حاشیه‌شهرها منبع بروز انواع آسیب‌ها

به گزارش بولتن نیوز، به نقل از آرمان ، برخی حاشیه ‌نشینی را ناظر بر محل اسکان بخشی از جمعیت شهری در جهان سوم می‌دانند که خارج از بازار رسمی زمین، مسکن و بر پایه قواعد و اصول‌ خاص خود از طرف ساکنان این گونه مکان‌ها ساخته شده است. بعضی کارشناسان نیز بر این باورند که این مقوله، خانوارها و افرادی را در بردارد که در محدوده اقتصادی و اجتماعی شهر ساکن هستند، اما جذب اقتصاد و اجتماع شهر نشده‌اند و در حاشیه فعالیت‌های زندگی مردم شهرنشین قرار دارند.

وجود نابرابری، ساختار نامناسب شغلی، نبود تسهیلات خدماتی و بهداشتی، مسکن نامناسب، پایین‌بودن سرمایه فرهنگی، ضعف امنیت و ... از معضلات نواحی حاشیه‌نشین به شمار می رود که آن را به بستری برای پیدایش و اشاعه آسیب‌های اجتماعی تبدیل کرده است.

به‌گفته بسیاری از مسئولان کشور و بر پایه آمار 20‌میلیون تن در کشور حاشیه نشین هستند که در بافت فرسوده 495 شهر به مساحت 54‌هزار هکتار 11‌میلیون تن زندگی می‌کنند و در سکونتگاه‌های غیررسمی در 91 شهر به مساحت 53‌هزار هکتار 9‌میلیون تن زندگی می‌کنند.

ساختار نامناسب اقتصادی عاملی برای حاشیه‌نشینی

حاشیه نشینی پدیده مدرنی به شمار می‌رود که بر پایه «تئوری مرکز و پیرامون» در حاشیه شهرهای بزرگ، مرکزی و شهرهای نیمه پیرامونی شکل می‌گیرد. یکی از مهم ترین عوامل شکل‌گیری این معضل، ساختار نامناسب اقتصادی است. این ساختار به‌گونه‌ای تعریف می‌شود که میزان درآمد در نقاط مرکز بیشتر از نقاط نیمه پیرامونی خواهد بود و به تدریج مهاجرت پدید می‌آید و افراد از شهرهای کوچک و روستاها به طرف شهرها و کلانشهرها مهاجرت می‌کنند.

به این شکل مناطق حاشیه‌نشین با امکانات کم و هزینه پایین، بافتی را تشکیل می‌دهند که در مرحله نخست مهاجر و در مرحله دوم افراد کم درآمد و فقیر هستند که در برابر تورم‌های شدید شهری مقاومت کافی ندارند و در جابجایی‌های سکونتی به مناطق حاشیه‌ای رانده می‌شوند.

استاندار تهران با بیان اینکه ۵/۴‌میلیون نفر در استان تهران در بافت‌های فرسوده و حاشیه شهرها زندگی می‌کنند، گفت: بازآفرینی بافت‌های فرسوده و حاشیه‌شهرها در ایجاد اشتغال موثر است. محمدحسین مقیمی با بیان اینکه به طرح بازآفرینی شهر بافت‌های فرسوده و حاشیه ساماندهی شود، تصریح کرد: شاخصه بافت‌ها این است که سطح زندگی و مشاغل در آنها اندک است و امکانات لازم را ندارند.

او ادامه داد: با اجرای طرح بازآفرینی شهری که قرار است در دو‌هزار و ۶۰۰ محله احیا شوند، سطح کیفی زندگی مردم افزایش می‌یابد و اشتغال به وجود می‌آید.

آغاز حاشیه‌نشینی از دهه40

رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس با بیان اینکه حاشیه ‌نشینی در دهه 40 شمسی بعد از اصلاحات ارضی شروع شده، ادامه اصلاحات ارضی در دهه 40 شمسی باعث شد تا بسیاری از اراضی بزرگ کشاورزی به قطعات کوچک تر تبدیل شده و در اختیار کشاورزان قرار گیرد و کشاورزانی که دیگر قادر به کار روی زمین‌های کوچک تر نبودند تنها در مدت پنج سال پس از انقلاب به اصطلاح سفید شاه و ملت، تصمیم به فروش زمین‌های خود گرفتند.

از این رو با تصویب «نحوه انتقال اراضی واگذاری به زارعان مشمول قوانین و مقررات اصلاحات ارضی» روند فروش اراضی واگذاری به کشاورزان افزایش یافت و هجوم روستاییان آغازی برای حاشیه ‌نشینی شد. سلمان خدادادی افزود: البته قبل از انقلاب که امکانات مناسبی برای زندگی در شهرها وجود نداشت روستاییان کمتر رغبتی به شهرنشینی داشتند،

اما در حال حاضر حاشیه‌نشینی از مرز هشدار گذشته است، البته در سال 55 با وجود امکان بهداشتی و رفاهی مناسب نسبت جمعیت روستا‌نشین به شهرنشین در حدود 70 به 30 بود، اما در حال حاضر با وجود برخی امکانات اولیه این عدد معکوس و نسبت جمعیت روستانشین به شهرنشین به 30 به 70 تغییر پیدا کرد و این معکوس شدن به‌دلیل کم توجهی به اقتصاد و معیشت روستایی است.

کنترل حاشیه‌نشینی مستلزم کنترل مهاجرت

این نماینده مجلس با تاکید بر اینکه کنترل حاشیه ‌نشینی مستلزم کنترل مهاجرت است، ادامه داد، به‌طور قطع توجه به معیشت و اقتصاد روستاییان همچنین ایجاد درآمد پایدار در تثبیت جمعیت روستایی و معکوس کردن مهاجرت‌ها موثر است و تا زمانی که دولت نسبت به ایجاد درآمد پایدار روستاییان توجه نداشته باشد، نه‌تنها گره‌ای از معضل حاشیه‌نشینی رفع نمی‌شود، بلکه روز به روز به تعداد حاشیه‌نشین‌ها افزوده می‌شود.

نبود آمار ازتعداد اتباع ساکن درسکونتگاه‌های غیررسمی

این نماینده مجلس با انتقاد از اینکه آمار دقیقی از اتباع خارجی ساکن در سکونتگاه‌های غیررسمی وجود ندارد، تصریح کرد: بیش از 90‌درصد اتباع بیگانه ساکن در این سکونتگاه‌ها «افاغنه» هستند و تعدادی از این افراد نیز به‌صورت غیرمجاز در کشور ساکن هستند و به‌دلیل اینکه شغل مناسبی برای تامین درآمد ندارند،

بنابراین به اجبار سکونتگاه‌های غیررسمی را برای زندگی انتخاب و زمینه شیوع آسیب‌های اجتماعی در کشور را فراهم می‌کنند؛ در این رابطه لازم است وزارت کشور هر چه سریع‌تر لایحه ساماندهی اتباع بیگانه را ارائه و نسبت به ساماندهی اتباع بیگانه اقدام کند.

یک‌پنجم جمعیت کشور حاشیه‌نشین هستند

همچنین عضو کمیسیون اجتماعی مجلس با انتقاد از اینکه یک پنجم جمعیت کشور حاشیه نشین هستند، گفت: حتی یک‌درصد از اهداف مصوبه برنامه ششم در مورد کاهش حاشیه نشینی محقق نشده است. رسول خضری با انتقاد از اینکه ۱۷‌میلیون حاشیه نشین داریم که ساماندهی آنها در کانون توجه وزارت کشور نیست، گفت: یک پنجم جمعیت کشور حاشیه نشین هستند و آسیب‌‎های اجتماعی ناشی از حاشیه نشینی در حال گسترش است؛ حاشیه نشینان جزو ضعیف و فقیرترین اقشار شهر و روستا هستند و به‌دلیل کمبود امکانات شهری و روستایی به حاشیه نشینی روی آورده‌اند.

او با بیان اینکه حاشیه نشینی از مرز هشدار گذشته و در برخی مناطق به مساله‌ای امنیتی و اساسی تبدیل شده است، افزود: به‌دلیل فقر، آسیب‌های اجتماعی همچون اعتیاد، قاچاق کودکان و اعضای بدن، طلاق، کودک آزاری، قاچاق خرید و فروش مواد مخدر و مشروبات الکلی در این مناطق نسبت به سایر مناطق بیشتر شیوع دارد و به‌دلیل نبود عزم جدی، یکپارچگی و مدیریت واحد هنوز گامی جدی برای مدیریت معضل و آسیب حاشیه نشینی برداشته نشده است.

عضو کمیسیون اجتماعی مجلس با تاکید بر اینکه دولت باید برای مبارزه با آسیب‌های اجتماعی برنامه و تصمیم واحد داشته باشد، تصریح کرد: اغلب کشورهای دنیا برای مبارزه با آسیب‌های اجتماعی برنامه مدون داشته و بودجه‌های ویژه‌ای را اختصاص می‌دهند اما مسئولان ایران نه‌تنها برنامه مدونی ندارند، بلکه عنوان حاشیه نشینی را تغییر و از آن به‌عنوان سکونتگاه‌های غیررسمی یاد می‌کنند. این در حالی بوده که این تعبیر از لحاظ حقوقی دارای ایراد است.

خضری ادامه داد: اغلب مناطق حاشیه نشین پروانه ساخت دارند و دارای امکاناتی همچون آب، برق و گاز هستند؛ چطور می‌توان از آنها به‌عنوان سکونتگاه‌های غیررسمی یاد کرد. او کاهش آسیب‌های اجتماعی را نیازمند عزم جدی دولت دانست و گفت: وزارت کشور در حالی در مبارزه با آسیب‌ها تعلل می‌کند که تعداد حاشیه نشینان روز به روز در حال افزایش است.

نماینده مردم سردشت و پیرانشهر در مجلس دهم، با بیان اینکه یک سوم جمعیت سه‌میلیون نفری مشهد حاشیه نشین است، تصریح کرد: حاشیه نشینی علت است نه معلول؛ می‌طلبد بودجه و کمک‌های ویژه برای مبارزه با حاشیه نشینی پیش‌بینی شود. او با بیان اینکه دولت در برنامه ششم مکلف به کاهش ۲۵‌درصدی حاشیه نشینی تا پایان برنامه شد، گفت: هنوز یک‌درصد از اهداف این مصوبه محقق نشده است، زیرا کاهشی در آمار حاشیه نشینان نداشتیم.

منبع: سلامت نیوز