اصرار بر بار کج 23 ساله مناطق آزاد / چرا دولت 7 منطقه دیگر را می‌خواهد آزاد اعلام کند؟

گروه اقتصادی: عملکرد مناطق آزاد در ایران این روزها زیر ذره‌بین قرارگرفته است، از یک‌سو نهاد قانون‌گذار یعنی مجلس شــورای اسلامی و از سوی ديگر فعالان اقتصادی نسبت به سیاست‌های اتخاذشــده در این مناطق اعتراض دارند.

 

به گزارش بولتن نیوز، درحالی‌که عملکرد مناطق آزاد کنونی دچار مشکلات عدیده بسیار است، دولت یازدهم خواهان افزودن هفت منطقه آزاد و ویژه اقتصادی دیگر به این تعداد است. هرچند کلیات افزودن این مناطق موردقبول مجلس بوده، اما مجلسی‌های می‌گویند، ابتدا باید مشکلات مناطق فعال رفع شود و پس‌ازآن براي توسعه مناطق جدید اقدام شود.

بر اساس اهداف اولیه تشکیل مناطق آزاد، قرار بود این مناطق شرایط را برای ورود سرمایه‌گذاران خارجی تسهیل کنند. اتفاقی که در کشورهای دیگر افتاده و الگوی برای ایران شد، اما این الگو ناقص اجرا شد؛ یعنی مناطق ایجاد شد، اما سرمایه‌گذار خارجی نیامد.

اگرچه قوانین اقتصادی داخل مناطق آزاد با سرزمین اصلی متفاوت است، اما حتی معافیت‌هایی که برای فعالیت‌های اقتصادی در نظر گرفته شود برای خارجی‌ها جذاب نشد.

 

تاریخچه ایجاد مناطق آزاد به سال‌های ۱۳۳۰ برمی‌گردد که دولت وقت آن زمان تصمیم گرفت برای رونق اقتصادی کشور و افزایش تجارت خارجی، بنادر ایرانی در خلیج‌فارس مناطقی را با قوانین آسان‌تر وضع کند... درواقع تفکر ایجاد منطقه آزاد در ایران به اواخر دهه ۴۰ می‌رسد، اما در سال ۱۳۶۸ بر اساس تبصره ۱۹ قانون برنامه اول توسعه به دولت اجازه داده شد که در سه‌نقطه مرزی کشور شامل کیش، قشم و چابهار اقدام به تأسیس منطقه آزاد تجاری کند.

چگونگی اداره این مناطق در شهریور ۱۳۷۲ به تائید مجلس شورای اسلامی رسید، البته پس‌ازآن چهار منطقه دیگر نیز به این لیست اضافه شدند که شامل ارس، انزلی، اروند و ماکو اضافه بودند. حالا 23 سال بعد از ایجاد این مناطق، دولت بازهم در تلاش برای اضافه کردن مناطق جدید است.

بررسی‌ها نشان می‌دهد که عملکرد مناطق آزاد از اهداف پیش‌بینی‌شده برای ایجاد این مناطق، فاصله دارد؛ اما این شکاف، مشکلاتی نیز ایجاد کرده است. برخی از این مناطق، هنوز زیرساخت‌های لازم حمل‌ونقل ندارند. حال‌آنکه وجود زیرساخت اصلی‌ترین ملزومات این مناطق محسوب می‌شود.

 

کارشناسان می‌گویند، مکان‌یابی نادرست مناطق آزاد موجب بروز مشکلات بسیاری شده است، مشکلاتی از قبیل از بین رفتن ثروت ملی. از سویی عموماً مناطق آزاد برای دسترسی آسان به بازارهای جهانی ایجاد می‌شوند، این در حالی است که مناطق آزاد ایران از چنین قاعدهای پیروی نمی‌کند و برای توجیه هر منطقه، تنها یک یا دو بازار هم‌جوار در نظر گرفته‌شده است.

عملکرد 23 ساله مناطق آزاد نشان می‌دهد که به‌جز سه منطقه کیش، قشــم و چابهار به آب‌های آزاد دسترسی دارند از استانداردهای جهانی برخوردارند. حال‌آنکه کارشناسان معتقدند اعمال نامناسب سیاست‌ها در این مناطق موجب شده نه‌تنها توسعه صادرات در این مناطق اتفاق نیفتد، بلکه واردات و قاچاق در مناطق آزاد جولان دهد. در حال حاضر به دلیل نبود ابزارهای کنترلی لازم، مناطق آزاد به‌صورت یک پایگاه قاچاق کالا به داخل کشور تبدیل‌شده‌اند.