عید نوروز مانند اعیاد دیگر ایرانی از آداب‌ورسومی خاص اسلامی برخوردار است
گروه فرهنگی: نوروز در ایران و افغانستان آغاز سال نو محسوب می‌شود و در برخی دیگر از کشورها مانند تاجیکستان، روسیه، قرقیزستان، قزاقستان، سوریه، کردستان، گرجستان، جمهوری آذربایجان، آلبانی، چین، ترکیه، ترکمنستان، هند، پاکستان و ازبکستان تعطیل رسمی است و مردمان آن جشن برپا می‌کنند.
به گزارش بولتن نیوز، منشأ و زمان پیدایش مراسم نوروز به‌درستی معلوم نیست. برخی از روایت‌ها رواج جشن نوروز در ایران را به سال ۵۳۸ (قبل از میلاد) یعنی زمان حمله کوروش بزرگ به بابل نسبت می‌دهند و در برخی از روایت‌های دیگر از زرتشت به‌عنوان بنیان‌گذار نوروز نام‌برده شده است.
کوروش بزرگ در این روز برنامه‌هایی برای ترفیع سربازان، پاک‌سازی مکان‌های همگانی و خانه‌های شخصی و بخشش محکومان اجرا می‌کرد.
در برخی از متون کهن مانند شاهنامه فردوسی و تاریخ طبری، جمشید و در برخی دیگر از متن‌ها، کیومرث به‌عنوان پایه‌گذار نوروز معرفی‌شده است.
در شاهنامه این‌گونه روایت‌شده که: جم(یما) در حال گذشتن از آذربایجان، بر روی تخت جمشیدی ارگ جمشید در آنجا فرود آمد و با تاجی زرین بر روی تخت نشست با رسیدن نور خورشید به تاج زرین او جهان نورانی شد و مردم شادمانی کردند و آن روز را روز نو و جم را جمشید نامیدند.
بر اساس داستان‌های اساطیری نوروز روز پیروزی بزرگ جمشید بر دیوان است که نماد پلیدی‌هایی چون سرما، تاریکی، جهالت و خشونت بودند.
در این روز جمشید جهان غیب را در جام جهان‌نما مشاهده کرد. همان جامی که در آن کیخسرو جای بیژن را مشاهده می‌کند و رستم را به دنبال او می‌فرستد.
اما حکایت دگردیسی و بازآفرینی سیاوش، حکایتی ویژه است که با روایت‌هایی مانند آدونیس، پرسفون، ازیریس یا تمرز قابل‌مقایسه است.
در دوران سلجوقیان، به دستور جلال‌الدین ملک‌شاه سلجوقی، تعدادی از ستاره شناسان ایرانی ازجمله خیام گرد هم آمدند و نوروز را در یکم بهار (ورود آفتاب به برج حمل) قراردادند و جایگاه آن را ثابت کردند.
در 4 اسفندماه 1388 مجمع عمومی سازمان ملل روز نوروز باریشهٔ ایرانی را در تقویم خود جای داد.
در متن به تصویب رسیده در ۴ اسفند ۱۳۸۸ (۲۳ فوریه ۲۰۱۰) توسط مجمع عمومی سازمان ملل، نوروز، ۲۱ ماه مارس جشنی باریشه ایرانی است که قدمتی بیش از ۳ هزار سال دارد و امروزه بیش از ۳۰۰ میلیون نفر آن را جشن می‌گیرند توصیف‌شده است.
پهن کردن سفرهٔ نوروزی در ایران آداب‌ورسوم خاصی دارد و به‌جز سبزه، سمنو، سنجد، سیر، سیب، سماق و سرکه روی سفره اجزای دیگری به‌ویژه کلام‌الله مجید، آینه، شمع و تنگ آب و ماهی در آن به همراه تخم‌مرغ رنگ‌شده نیز حضور دارند.
آداب عید نوروز-عید نوروز مانند اعیاد دیگر ایرانی از آداب‌ورسومی خاص اسلامی برخوردار است و در ادامه به برخی از این آداب‌ورسوم اشاره می‌کنیم:
● نماز عید
یکی از آداب عید نوروز خواندن نماز عید است.شیخ طوسی(ره) فرموده است: نماز ظهر و عصر روز نوروز را که خواندی چهار رکعت نماز با دو سلام (دو رکعت دو رکعت) می‌خوانی رکعت اول پس از حمد ده بار سوره «قدر» رکعت دوم پس از حمد ده بار سوره «کافرون» رکعت سوم پس از حمد ده بار سوره «توحید» رکعت چهارم پس از حمد ده بار سوره «ناس» و «فلق» (معوذتین). و در پایان نماز سجده شکر بجا آور و در آن دعا کن تا خداوند گناهان ۵۰ ساله‌ات را ببخشد.
نظافت و لباس تمیز
یکی دیگر از آداب عید نوروز پوشیدن لباس نو و تمیز است.نظافت و رعایت بهداشت و نیز پوشیدن لباس تمیز و استفاده از عطر و بوی خوش در صورت امکان از وظایف اخلاقی و اجتماعی نوروز است. از امام صادق(ع) نقل‌شده است که فرمود: «و البس انظف ثیابک و تطیب باطیب طیبک» ؛ «تمیزترین لباست را بپوش و با بهترین عطرت خود را خوشبوی ساز»
● خرید لباس نو و سبز کردن گندم
سبز کردن گندم و خرید لباس از دیگر آداب‌ورسوم عید است.یکی دو روز مانده به آغاز سال جدید (نوروز)، افراد خانواده برای خرید لباس عیدشان به بازار و فروشگاه‌ها می‌روند و لباس‌های نو و پارچه‌های رنگین، خریداری می‌کنند. درواقع افراد خانواده با خرید لباس نو و تغییر ظواهر زندگی نشاط خاصی ا به زندگی خود می‌بخشند.
در برخی از مناطق ایران، به رعایت این آداب‌ورسوم، بسیار تأکید شده است به‌عنوان‌مثال در شیراز، از یکی دو ماه به نوروز مانده شیرازی‌ها به بازار می‌روند و لباس عیدشان را می‌خرند پارچه‌هایی معمولاً خریداری می‌شود که دارای رنگ روشن و سرخ یا زرد باشد. آن‌ها معتقدند که لباس را خودشان بدوزند، پارچه آن را روزهای دوشنبه یا جمعه قیچی کنند و نیز روز پنج‌شنبه ساعت سنگین است و لباس مدتی روی دست می‌ماند تا دوخته شود، روز سه‌شنبه اگر بریده شود نصیب دزد یا مرده‌شور خواهد شد و روز چهارشنبه می‌سوزد وسایل خانه نیز باید عوض شود و یا تمیز گردد. پختن نان شیرین ازجمله کارهایی است که حتماً باید قبل از عید و برای عید انجام بگیرد .
سبز کردن گندم، عدس، تره تیزک، ده‌پانزده روزبه عید مانده در خانه‌های شیراز صورت می‌گیرد. برای این کار از ظرفی استفاده می‌کنند که از جنس مس یا روی باشد و بعد مقداری دانه ابتدا به‌سلامتی آقا امام زمان (عج) می‌ریزند و به ترتیب بعدازآن نام اعضای خانواده را می‌آورند.
● خانه‌تکانی
یکی از رسوم پسنده و ارزش‌های نیک عید، نظافت و خانه‌تکانی است که یکی دو هفته پیش از عید خانه‌تکانی یا رفت‌وروب انجام می‌گیرد و مجدداً اثاثیه را جابه‌جا می‌کنند و گردگیری می‌کنند و دوباره آن‌ها را می‌چینند درواقع مردم قبل از رسیدن سال نو تحولی در زندگی خود می‌کنند و خانه را برای پذیرانی از میهمانان عید آماده می‌سازند.
● تهیه سفره هفت‌سین
تهیه سفره هفت‌سین از دیگر آداب عید نوروز است.بزرگ‌ترین نماد آیین نوروز "هفت‌سین" ، است. "محمدعلی دادخواه" که اخیراً پژوهشی با عنوان "نوروز و فلسفه هفت‌سین" را به نگارش درآورده، دراین‌باره می‌نویسد: "عدد هفت برگزیده و مقدس است. در سفره نوروزی انتخاب این عدد بسیار قابل‌توجه است. ایرانیان باستان این عدد را با هفت امشاسپند یا هفت جاودانه مقدس ارتباط می‌دادند. در نجوم عدد هفت، خانه آرزوهاست و رسیدن به امیدها را در خانه هفتم نوید می‌دهند.
علامه مجلسی می‌فرماید: آسمان هفت‌طبقه و زمین هفت‌طبقه است و هفت ملک یا فرشته موکل برآنند و اگر موقع تحویل سال، هفت آیه از قرآن مجید را که با حرف سین شروع می‌شود بخوانند آنان را از آفات زمینی و آسمانی محفوظ می‌دارند."
هفت‌سین عبارت است از سماق، سیر، سنجد، سمنو، سکه، سرکه، سبزی .
آداب عید نوروز
● یکی از آداب عید نوروز، جمع شدن تمام افراد خانواده بر سر سفره عید در لحظه تحویل سال نو
موقع تحویل سال نو همه اهل خانه بالباس نو بر سر سفره می‌نشینند، مادر اسپند دود می‌کنند، یکی از بچه‌ها شمع روشن می‌کند، پدر قرآن می‌خواند و …
هرکدام از این آداب‌ورسوم عید، فلسفه خاص خود را دارد؛ مادر اسپند دود می‌کند برای دوری از چشم‌زخم حسود، با روشن کردن شمع، بر روشنایی خانه وزندگی تأکید می‌شود و از خانواده بزرگ افراد خانواده می‌خواهند تا در سال نو، خانه آن‌ها را با شمع وجود پدر و مادر نورانی کند؛ قرآن خوانده می‌شود تا در آغاز سال نو دل‌ها به‌سوی خداوند بزرگ سوق داده شود و از صاحب قرآن خواسته شود که در این سال جدید نیز یار و مددکار اهل خانه باشد، حضور ثابت و گسترده قرآن نه‌تنها در سفر عید بلکه در تمام آداب اجتماعی نوروز نشان از مردم ایران‌زمین توجه به قرآن دارد و قرائت قرآن و بوسیدن آن در ساعات تحویل سال ازجمله آداب سال‌تحویل است.
بر سر سفره عید، سکه، برنج، آب، ماهی قرمز، آیینه و … نیز دیده می‌شود که سکه نشان از خیروبرکت و رفاه؛ برنج، نشانی از خیروبرکت و فراوانی؛ آب، نشان صافی و پاکی و روشنایی و گشایش کار؛ ماهی قرمز، شگون دارد؛ آیینه، برای رفع کدورت و نشانی از صفا و پاکی و یکرنگی است.
افراد خانواده بعد از تحویل سال نو باهم روبوسی کرده و عید را به هم تبریک می‌گویند و برای هم‌سال خوب و پربرکتی را آرزو می‌کنند.
● دعای تحویل سال نو یکی دیگر از آداب عید نوروز
مجلسی در کتاب زادالمعاد در خصوص دعای سال نو روایت می‌کند که در وقت تحویل سال این دعا را بسیار بخوانید:« یا مقلب‌القلوب والابصار یا مدبر اللیل والنهار یا محول الحول و الاحوال حول حالنا الی احسن الحال.»
علامه مجلسی(ره) همچنین خواندن این دعا را در نوروز مناسب دانسته است:
«اللهم هذه سنه جدیده و انت ملک قدیم اسإلک خیرها و خیرمافیها و اعوذبک من شرها و شرمافیها و استلفیک موونتها و شغلها یا ذالجلال و الاکرام. ؛ بارالها! این سال جدید است و تو خدایی ازلی و قدیم هستی. خیر این سال و خیر آنچه را در این سال پیش می آید، از تو خواستارم و از شر این سال و شرآنچه در این سال پیش خواهد آمد، به تو پناه می‌برم...»
● زیارت اهل قبور
یکی دیگر از آداب عید نوروز، رفتن به زیارت اهل قبور در آغازین روزهای سال نو و نیز برگزاری مراسم تحویل سال در کنار قبور شهدإ از دیگر آداب دینی نوروز است. تشرف و حضور در اماکن مقدسه و مشاهد مشرفه و برگزاری مراسم تحویل سال نو در آن مکانها نیز ازجمله آداب نوروز می باشد.
● دید و بازدید و دادن عیدی
ایام عید فرصت مناسبی برای صله رحم و رسیدگی به وضع خویشان و بستگان است که این نیز یکی از نشانه های اخلاق و سنن مرضیه اسلامی و انسانی است. از همان روز اول نوروز، دید و بازدیدها آغاز می‌شود. در همه خانواده ها رسم بر آن است که افراد خانواده ابتدا به دیدن بزرگترهای فامیل می روند و عید را به آن‌ها تبریک می‌گویند. سپس به خانه بر می گردند و منتظر می مانند تا بزرگترها به آن‌ها سر بزنند. در این دید و بازدیدها عیدی هم داده می‌شود. علاوه بر دیدوبازدید از بستگان، دوستان، همسایگان و بزرگان فامیل، با جمعی از مصیبت دیدگان در سال گذشته نیز دیدار می‌شود. دید و بازدیدها تا روز سیزده بدر، (سیزدهمین روز سال نو)، ادامه داد.
● سیزده بدر
یکی دیگر از آداب عید نوروز اجرای مراسم سیزده بدراست. سیزده بدر در میان ایرانیان از دیر باز امری بسیار جدی بوده است که همواره با برپایی مراسمی خاص همراه بوده است. از آن جمله می توان به غذاهایی که مردم به طور سنتی در روز سیزده به در می خوردند اشاره کرد. خوردن کاهو سکنجبین و چغاله بادام از خوردنی های مرسوم عصر سیزده به در است.
شما می توانید مطالب و تصاویر خود را به آدرس زیر ارسال فرمایید.
bultannews@gmail.com
