ها آورد، مجبورشان کرد که این گزارش‌ها و مستندات را منتشر کنند.

تاکتیک‌های عملیات نفوذ
او به 14 تاکتیک عملیات نفوذ اشاره می‌کند که برای نمونه روس‌ها علیه انتخابات آمریکا به کار گرفته‌اند و نمونه‌هایی را ذکر می‌کند و تأکید می‌کند این تاکتیک‌ها تحلیل کیفی شده‌اند. یکی از آن‌ها تبلیغ سایت‌هایی است که فیس‌بوک امکان آن را در اختیار آن‌ها قرار داده است. دومین مورد این است که جذب افرادی از داخل آمریکاست که آن‌ها مأموریت‌ها را انجام دهند. مثلاً طراح یک وب‌سایت را از داخل آمریکا انتخاب می‌کنند. روش دیگر جذب فالوور به هر طریقی است. تاکتیک دیگر دوقطبی‌سازی است. برایشان مهم نیست که این موضوعی که باعث جنجال شده است چه سرنوشتی دارد و به نفع چه کسی تمام می‌شود. در هر دو قطب وارد می‌شوند و شروع به فعالیت می‌کنند. ما در این گونه موارد باید در هر دو طرف دنبال نفوذی بگردیم. روش دیگر تمرکز بر موضوعات جنجالی است. موضوعاتی مانند نژاد، دین، خدا، حقوق زنان و ... . روش دیگر حمایت از گروه‌های جدایی‌طلب است و روش مهم دیگر استفاده از فناوری‌هایی است که ترافیک بازدید افراد را به سمت وب‌سایت خودشان بکشانند که در نتیجه آن ‌وب‌سایت در موتور جست‌وجوی گوگل بالا بیاید.

علیزاده درباره تکنیک‌های فنی عملیات نفوذ هم توضیحاتی می‌دهد. او می‌گوید یکی از این تکنیک‌ها ایجاد بات «bot» یا ایجاد ترول «troll» است. ترول اکانت‌هایی است که رفتارهای بدی دارند اما به‌صورت خودکار نیست بلکه یک فرد پشت آن اکانت است.

مادامی که ترول یک نفر باشد خیلی ارزش مطالعه و مقابله ندارد. آن‌چیزی که ارزش مطالعه دارد آن‌دسته از ترول‌ها و بات‌هایی هستند که به‌صورت گروهی و هماهنگ در جهت یک هدف خاص فعالیت می‌کنند. فناوری دیگر هم استفاده از تِرَکرهایی است که وقتی شما وارد وب‌سایت‌های آن‌ها می‌شوید بدون آنکه از شما اجازه بگیرند وارد کامپیوتر شما می‌شوند و داده‌های رفتاری شما در بازدید از وب‌سایت‌های مختلف را برای سرورهای جمع‌کننده اطلاعات می‌فرستند که بعد از آن اطلاعات می‌توانند استفاده کنند. البته دیتای کلی و بزرگ برای آن‌ها بیشتر اهمیت دارد نه اطلاعات یک فرد خاص. این اطلاعات بسیار ارزشمند است و می‌توان مطالعات اجتماعی زیبایی درباره آن‌ها انجام داد.

حرف مهمی که علیزاده روی آن تأکید می‌کند این است که همه باید بپذیرند که چنین عملیات‌هایی وجود دارد و فقط دغدغه و مشکل کشور ما نیست، مشکل همه کشورهاست. تا جایی که در کنفرانس اخیری که در فرانسه برگزار شد، آقای ماکرون، رییس جمهور فرانسه پیشنهاد داد که پیمان‌نامه‌ای بین کشورهای متحد ببندیم و قول دهیم که چنین کارهایی علیه همدیگر نکنیم. فارغ از دعواهای سیاسی این پدیده وجود دارد.

مقاومت در برابر عملیات نفوذ
او می‌گوید باید تمهیدات لازم را در داخل کشور خودمان بیندیشیم و به توان داخلی خودمان تکیه و اعتماد کنیم و ابزارهای لازم برای شناسایی این‌گونه عملیات‌های گروهی علیه کشور ما انجام می‌شود را فراهم کنیم. او بیان می‌کند که قدم دوم هم مقابله است که راه نخستش گسترش دیپلماسی سایبری است. ما باید بتوانیم با شرکت‌های شبکه اجتماعی ارتباط برقرار کنیم و با ارائه مستندات علمی و کارشناسی درخواست کنیم که اکانت‌هایی که علیه ما فعالیت می‌کنند را ببندند. طبق آیین‌نامه‌های داخلی این شرکت‌ها می‌توان از آن‌ها خواست که این کار را انجام دهند. البته نیاز به دیپلماسی سایبری دارد.

از قدرت رسانه هم نباید غافل شد. گزارش‌های مستند و کارشناسی از این داستان‌ها تهیه کنیم و در اختیار مردم خودمان و رسانه‌های خارجی قرار دهیم که از آن طریق فشار بر شرکت‌های شبکه اجتماعی وارد کنند. مثال معروفش کشتار مسلمانان در میانمار است که از فیس‌بوک استفاده می‌شد برای تهییج مردم به منظور پاکسازی منطقه از مسلمانان. شرکت‌ها و پژوهشگران فعال در این حوزه آنقدر درباره این قضیه مطالعه دقیق انجام دادند و از قدرت رسانه استفاده کردند که بالاخره کنگره آمریکا به این موضوع ورود کرد و از فیس‌بوک توضیح خواست و فیس‌بوک هم قبول کرد که اقدامات لازم را انجام نداده است. اینکه ما به‌صورت کلی بگوییم این‌ها علیه ما فعالیت می‌کنند عایدی چندانی ندارد. باید با سند و مدرک کار کنیم که این سند و مدرک‌ها از رشته‌هایی مانند علوم اجتماعی محاسباتی می‌آید. باید نیروهایی در این زمینه‌ها تربیت شود که چنین مطالعات و مقابله‌هایی را انجام دهند.

علیزاده با بیان اینکه «قیمت سهام» برای شرکت‌های شبکه اجتماعی ارزش حیاتی دارد و آن‌ها به همین دلیل دوست ندارند اعتبار شبکه‌شان زیر سؤال رود، بر این نکته تأکید می‌کند که البته ملاحظات سیاسی هم در کارشان اثرگذار است و منافع داخلی آمریکا را هم در نظر می‌گیرند.

علیزاده این هشدار را هم می‌دهد که اگر برای نرم‌افزارها و شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های داخلی هم فکر اساسی نشود آنها هم ممکن است در آینده مورد سوءاستفاده قرار بگیرند و بستری برای عملیات نفوذ شود. او می‌گوید باید قوانین محکمی برای این حوزه وضع شود. در آمریکا کنگره به شبکه‌های اجتماعی می‌گوید وظیفه سیا و اف‌بی‌آی این نیست که اطلاعات شما را تحلیل کنند؛ شما خودتان باید داده‌ها را تحلیل کنید و جلوی نفوذ را بگیرید. این نافی مسوولیت نهادهای امنیتی نیست اما فرمتی از این مقابله باید به عهده خود شبکه‌های اجتماعی داخلی باشد.

انتهای پیام/#