شیوع بیماری دردناک و پرهزینه در میان زنان ایرانی

به گزارش بولتن نیوز، با وجود ناشناس بودن نام آندومتریوز برای بسیاری از افراد جامعه اما آمارها نشان می‌دهد این بیماری در بین زنان تا حدودی شیوع دارد.

در گزارش‌های سال 91 آمده است که آندومتریوز با شیوع تقریباً 176 میلیون زن مبتلا در جهان و بار مالی حدود 110 میلیار دلار در سال، یکی از شایع‌ترین و پرهزینه‌ترین بیماری‌های زنان است. شیوع تقریبی آندومتریوز در بین زنان در سنین باروری حدود 5 تا 20 درصد و در زنان نابارور 30 تا 50 درصد برآورد شده است. آمارهای جهانی حاکی از ابتلای 10 تا 15 درصدی زنان جهان به این بیماری است.

به‌رغم این آمار، شیوع دقیق این بیماری به‌طور دقیق مشخص نیست؛ زیرا این بیماری در برخی موارد بدون نشانه است. در ایران نیز برآورد دقیقی از شیوع آندومتریوز دردسترس نیست. با توجه به ابتلای طیف وسیعی از دختران جوان به این بیماری به نظر می‌رسد شیوع آندومتریوز در ایران، نسبت به جوامع غربی بالاتر و سن ابتلا به آن نیز پایین‌تر باشد. از طرفی متخصصان این حوزه آندومتریوز را به عنوان یک بیماری نسبتاً شایع در زنان معرفی می‌کنند. به گفته سعید البرزی، فوق تخصص زنان و نازایی در دانشگاه شیراز ماهانه چهل تا پنجاه عمل آندومتریوز ساده و پیشرفته، به صورت کلاسیک در این مرکز انجام می‌شود.

تهران و اصفهان؛ رکورددار شدت و شیوع بیماری آندومتریوز در ایران
این آمار نشان از شیوع این بیماری در کشور دارد. البته باید توجه کرد که افراد بسیاری از سراسر کشور برای درمان به شیراز می‌روند. کارشناسان در مورد محدوه شیوع آندومتریوز در ایران، استان‌های تهران و اصفهان را به دلیل آلاینده‌های محیطی شدید و سبک خاص زندگی شهری رکورددار شدت و شیوع بیماری آندومتریوز در ایران می‌دانند.

آندومتریوز چیست؟
لایه پوشاننده داخل رحم آندومتر نام دارد. زمانی که این بافت در هر جایی به غیر از رحم پدیدار شود، به آن بیماری آندومتریوز گفته می‌شود. آندومتریوز ممکن است در هر جایی از حفره لگنی دیده شود؛ به طور مثال در تخمدان‌ها، لوله‌های فالوپ، دیواره لگن و واژن. علاوه بر این ممکن است روی مثانه، روده و آپاندیس نیز دیده شود؛ گرچه وقوع اندومتر در این نقاط چندان معمول نیست.

این بیماری وقتی خودش را نشان می‌دهد که زمان طلایی درمان آن تمام شده
این بیماری طیف وسیعی از علایم را به همراه دارد و متأسفانه در برخی موارد نیز فاقد هرگونه علامتی است. شایع‌ترین علایم آندومتریوز، دردهای لگنی قبل و در طول دوران قاعدگی یا دیسمنوره است. این درد ممکن است در برخی از افراد مبتلا بسیار شدید و ناتوان‌کننده، ظاهر شود. درد حین رابطه جنسی و پس از آن در هنگام دفع ادرار و مدفوع، اختلالات قاعدگی به‌صورت خونریزی شدید یا لکه‌بینی بین دو دوره، سقط جنین و کیست‌های مقاوم به درمان و ناباروری از دیگر علایم این بیماری است. این بیماری پس از 8 تا 10 سال از شروع، تظاهر پیدا می‌کند که زمان طلایی درمان را از پزشکان گرفته است.

افراد در معرض ابتلا به آندومتریوز
زنان و دختران در سنین 25 تا 35 سال، افرادی که تجربه ابتلا به این بیماری را داشته‌اند، کسانی که تا به حال بچه‌دار نشده‌اند و دارای قاعدگی طولانی‌تر از 7 روز و سیکل ماهیانه کوتاه‌تر از 27 روز و سن شروع قاعدگی قبل از 12 سال هستند و همچنین افرادی که سابقه ابتلا به این بیماری در خواهر، مادر و به‌طور کلی اقوام درجه 1، 2 و 3 آن‌ها مشاهده شده است، در معرض ابتلا به این عارضه قرار دارند.

علل ایجاد آندومتریوز
علت دقیق این بیماری هنوز ناشناخته است، اما در این رابطه فرضیاتی مطرح است که عبارتند از:

- قاعدگی عقب‌گرد: بیشترین علت آندومتریوز است. در این نوع قاعدگی، خون قاعدگی شامل سلول‌های آندومتر است که به جای آن‌که از بدن خارج شوند، از طریق لوله‌های رحمی وارد حفره لگنی می‌شوند. این سلول‌های آندومتر به دیواره لگن می‌چسبند و در آنجا رشد می‌کنند و خونریزی در طول این دوره ایجاد می‌شود.

- رشد سلول‌های جنینی: این سلول‌ها، حفره‌های لگنی و شکمی را می‌پوشانند و از سلول‌های جنینی به وجود می‌آیند. هنگامی که یک و یا چند منطقه از پوشش شکمی تبدیل به بافت آندومتر شود، آندومتریوز گسترش می‌یابد.

- زخم جراحی: بعد از جراحی، مانند هیسترکتومی (خارج کردن رحم) یا سزارین، سلول‌های آندومتر ممکن است به محل برش جراحی متصل شوند.

- انتقال سلول‌های آندومتر: عروق خونی یا مایع لنف ممکن است سلول‌های آندومتر را به دیگر قسمت‌های بدن انتقال دهند.

- اختلال سیستم ایمنی: ممکن است وجود اختلال در سیستم ایمنی باعث شود که بدن نتواند بافت آندومتر را که در بیرون از رحم رشد می‌کند، تشخیص داده و از بین ببرد.

- در سال‌های اخیر نقش جدی آلودگی آب، هوا و آلاینده‌های محیطی در پدیدآمدن این بیماری را نباید نادیده گرفت.

- تبدیل سایر سلول‌های بدن به سلول‌های آندومتریال

- انتقال سلول‌های اندومتریال از طریق سیستم لنفی و عروقی

- علل ژنتیکی

- سقط ایمن: ابتلا به آندومتریوز در موارد نادری پس از سقط ایمن بروز می‌کند.

عوامل خطر آندومتریوز
بسیاری از عوامل زیر خطر ابتلای به آندومتریوز را زیاد می‌کنند:
- باردار نشدن بعد از ازدواج

- ابتلای یک یا چند نفر از اقوام نزدیک به آندومتریوز

- مسدود کردن راه خروج طبیعی خون قاعدگی از بدن

- سابقه عفونت لگنی

- اختلال رحمی

عوارض آندومتریوز
- نازایی: یکی از عوارض شایع آندومتریوز، نازایی زنان است. برای باردار شدن، باید تخمک آزادشده از تخمدان، در لوله رحمی (لوله فالوپ) توسط سلول‌های اسپرم باردار شود و تشکیل تخم را دهد. این تخم باید به دیواره رحم متصل شود و شروع به رشد کند. آندومتریوز ممکن است لوله رحمی را ببندد و تخم و اسپرم را از هم دور کند. همچنین ممکن است به اسپرم یا تخم صدمه بزند. با این حال، بسیاری از زنان با آندومتریوز خفیف تا متوسط می‌توانند باردار شوند. پزشکان توصیه می‌کنند زنان متأهلی که دارای آندومتریوز هستند، هر چه زودتر باردار شوند تا آندومتریوز بدتر نشود.

- سرطان تخمدان: زنان دارای آندومتریوز، بیشتر دچار سرطان تخمدان می‌شوند.

درمان آندومتریوز
درمان این بیماری توسط پزشک و تیم درمانی با توجه به سن، شدت، نوع و طول مدت علایم و ارگان‌های درگیر انتخاب می‌شود. داروهای مسکن به‌عنوان قدم اول درمان مطرح هستند. درصورت سابقه ناباروی در بیمار، روش‌های کمک باروری برای او در نظر گرفته می‌شود. تشخیص و درمان قطعی آندومتریوز به وسیله لاپاراسکوپی صورت می‌گیرد؛ به این طریق جراح می‌تواند ضایعات آندومتریوز را با دقتی بیست برابر چشم انسان از روی ارگان‌ها جدا کند. این اقدام، استاندارد طلایی در راستای درمان آندومتریوز محسوب می‌شود. اگر اقدامات لازم در زمان مناسب بر روی بیمار صورت نگیرد، ممکن است بیماری پیشرفت کرده و گستردگی و عمق بیشتری پیدا کند که به‌تبع، درمان را دشوارتر می‌سازد. باردار شدن در زنان مبتلا به آندومتریوز دشوارتر از سایرین است. چنین به نظر می‌رسد که هرچه میزان ابتلا به آن شدیدتر باشد، بارداری مشکل‌تر خواهد بود.

ابتلا به آندومتریوز به مفهوم بچه‌دار نشدن نیست. بسیاری از زنان مبتلا به این بیماری مشکلی در بچه‌دار شدن ندارند؛ البته ممکن است زمان زیادی صرف شود و به جراحی یا درمان‌های کمک باروری نیاز پیدا کنند. آندومتریوز درجات مختلف خفیف، متوسط و شدید دارد. در مورادی که بیماری شدید است، به دلیل وجود چسبندگی‌های لگنی ممکن است بارداری سخت‌تر صورت گیرد. در درجات متوسط احتمالاً بیمار می‌تواند باردار شود و در مواقع خفیف نیز ظاهراً تفاوتی با افراد عادی ندارند. مهم این است که بیمار بداند با تشخیص آندومتریوز امکان بارداری به کلی از بین نمی‌رود. همچنین آگاهی به موقع و توجه به علایم بیماری نقش تعیین‌کننده‌ای در اثربخشی درمان دارد.

اقدامات وزارت بهداشت
به نظر می‌رسد راه‌اندازی کلینیک آندومتریوز مهم‌ترین اقدام وزارت بهداشت در این زمینه بوده است. این کلینیک اردیبهشت‌ماه 91 در پژوهشگاه ابن‌سینا به عنوان یکی از مراکز پژوهشی پیشرفته کشور در زمینه باروری و ناباروری و بیماری‌های مرتبط راه‌اندازی شد. پژوهشگاه ابن‌سینا تا آن زمان بیش از 10 طرح تحقیقاتی در مورد آندومتریوز اجرا کرده بود یا در دست اجرا داشت. در همان زمان دکتر محمدمهدی آخوندی، رییس وقت این پژوهشگاه مطرح کرد که برای تشخیص زودهنگام این بیماری می‌توان تست‌هایی انجام داد اما تجهیزات آن به بودجه‌ای معادل 1.5 میلیارد تومان نیاز دارد و این مسأله باید یکی از اولویت‌های معاونت درمان یا تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت یا معاونت تحقیقات و فناوری ریاست جمهوری باشد؛ چراکه آمادگی انجام این آزمایش را داریم ولی بودجه نداریم.

برگزاری کنگره و انجام تحقیقات نیز بخش دیگری از فعالیت‌های وزارت بهداشت بود که در طول سال‌های اخیر انجام شده است.

هزینه‌های درمانی بالا و لزوم توجه وزارت بهداشت
یکی از مشکلات این بیماران هزینه‌های درمانی آن است. در سال 91 مطرح شد که هزینه درمان آندومتریوز را از جمله جراحی حداقل نزدیک به 5 تا 10 میلیون تومان است که در برخی موارد با عود بیماری و درمان مکرر چند برابر خواهد شد.

شیوه جدید درمان
مرداد ماه سال جاری مسؤولان دانشگاه علوم‌پزشکی شیراز اعلام کردند که در این مرکز با تکنیکی جدید به درمان پرداخته‌اند. تکنیکی که برای نخستین‌بار در کشور انجام شد، ورود از راه مجراهای طبیعی بدن بود و تمام کار با لاپاراسکوپی انجام شد که موجب می‌شود هیچ برشی روی شکم باقی نماند. تسریع در بهبودی، باز نکردن شکم و کاهش آسیب‌های پس از جراحی از مزایای مهم این شیوه است.

با توجه به تأثیرات منفی وسیعی که آندومتریوز بر سلامت زنان دارد، نمی‌توان آن را صرفاً یک بیماری دانست که خود فرد را درگیر می‌کند، بلکه به دلیل ایجاد اختلال در روابط جنسی در هنگام نزدیکی، ناباروری و بعضاً افسردگی، می‌توان از آن به‌عنوان یک بیماری با ابعاد اجتماعی یاد کرد. لذا این بیماری توجه جدی‌تر مسؤولان کشور را می‌طلبد تا علاوه بر آگاهی دادن به زنان جامعه، باعث تشخیص زودهنگام آن شوند و ناباروری و مشکلات پس از آن جلوگیری کنند. همچنین لزوم افزایش کلینیک‌های تخصصی آندومتریوز به‌منظور دسترسی راحت‌تر افراد در جامعه به درمان که هزینه‌های درمانی کمتری را از بیمار دریافت می‌کنند، احساس می‌شود.

منبع: سلامت نیوز