خوب و بد افزایش نرخ ارز!

به گزارش بولتن نیوز، کارشناسان یکی از دستاوردهای اقتصادی دولت یازدهم را ایجاد ثبات در برخی بازارها از جمله بازار ارز می‌دانستند. نوسانات ارزی طی چهار سال در محدوده هشت درصد باقی ماند و همین وضعیت در مهار تورم نیز موثر بود.

با این حال پس از دولت دوازدهم و از میان شهریور ماه تاکنون ارز با افزایش قابل توجهی رو به رو شده (در حدود ۱۲ درصد) که به زعم برخی فعالان اقتصادی و کارشناسان اقتضای وضعیت بازار آن را رقم زده و به زعم برخی دیگر از کارشناسان چنین وضعیتی را نشانه بحران در اقتصاد دانسته و به دولت توصیه کردند که با توجه به اینکه هدایت بخش عمده بازار ارز با دولت است، برای جلوگیری از افزایش از آن اقدامات لازم را انجام دهد.

در هفته‌های گذشته سخنانی از سوی برخی سیاست‌گذاران مطرح شده که اذهان را به این سو برده است که احتمالا دولت تصمیم دارد با توجه به نقشی که می‌تواند در بازار ارز ایفا کند دلار را که اکنون به بالای ۴۰۰۰ تومان رسیده در همین حدود نگه دارد. موید چنین ادعایی نیز می‌تواند سخنان اخیر محمد باقر نوبت باشد که در پاسخ به خبرنگاری تاکید کرده بود که دولت نخواهد گذاشت دلار به ۵۰۰۰ تومان برسد. از این سخنان می‌شد چنین برداشت کرد که دولت برنامه افزایش نرخ دلار را دارد، ولی احتمالا در محدوده‌ای کمتر از ۵۰۰۰ تومان.

افزایش قیمت ارز خوب یا بد؟

عده‌ای از کارشناسان آن را ماحصل تفاوت تورم داخلی و خارجی می‌دانند و معتقدند که باید دلار در سال‌های گذشته بیش از آنچه شاهد آن بودیم افزایش می‌یافته است و دولت با دخالت مانع افزایش منطقی آن شده است. برخی دیگر نیز چنین استدلالی را قبول نداشته و معتقدند چنین تحلیل‌هایی تک خطی و تک معادله ایست. آنچه در این تحلیل درباره تورم داخلی و خارجی مطرح می‌شود عمدتا مبتنی بر نظریه «برابری قدرت خرید» ‌است و بر اساس این نظریه نرخ ارز در میان مدت با توجه به تورم باید تعدیل شود. ولی نکته اینجاست که در هیچ کجای دنیا نرخ ارز بر این مبنا حرکت نمی‌کند یعنی صرفا متغییر تورم داخلی و خارجی و در واقع یک معادله در نرخ ارز تاثیرگذار نیست و به عبارتی موضوعات دیگر مانند تراز تجاری هم باید مورد بررسی قرار گیرد.

برای افزایش نرخ ارز دلایل دیگری مانند کاهش قیمت نفت، قدرت گرفتن دلار، رفتار ترامپ و ایجاد نااطمینانی نسبت به وضعیت بازارها در ایران و... ذکر می‌شود. فارغ از دلایل افزایش نرخ ارز با توجه به نقش آفرینی دولت در وضعیت ارز برخی کارشناسان اقتصادی افزایش نرخ ارز را برای اقتصاد مفید دانسته و آن را توصیه می‌کنند و برخی دیگر نیز با اعلام هشدار نسبت به وضعیت بازارها معتقدند افزایش نرخ ارز تبعات ناخوشایندی دارد که به همین دلیل دولت باید به هر نحوی از افزایش آن جلوگیری کند.

برخی کارشناسان معتقدند که افزایش نرخ ارز منجر به افزایش صادرات و کاهش واردات شده و از سوی دیگر قاچاق کالا را نیز پر هزینه خواهد کرد و منجر به آن خواهد شد که انگیزه قاچاقچیان برای قاچاق کالا کاهش یابد. با این حال این اظهارات از سوی منتقدان افزایش نرخ ارز به شدت مورد حمله قرار گرفت.

در این زمینه حیدر مستخدمین حسینی می‌گوید در اقتصاد ایران افزایش نرخ ارز اعلام بحران است و چون افزایش نرخ ارز در خدمت تولید قرار نمی‌گیرد، معمولا افزایش نرخ ارز مورد انتقاد کارشناسان اقتصادی است. ضمن اینکه یکی از مهم‌ترین وظایف بانک مرکزی حفظ ارزش پول ملی است که افزایش نرخ ارز نشان دهنده این است که ارزش پول ملی رو به کاهش بیشتر است.

در زمینه افزایش صادرات و کاهش واردات به دنبال افزایش نرخ ارز نیز، کارشناسان نظر متفاوتی دارند. آن‌ها می‌گویند ما کشور خام‌فروشی هستیم و در شرایطی که ۸۵ درصد صادرات ما از طریق خام‌فروشی است افزایش صادرات حاصل از افزایش نرخ ارز چه نتیجه‌ای خواهد داشت؟

حمید قاسمی، ‌اقتصاد دان نیز چنین می‌گوید: صادرات در زمانی افزایش پیدا خواهد کرد که سه فاکتور شتاب و کیفیت و رقابت پذیری را تامین کند. وقتی کالاهای دیگر ما چنین قابلیتی نداشته باشند، ‌صادرات ما افزایش نخواهد یافت. این در حالی است که با افزایش نرخ ارز واردات ما نیز کاهش نخواهد یافت وقتی بالای ۸۰ درصد از کالاهایی که به کشور وارد می‌کنیم کالاهای واسطه‌ای و سرمایه‌ای هستند، در نتیجه با چنین وضعی نمی‌توان انتظار کاهش واردات داشت.

تاثیر افزایش نرخ ارز بر قاچاق

طبق آماری که دولت خود ارایه می‌دهد سالانه ۱۲ میلیارد دلار قاچاق کالا صورت می‌گیرد و مدافعان افزایش نرخ ارز توجیه می‌کنند که این افزایش منجر به آن می‌شود که انگیزه از قاچاقچیان گرفته شود. نکته‌ای که برخی کارشناسان اقتصادی آن را رد کرده و می‌گویند دولت بهتر است برای قاچاق کالا و جلوگیری از آن اقدامی اساسی‌تر از دستکاری نرخ ارز کند. ضمن اینکه در ایران بار عمده قاچاق کشور بر دوش قاچاقچیانی است که بارهای کلان را جابه‌جا می‌کنند و نه خرده قاچاقچیان که دستکاری ارزی انگیزه‌ آن‌ها را سلب کند. ضمن اینکه افزایش نرخ ارز قاچاق صادراتی را هم افزایش می‌دهد.

بنا بر آنچه گفته شد برخی کارشناسان نسبت به افزایش نرخ ارز و کاهش ارزش پول ملی و تاثیر آن بر تورم تاکید کرده و می‌گویند اگر دولت مانع افزایش نرخ ارز نشود، تبعات تورمی آن بر اقتصاد کشور تحمیل می‌شود و چنین وضعیتی در شرایط کنونی اقتصاد ایران قابل قبول نیست.

در این زمینه فرشاد مومنی با بیان اینکه اکنون برخی ذی‌نفعان هستند که از افزایش نرخ ارز دفاع می‌کنند، می‌گوید: ببینید چه کسانی از افزایش نرخ ارز دفاع می‌کنند؟ طنز تلخ ماجرا این است همین‌ها بزرگترین نیروی جریان‌ساز برای افزایش گاه وبی‌گاه نرخ ارز هستند. تامین کننده‌های مالی این‌ها را شناسایی کنید و بعد مردم مظلوم و تولیدکنندگان محروم‌تر و مظلومتر ما در چه شرایطی باید برای بقای خود تلاش کنند و چه ثروت بادآورده ای نصیب غیرمولدها می‌شود.

 ‌با این حال در روزهای گذشته مسعود کرباسیان، وزیر اقتصاد با تاکید بر اینکه دولت برنامه‌ افزایش نرخ ارز را ندارد، تاکید کرد که برنامه این نیست که ارز در ارقام بالای ۴۰۰۰ تومان ثابت بماند و البته توضیح شفاف درباره ارز را به بودجه موکول کرد.