جواهرات ایرانی در بازارهای جهانی نمی‌درخشد

گروه فرهنگ و هنر: دنیا «فیروزه» را به نام «آریزونا» می‌شناسد و آن طور که رایزن بازرگانی جمهوری اسلامی ایران در تایلند به روزنامه ایران می‌گوید اصلاً نمی‌دانند که بهترین فیروزه جهان متعلق به نیشابور است و حداقل 5هزار سال قدمت دارد. 

به گزارش بولتن نیوز، شهر مشهد در سال جاری به عنوان شهر جهانی سنگ‌های قیمتی ثبت شد اما تا رسیدن به جایگاه واقعی راه بسیار زیادی در پیش دارد!

محمدعلی پاک سرشت می‌گوید ایران با این همه معدن مختلف هیچ حرفی برای زدن در بازار جهانی ندارد اما تایلند حتی یک معدن طلا ندارد اما یکی از بزرگترین صادرکنندگان جواهرات دنیاست.مسأله به همین جا ختم نمی‌شود به گفته او 80 درصد جواهر قاچاقی که وارد ایران می‌شود هم از سمت «تایلند» می‌آید!

پاک سرشت نقش مافیا را در ورود طلا و جواهرات قاچاق بسیار مؤثر می‌داند و می‌گوید: «85 درصد از درآمد ورود جواهر و طلای قاچاق به کشور به جیب مافیا می‌رود.» به اعتقاد او تا زمانی که دولت بر مافیا غلبه نکند همچنان ایران خارج از بازارهای جهانی طلا و جواهرات است.

برش

تایلندی‌ها تلاش بسیار زیادی برای رشد صنعت گردشگری کشور خود دارند. آنها در یک سفر هنرمندان معروفی چون آتیلا پسیانی، سحر دولتشاهی، رضا یزدانی، بهرام رادان و... را به دیدار جاذبه‌های تایلند بردند.بازخورد خوبی هم گرفتند. فیلم تهیه شده از این سفر در نمایشگاه بین‌المللی گردشگری ایران توجه بسیاری از مخاطبان را به خود جلب کرد. مسئولان تایلندی قصد دارند تا با ساخت فیلمی چون «سلام بمبئی» (اولین همکاری مشترک ایران-هند) از طریق سینما هم گردشگران ایرانی بیشتری را با جاذبه‌های این کشور آسیای شرقی آشنا کنند. سلام بمبئی پیشنهاد بخش خصوصی سینمای ایران بود اما تمام صحنه‌های آن در هند فیلمبرداری شد و از جاذبه‌های ایران جا ماند. پیش از سلام بمبئی هم سریال «ساخت ایران» به کارگردانی «محمدحسین لطیفی» ساخته شدکه بیش از هرجایی زیبایی‌های لبنان را به رخ کشید. این همکاری هرچند اتفاق بسیار خوبی است اما نشان می‌دهد نه بخش دولتی و نه بخش خصوصی ایران تا به امروز نتوانسته است نقشی در معرفی جاذبه‌های ایران داشته باشد. مسأله تا آنجا پیش می‌رود که در یک صحنه از فیلم سلام بمبئی چای شهرزاد به عنوان نوعی چایی که علی محمدی(با بازی رضا گلزار)برای مادرش به ایران می‌فرستد، معرفی می‌شود. حالا تایلندی‌ها می‌گویند قصد دارند تا فیلمی مثل سلام بمبئی را مشترک با ایران بسازند. آنها می‌گویند قصه‌هایی مثل قصه سلام بمبئی کم ندارند. تایلند هم مثل ترکیه و برخلاف ایران، می‌داند که حضور سینما وتلویزیون در شکل منطقه‌ای و بین‌المللی می‌تواند موتور گردشگری را پرقدرت‌تر از قبل کند. این در حالی است که تلویزیون ملی ایران هنوز هم برای پخش برنامه‌ای کوچک درباره میراث فرهنگی یا محیط زیست به دنبال اسپانسر در دستگاه‌های مرتب می‌گردد و اگر پولی پرداخت نشود؛ تصویری هم پخش نمی‌شود!

به گفته رایزن اتاق بازرگانی ایران براساس آمارهای موجود هفته‌ای دو هزار ایرانی به تایلند می‌روند. مدتهاست که فروشندگان تایلندی مثل فروشنده‌های عربستان، ترکیه یا سوریه فارسی صحبت می‌کنند. تایلند در حوزه گردشگری کشور بسیار موفقی است.44 میلیون مسافر سالانه به تایلند سفرمی کند. تایلند بعد از برجام، پروازهای «تایرویز» را از بانکوک به تهران برقرار کرد. یکی از کارشناسان غرفه تایلند در نمایشگاه بین‌المللی گردشگری ایران به خبرنگار ما می‌گوید: «تایلند برای اینکه هواپیماها خالی به ایران نیایند، هفته‌ای 25 گردشگر تایلندی را به ایران می‌آورد.» به گفته او همچنین بعد از برقراری پرواز مستقیم بین پایتخت‌های دو کشور، تلویزیون تایلند هر شب ایران را تبلیغ می‌کند. مسأله‌ای که «پاک سرشت» رایزن اتاق بازرگانی ایران- تایلند هم آن را تأیید می‌کند و می‌گوید: «تایلند تبلیغ نقاطی که ایرلاین هایش به آن پرواز می‌کنند را در برنامه دارد و ایران هم جزو این مقاصد است.» به گفته او تبلیغ ایران از مهرماه سال جاری جزو برنامه جدی تلویزیون تایلند شده است. براساس آمارهای موجود درآمد ناشی از حضور هر یک گردشگر سهم دو نفر تایلندی می‌شود در ایران این درآمد برای هر گردشگر بین 16 ایرانی تقسیم می‌شود.

سفر اجباری

ایران برای تایلندی‌ها کشور ارزانی است. به گفته کارشناسان آنها می‌توانند با قیمت مناسب یک سفر به یادمانی با غذاهای بسیار خوشمزه را برای خود رقم بزنند. به گفته پاک سرشت دولت تایلند هم سوبسید خوبی به مردمش می‌دهد اما زمان آنها برای سفرمحدود است: «بیش از یک هفته نمی‌توانند سفر کنند، باید از مرخصی اجباری استفاده کنند. دولت برای سفر حتی به آنها سوبسید هم می دهد.»

دولت تایلند به گفته او پکیج سفر برای ادارات و شرکت‌های خود دارد: «یعنی به کارمند مرخصی می دهد تا برود سفر. این سفر امتیازاتی هم برای کارمند به دنبال دارد وکارمند به خاطر سفرهای خارجی از لحاظ فکری ارزشگذاری می‌شود.» تایلندی‌ها بیشتر به چین، ژاپن و مالزی می‌روند.

پاک سرشت در پاسخ به این سؤال که آیا بخش خصوصی نمی‌تواند وارد بازار تولید و عرضه جواهر شود هم می‌گوید: «بخث خصوصی سهم خودش را از قاچاق در سطح کلان برمی دارد در سطح کوچک هم که به بازار‌های بزرگ دسترسی ندارند.»

بسیاری از تولیدکنندگان صنایع دستی حوزه طلا و جواهر و زیورآلات عدم صدور سنگ‌های قیمتی به صورت خام را یکی از موانع خود برای ورود به بازارهای جهان می‌دانند.

پاک سرشت هم این مسأله را تأیید می‌کند ومی گوید: «وزارت صنعت و معدن اجازه نمی‌دهد که فیروزه به صورت سنگ‌های راف (خام) از کشور خارج شود. البته این مسأله فقط به فیروزه محدود نمی‌شود بلکه شامل همه سنگ‌های قیمتی از طلا، نقره تا فیروزه و... می‌شود.»

به گفته او«این راف ها(خام) باید در داخل کشور تراش بخورد به محصول تبدیل شود و از کشور خارج شود.»

اما مانع دیگری هم اجازه نمی دهد که طلا وجواهرات ایران در بازارهای جهانی بدرخشد. به گفته او کشورهای اروپایی و آسیایی طرح‌های ایرانی‌ها را دوست ندارند. پاک سرشت می‌گوید: «40-50 نفر را از تایلند آوردیم اما فقط یک نفر از طرح‌های دست ساخته‌های ایران خرید.» او علت استقبال تایلندی‌ها را ناهمخوانی طرح‌های ایرانی با روح و روان تایلندی می‌داند. راه حلش را هم می گوید: «ما به دولت گفتیم حالا که اجازه نمی‌دهید راف‌های قیمتی از کشور خارج شود، 10-15 تا از هنرمندان تایلندی را به ایران بیاورید تا در حوزه جواهر آموزش بدهند. ما درایران هنرمندان مستعد جوان زیادی داریم اما طرح‌های آنان خریداران خارجی را راضی نمی‌کند.»

یکی از فعالان حوزه طلا در شیراز هم به روزنامه ایران می‌گوید: «الان ترک‌ها و ایتالیایی‌ها هنرمندان شیرازی را در حوزه طلا آموزش می‌دهند.» ترکیه قطب طلا وجواهر منطقه است و هرسال در قالب نمایشگاه‌هایی تور طلا و جواهر برگزار می‌کند و بسیاری از گردشگران را به این بهانه به «استانبول» می‌کشاند.

تایلند هم توانسته است اعتماد سرمایه‌گذاران خارجی را به دست بیاورد. به گفته بسیاری آنچه در تایلند اتفاق می‌افتد در واقع تولیداتی است که از سوی کشورهای برند چون سوئیس انجام می‌گیرد.

پاک سرشت هم عمده سرمایه‌گذاران در حوزه جواهرات در تایلند را سوئیسی‌ها، امریکایی‌ها و ایتالیایی‌ها می‌داند و می‌گوید: «کار در تایلند ارزان است. دولت خدمات خوبی می دهد بنابراین عمده سرمایه گذارهای جهان به تایلند می‌آیند، به طور مثال نایک، بنز، بی‌ام و، آدیداس و....» یعنی تایلند برای تبدیل شدن به یکی از قطب های بزرگ دنیا در حوزه جواهرات سنگ‌های معدنی را از کشورهای آفریقایی گرفته، سرمایه را از اروپایی‌ها و امریکایی ها!

او می‌گوید: «سرمایه‌گذاران امریکایی در تایلند یک مال(ساختمان تجاری) در خیابان سیلوم دارند که جواهر تولید می‌کند. برای همین الان بسیاری فکر می کنند که آریزونا بهترین فیروزه را دارد. درحالی که بهترین فیروزه جهان در نیشابور است اما کسی نمی‌شناسد.»

پاک سرشت از شهری در تایلند خبر می‌دهد که عمده ساکنین آن شهروندان کشورهای دارای معدن مثل ساحل عاج، تانزانیا، اوگاندا، آفریقا و کشور‌های امریکایی هستند. این شهر توسط سرمایه‌گذاران تایلندی اداره می‌شود. به گفته او ساکنان غیر بومی آن سنگ‌های راف را در حدی تراش می‌دهند که قابلیت تبدیل به طرح ظریف را دارد. کارگاه‌ها به برند گردشگری این شهر تبدیل شده‌اند و هدف بسیاری برای سفر توریستی به تایلند هستند.

سنگ‌ها بعد از آن که تراش می‌خورند در «بانکوک» به شکل بسیار متنوع و آن طور که پاک سرشت می‌گوید اروپایی پسند درمی آید. بازار تایلند که پاک سرشت آن را بازار سوئیس می‌داند آنقدر شناخته شده است که خریداران اروپایی طرح‌های مورد نظر را از قبل به هنرمندان سفارش می دهند. هنرمندان آن هم جهانی شده‌اند ودر نمایشگاه‌های مختلف شرکت می‌کنند. طرح‌های آنها در بورس‌های جهانی و بازارهای جهانی ارائه می‌شود. به گفته پاک سرشت تایلند دو نمایشگاه ملی جواهرات و طلا هم دارد که بازدیدکنندگان از کشورهای مختلف «دعوت» می‌شوند: «البته هرکس می‌تواند از این نمایشگاه بازدید کند اما برای خرید اگر اسم شما از قبل ثبت نشده باشد ممکن است فروشنده با دیده تردید با شما معامله کند.» برای ورود به این نمایشگاه کارت ویژه برای خریداران صادر می‌شود.

بحثی میان کمیسیون مشترک ایران و تایلند درباره انتقال تکنولوژی از تایلند به ایران و تجاری‌سازی جواهرات ایران در جریان است که البته پاک سرشت خیلی امیدوار به اجرایی شدن آن نیست. او که جلسات متعددی با وزارت صنعت و معدن، گمرگ ودارایی داشته، می‌گوید: «انسجام اراده وجود ندارد. اگر مسئولان بدانند چه انقلاب مالی در این بخش وجود دارد هرگز به سراغ کارهای کوچک نمی‌روند.» منظور او از کارهای کوچک دادن وام برای راه‌اندازی صنایع خیلی کوچک است: «بسیاری این وام را می‌گیرند اما هرگز به ایجاد شغلی منجر نمی‌شود.» او یارانه را هم در همین ردیف می‌داند.

پیش از این هم «پویا محمودیان» مدیرکل صادرات صنایع دستی از تلاش برای تجاری‌سازی سنگ‌های قیمتی و...خبر داده بود. گفت‌و‌گوی معاونت صنایع دستی با وزارت صنعت و معدن هنوز به نقطه‌ای که تولیدکنندگان صنایع دستی حوزه سنگ‌های قیمتی را خوشحال کند، نرسیده است.

پاک سرشت اعتقاد دارد که اگر دولت وارد ماجرا شود راه برای ورود طلای قاچاق به کشور بسته می‌شود. او اعتقاد دارد که برخلاف آمارهای رسمی که از ورود 20 درصدی طلای قاچاق به کشور خبر می دهند 80 درصد طلای بازار ایران از طریق قاچاق تأمین می‌شود. او عمده مبدأ طلای قاچاق به کشور را تایلند می‌داند ومی گوید: «این طلاها از تایلند به دوبی می‌آیند آنجا 5 درصد می‌گیرند و به ایران وارد می‌کنند.»

این اتفاق درحالی می‌افتد که به گفته پاک سرشت هیچ وارد کننده‌ای حق ندارد که از مبادی رسمی طلا وارد کند: «این درحالی است که نیاز جواهر فروش‌ها، طلا فروش‌ها و بازار تهران از طریق قاچاق تولیدات کشورهای آسیای میانه تأمین می‌شود.»

او درپاسخ به این سؤال که چرا طلا در کشور ما «آزادسازی» نمی‌شود هم می‌گوید: «الان فقط سود در دست کارتل‌ها ومافیای جواهرات ایران است. آنها اجازه آزاد‌سازی را نمی‌دهند.»

ایران امن‌ترین کشور منطقه است. کارشناسان اعتقاند دارند که می‌توان با ایجاد یک سالن بزرگ حراج سنگ‌های قیمتی در کشور و دعوت از متقاضیان و مشتریان اروپایی به بازار سنگ ایران رونق بخشید. پاک سرشت هم می‌گوید: «می توان مشتریان اروپایی را ماهی یکبار به کشور فراخواند، سنگ‌های قیمتی ایران، افغانستان و آسیای میانه را شناسنامه دار کرد، مالیات گمرک و دارایی را هم از آنها گرفت و اجازه خروج داد.»

او اعتقاد دارد که همه چیز باید با «تابلو» و «شفاف» باشد. او در پاسخ به این سؤال که آیا بخش خصوصی می‌تواند وارد این ماجرا شود می‌گوید: «جا به جایی سنگ‌ها بسیار سخت است. هماهنگی با نیروی انتظامی لازم است. بنابراین باید با اراده و خواست حکومت باشد.» او این روند را، مسیری که در کشور ما اتفاق نمی‌افتد می‌داند و می‌گوید: «امروز اگر یک بخش خصوصی بخواهد سنگ الماس، برلیان و... را جا به جا کند باید به بادیگاردها پول بدهد.»

ایران در حوزه طلا و جواهرات بازارندارد، تنها زنجیرش است که به گفته پاک سرشت بند از دل روس‌ها و عرب‌های همسایه می‌برد. به اعتقاد او به دلیل عدم برنامه‌ریزی برای صادرات طلا و جواهر، ایران عملاً از بازار جهانی حذف شده است. او شک ندارد اگر همکاری تایلند وایران سرگرفته شود به تحول بزرگی در حوزه فلزات گران منجر می‌شود. او طرح‌های ضعیف را یکی دیگر از دلایل عدم موفقیت ایران می داند و می‌گوید اگر فقط هنرمندان مستعد ایرانی تنها یک دوره سه ماهه را تایلند ببینند، متحول می شوند.

او می‌گوید: «اگر دولت اجازه خروج سنگ‌های راف(خام) را نمی‌دهد اجازه بدهد این سنگ‌ها در کشور تولید شوند.»

پاک سرشت اعتقاد دارد مسئولان تخصص لازم را ندارند برای همین مسأله با صادرات راف مخالفت می‌کنند: «من خودم معاون وزیر بودم اما چون با این بازار آشنا نبودم شرایط را هم به وجود نمی‌آوردم.» او تایلند را دومین کشور تولید کننده خودروی جهان می داند می‌گوید: «آنها سالانه دو میلیون خودرو صادر می‌کنند و یک میلیون هم مصرف داخلی دارند. دولت شرایط را مهیا کرده است امروز علاوه بر جواهر و خودرو در لباس و الکترونیک برند دنیا هستند.»