سلامت روان، ازاختلال روحی تا پیمایش مستمر

به گزارش بولتن نیوز، ناشناخته ماندن مبتلایان به انواع مشکلات روحی و روانی بر افزایش تعداد این بیماران در جامعه دامن می زند. در چند سال اخیر، آمارهای گوناگونی از میزان شیوع بیماری های روحی و روانی در کشور مطرح شده است.

روانپزشکان، انجام غربالگری و پیمایش مستمر را از بهترین راهکارهای شناسایی بیماران اعصاب و روان عنوان می کنند این در حالی است که نشانه های ابتلا به بیماری های اعصاب و روان بسیار کوچک و جزیی اند تا جایی که شاید در زندگی بسیاری از افراد مشکل تلقی نشود.

به گفته روانپزشکان، میزان خواب شبانگاهی، انرژی روزانه، وضعیت ظاهری و آراستگی افراد، شغل و میزان علاقه مندی فرد به آن، میزان موفقیت افراد در جایگاه و رده سنی که در آن قرار دارد، خلق و خو، نحوه رفتار اجتماعی در جامعه و محل کار، افت تحصیلی، میزان شادی، غم و اندوه و ...همگی از جمله نشانه هایی در ظاهر کم اهمیت یا بی اهمیتی است که افزایش یا کاهش غیرعادی و مستمر در هر یک از آن ها زمینه ساز ابتلا به بیماری های روحی و روانی خواهد بود. 

«سید حسن قاضی زاده هاشمی» وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اردیبهشت ماه امسال، نسبت به افزایش جدی بیماری های اعصاب و روان در کشور و انکار مسوولان و مردم از این بیماری، ابراز نگرانی کرد و تنها راه پیشگیری از آن را توانمند شدن مردم دانست.

همچنین، «احمد جلیلی» رییس انجمن علمی روانپزشکان ایران نیز چندی پیش، از آمار متوسط 23 درصدی بیماران مبتلا به انواع بیماری های روحی و روانی خبر داد. 

به گفته وی، افسردگی، استرس و پرخاشگری رتبه های اول تا سوم شایع ترین بیماری های روانی کشور به شمار می آیند.

شناسایی 100 هزار بیمار مزمن روانی در سازمان بهزیستی نیز دیگر آمار بیان شده در این ارتباط است که آن را «طیبه دهباشی زاده» مدیرعامل انجمن حمایت از بیماران اسکیزوفرنی (احبا) در نخستین مرکز آموزشی ویژه بیماران روانی مزمن کشور به نام «احبا» اعلام کرد.

«سامان توکلی» دبیر انجمن علمی روانپزشکان ایران و عضو هیأت مدیره‌ انجمن علمی روان ‌درمانی ایران نیز وضعیت اختلالات روحی و روانی در ایران را تشریح کرد .

متن کامل این گفت وگو با شرح زیر است:

**وضعیت آماری ابتلا به بیماری های روحی و روانی در کشور چگونه است؟ 

** توکلی: معتبرترین پژوهش موجود در این زمینه، پیمایش ملی سلامت روان است که در سال های 1389 و 1390 انجام شد. بر پایه این، پیمایش مشخص شد که 23.6 درصد از جمعیت بزرگسال ایران در یک سال پیش از این مطالعه، دست کم دچار یکی از اختلالات روان پزشکی بوده اند.

بر پایه این مطالعه، اختلالات اضطرابی نیز با شیوع 16 درصدی و اختلالات خلقی با شیوع 15 درصدی شایع ترین بوده اند. در میان اختلالات خلقی، اختلال افسردگی 13 درصد شایع بوده است. البته این شیوع مربوط به کل اختلالات خفیف، متوسط و شدید بوده است. این به این معنا نیست که همه این افراد علایم شدید روان پزشکی را تجربه کرده اند.

** وضعیت ابتلا به اختلالات روانپزشکی در سایر کشورهای جهان چگونه است؟

** توکلی: به طور کلی می توان گفت، اختلالات روانی در همه دنیا شیوع بالایی دارند. برخی مطالعه ها و بررسی ها نشان می دهد که حدود یک پنجم مردم دنیا در هر سال به این اختلال ها دچار می شوند. همچنین، حدود 30 درصد از جمعیت دنیا در طول عمر خود این اختلال ها را تجربه می کنند. 

آمارشیوع اختلالات روانی در کشورها و مناطق مختلف دنیا متفاوت است. این تفاوت ناشی از روش های مختلف مطالعه و تفاوت های واقعی در علل شیوع اختلالات در مناطق مختلف است.

** مردم ایران در میزان ابتلا به بیماری های روحی و روانی در مقایسه با سایر مردم کشورهای جهان در چه وضعیتی قرار دارند؟

** توکلی: بر پایه داده های اطلاعاتی یک فراتحلیل در باره شیوع اختلالات روان پزشکی، مشخص شد که شیوع این اختلالات در کشورهای شمال و جنوب شرقی آسیا کمتر از سایر نقاط جهان است. برای نمونه، شیوع بیماری های روحی و روانی در مدت یک سال پیش از این مطالعه در چین 7.1 درصد، در ژاپن 7.14 درصد، در نیوزلند 20.7 درصد، در فرانسه 18.9 درصد و در آمریکا 27 درصد بوده است.

همچنین، یک مطالعه بین المللی دیگر نیز شیوع یک ساله این اختلالات را در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا که ایران نیز شامل آن است، بررسی کرده است. این پژوهش، میزان شیوع این اختلالات در ایران را 24.7 درصد برآورد کرده است که نتیجه این مطالعه به نتیجه پیمایش ملی سلامت روان در ایران نزدیک است. 

از این رو می توان گفت که شیوع این اختلالات در ایران نیز در همان حدود منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا است که در مجموع جزو مناطقی است که اختلالات روانی شیوع بالاتری نسبت به برخی مناطق دیگر دنیا دارد. 

**پس با این توصیف، می توان گفت هشدارها نسبت به افزایش این بیماری ها درست بوده و نگرانی ها نسبت به شیوع این بیماری ها منطقی است. 

** توکلی: برای رسیدن به این نتیجه که شیوع اختلالات روانی در ایران رو به افزایش است، نیازمند مطالعاتی با روش شناسی معتبر هستیم تا بتوان به طور علمی و آماری نتایج این مطالعات را با یکدیگر مقایسه کرد. متاسفانه یکی از مشکلات موجود این است که مطالعاتی شبیه پیمایش ملی سلامت روان به طور منظم و در دوره مناسب انجام و تکرار نشده است. بنابراین، نمی توان به راحتی حکم داد که روند شیوع این اختلالات چه تغییر داشته است. 

**آیا پیش از این پیمایش ملی سلامت روان که در سال های 1389 تا 1390 صورت گرفت، پیمایش دیگری در این زمینه صورت گرفته بود که بتوان نتایج را با یکدیگر مقایسه کرد؟

** توکلی: بله. مطالعه ای در سال 1385 نیز پیش از این پیمایش صورت گرفته بود. اگرچه مقایسه نتایج این دو پیمایش، افزایش شیوع اختلالات روانی را طی این دو دوره نشان نمی دهد اما در هر صورت نیاز به تکرار چنین مطالعاتی است تا بتوان سیر و روند تغییر شیوع این اختلالات و عوامل موثر بر آن را رصد و شناسایی کرد.

** به جز انجام پیمایش ها و مطالعات مستمر برای آگاهی از میزان شیوع اختلالات روانی چه راهکارهای دیگری وجود دارد؟

** توکلی: در بروز اختلالات روانی، عوامل گوناگون زیستی، روانی و اجتماعی موثرند. بنابراین، مداخلات پیش گیرانه و روانی باید همه این عوامل را درنظر گرفته و بررسی کند. در این میان، شاید بتوان گفت عوامل کلان اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی یا به اصطلاح تعیین گرهای اجتماعی سلامت روان در سطح جامعه بیشترین تاثیر را در بروز و شیوع این اختلالات دارند. 

بنابراین، بدیهی است که مهمترین راهبردهای پیش گیرانه برای این اختلالات نیز باید به این عوامل و مسایلی مانند فقر، بیکاری، بی ثباتی های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی، شکاف طبقاتی، تبعیض های جنسی قومی و امثال آن معطوف باشد. البته در این میان، راهبردهایی که به طور صرف یا بیشتر به مسایل فردی توجه دارند، بعید است که توانایی اثرگذاری عمده را بر روند شیوع این اختلالات داشته باشند. اگرچه این اقدام ها نیز باارزش بوده و اهمیت خود را دارند.