تشکیل ستاد بحران خبری ضرورت انکار ناپذیر جامعه

گروه اجتماعی: نشست «رسانه و بحران» امروز سه شنبه پنجم بهمن ماه در مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام برگزار شد. در این نشست «محمد سلطانی فر» مدیر تحقیقات رسانه‌ای مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام، «سیدمحمد مجابی» معاون توسعه مدیریت حقوقی و امور مجلس سازمان حفاظت محیط زیست کشور، «اسماعیل دوستی» عضو شورای شهر تهران، «اکبر نصراللهی» استاد ارتباطات و مدیریت رسانه، و «رضا کیمیایی» استاد دانشگاه به بیان نظرها و دیدگاه های خویش پرداختند.

به گزارش بولتن نیوز، رسانه های اجتماعی و بحران، رسانه های مکتوب و بحران، اطلاع رسانی در بحران، لزوم مدیریت رسانه ها در بحران، مسوولیت اجتماعی روزنامه نگاران و مردم در بحران و رسانه و بحران محیط زیست از موضوع های مورد بررسی در این نشست تخصصی به شمار می رود.

**تشکیل ستاد بحران خبری ضرورت انکار ناپذیر جامعه
محمد سلطانی فر در ابتدای این نشست به نشر اخبار و آمار ضد و نقیض رسانه های مختلف کشور درباره حادثه ساختمان پلاسکو تهران اشاره کرد و این امر را یک بحران بزرگ در حوزه رسانه دانست. وی معتقد است که بحران های مختلفی کشور ایران را تهدید می کند اما تا کنون ستاد بحرانی که بتواند در چنین مواقعی به ساماندهی حوزه خبررسانی بپردازد شکل نگرفته است و هیچ نهاد یا سازمانی وجود ندارد که مسوولیت صفر تا صد اطلاع رسانی در چنین زمان هایی را به عهده بگیرد.

مدیر تحقیقات رسانه‌ای مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام هدف از برپایی این نشست را طراحی راهبرد و راهکار لازم برای فعالیت رسانه ها در دوره بحران عنوان کرد و اظهار داشت: ضروری است که مسوولان برای ایجاد یک ستاد بحران خبری در کشور اقدام کنند تا با بهره گیری از آن اخبار وقایعی همچون پلاسکو از رسانه ها به طور دقیق به وسیله مسوولان اعلام شود و از انتشار اخبار ضد و نقیض رسانه ها و کاهش اعتماد مردم به این منابع خبری رسمی جلوگیری به عمل آید. جامعه کنونی ایران در شرایطی قرار دارد که هر فرد یک رسانه است، مردم منتظر انتشار اخبار نمی ایستند و هر کدام از آنها با استفاده از شبکه های مجازی برای منتشر کردن اخبار مختلف به ویژه بحران ها اقدام می کنند؛ چنین رویدادی ضرورت های شکل گیری یک ستاد خبری متمرکز در شریط بحران را دو چندان می کند.

برای مثال درباره حادثه پلاسکو آمار دقیقی از تعداد آتش نشانان و نیروهای امدادی گرفتار شده در این اتفاق اعلام نشده است و آمار رسمی از وضعیت موجود در دست نیست، چنین امری موجب افزایش نگرانی در میان افکار عمومی و بی اعتماد آنان به رسانه ها شده است. وی در ادامه پیشنهاد داد که نهادی همچون شورای عالی امنیت ملی کشور به همراهی دستگاه هایی مانند ستاد مدیریت بحران کشور متولی این امر باشند و برای ساماندهی وضعیت اطلاع رسانی در بحران ها اقدام کنند.

** رسانه ها می توانند مردم را به افرادی مطالبه گر برای پیشگیری از بحران تبدیل کنند
سیدمحمد مجابی بحران را نوعی آشفتگی و پریشانی در عناصر یک ساختار و سیستم عنوان کرد که با وقوع آن نظم دهی از حالت عادی خارج می شود و ایجاد آشفتگی و افزایش عمق مشکلات، بازگشت به حالت نخست را با خدشه مواجهه می سازد. بحران ها انواع مختلفی دارد که از آن جمله می توان به بحران های شدید، نوظهور، کند، موردی، انعکاسی و عمدی اشاره کرد که سه عامل تهدید، زمان و غافلگیری در آنها از اهمیت های زیادی برخوردار است.

معاون توسعه مدیریت حقوقی و امور مجلس سازمان حفاظت محیط زیست کشور تصریح کرد: پدیده اطلاع رسانی یک امر ضروری در هنگام بحران است چرا که مردم باید از میزان بحرانی بودن رویداد، کارهای مضر برای سلامت خود و دیگران و فعالیت های که موجب تشدید شرایط تشدیدی کننده وضعیت موجود آگاهی یابند. اصلی ترین بحث در مسایل بحرانی مانند محیط زیست، اطلاع رسانی دقیق است زیرا اگر این کار صورت نپذیرد گزارش های شایعه گونه به دنبال آن ایجاد می شود که این امر از مشکل هایی به شمار می رود که مسوولان مبارزه با بحران برای مقابله با شرایط موجود با آن مواجهه هستند. در چنین شرایطی افراد ذی نفع موجب می شوند تدبیرهای مدیریتی از حوزه مسوولان ستاد بحران خارج شود.

وی با دسته بندی مراحل بحران، بیان داشت: بحران ها باید در سه مرحله قبل، حین و پس از وقوع مورد بررسی قرار بگیرند و راهکارهای لازم برای جلوگیری از کمترین حادثه و خسارت جانی و مالی انجام شود. این در حالی است که همه توجه ها در مرحله وقوع بحران قرار دارد و مرحله های قبل و پس از آن چندان بررسی نمی شود. این امر را می توان بزرگترین آسیبی برشمرد که در نظام مدیریتی کشور وجود دارد. حادثه پلاسکو یکی از موضوع های مهمی است که پیش از وقوع آن باید تدبیرهای لازم برای جلوگیری از آن اتخاذ می شد.

مجابی درباره نقش رسانه ها در سه مرحله قبل، حین و پس از وقوع بحران عنوان کرد: منابع اطلاع رسانی می توانند با تعریف رویه اجرایی استاندارد برای انجام فعالیت هایی پیش از وقوع بحران اقدام کنند، همچنین در حین بحران می توانند با تمرکز بر اشاعه اخبار و اطلاعاتی که مورد تمایل عموم باشد، مشخص کردن سخنگو و ارسال پیام ها و گزارش ها به صورت حرفه ای در رسانه ها اقدام کنند و پس از بحران نیز با برقراری ارتباط با ذی نفعان برای آگاه سازی آنها از نتایج و اثرهای بحران موثر باشند و اینگونه افکار عمومی را در هنگام بحران مدیریت کنند.

معاون توسعه مدیریت حقوقی و امور مجلس سازمان حفاظت محیط زیست کشور با اشاره به نقش مولفه های اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی در ایجاد توسعه پایدار گفت: از جنبه اجتماعی رسانه ها می توانند با آگاهی بخشی به مردم و اطلاع رسانی به هنگام، مردم را به افراد مطالبه گری تبدیل کنند که بتوانند نقش اساسی و اثرگذاری را برای پیشگیری از وقوع بحران ایجاد کنند.

**دستیابی حقوق واحدهای صنفی به طرح دو فوریتی مجلس نیاز دارد
اسماعیل دوستی سخنان خود را اینگونه آغاز کرد «امیدوارم بتوانم صادقانه جریان پلاسکو را بازگو کنم» و در ادامه گفت: در بررسی حادثه پلاسکو تلاش بسیاری از مسوولان بر این امر بود که بنا به فرمایش مقام معظم رهبری به دنبال مقصر نباشیم و با تمام قوا به نجات، امداد و آواربرداری بپردازیم. وی سپس به تشریح وضعیت ساختمان پلاسکو پرداخت و اظهار داشت: این ساختمان در 1337 خورشیدی درخواست صدور پروانه داشت که این پروانه برای 17 طبقه ساختمان تجاری صادر و در 1341 افتتاح شد. این ساختمان تا 1358 خورشیدی به وسیله مالک آن اداره و پس از وقوع رخدادهایی این ساختمان به مالکیت بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی درآمد. این ساختمان به گونه ای طراحی شده بود که از نظر استحکام و مهندسی در وضعیت بسیار خوبی قرار داشت و پیش بینی می شد که عمر آن سال ها بیشتر از این باشد.

عضو شورای شهر تهران خاطر نشان کرد: بر پایه بررسی های انجام شده آتش نشانی 6 ماه پیش به بررسی ساختمان پلاسکو پرداخته است و تنها ایراد آنها بر ساختمان نامناسب بودن فضای پله های فرار یا اضطراری برای هنگام بروز آتش سوزی عنوان شد و علاوه بر آن به جز نیاز به تعویض چند کپسول آتش نشانی (که به این کار اقدام شد) مشکلی درباره وضعیت ساختمان به مالکان آن اعلام نشد.

وی درباره عملکرد شهرداری درباره ساختمان پلاسکو و بررسی امنیت آن در سال های پیش گفت: محمدباقر قالیباف شهردار تهران سه سال پیش گزارشی درباره بافت فرسوده این ساختمان در جلسه با شورای اسلامی شهر تهران ارایه کرد و به صراحت اعلام داشت که ساختمان پلاسکو نا امن است اما به دلیل اشتغال افراد زیادی در این مکان نمی توان آن را بست. این ملاحظات به دلیل ایجاد اشتغال سه هزار و 500 تن از افراد (بنا به اعلام آمار سازمان تامین اجتماعی) صورت گرفت. من نمی خواهم شهرداری تهران و شورای شهر را درباره وقوع حادثه این ساختمان بی تقصیر بدانم اما باید گفت که این دو دستگاه برای اعلام نیاز تعمیرات این ساختمان مراجعه ای به بنیاد مستضعفان نداشته اند. در کنار آن هیات مدیره ساختمان نیز هیچ مراجعه ای برای درخواست تعمیرات ساختمان پلاسکو از بنیاد مستضعفان نداشته است.

دوستی در بررسی علت رخداد این حادثه تصریح کرد: بسیاری از واحدهای صنفی مستقر در ساختمان پلاسکو به دلیل برخوردار نبودن از گاز شهری از کپسول و پیکنیک برای گرم کردن غذا و ... بهره می بردند که این امر نقش بسیاری در بحرانی شدن وضعیت این ساختمان در هنگام آتش سوزی که بر اثر ایجاد جرقه به وسیله تلویزیون ایجاد شده بود و گسترش آن و در نهایت فرو ریختن ساختمان ایفا کرد.

وی همچنین تجهیزات مورد نیاز در تهران را برای بروز بحران بسیار ناچیز و نامناسب دانست و عنوان کرد: این امر در روند آواربرداری بسیار موثر بود و اگرچه وجود این تجهیزات به دلیل فرونشست وحشتناک این ساختمان در نجات جان آتش نشانان و افراد گرفتار در این حادثه هیچ اثری نداشت اما کمبود آنها به شدت احساس شد و روند این کار را با مشکل مواجهه کرد. این رخداد تلخ یکی از نادرترین اتفاق هایی رخ داده در جهان است و پس از حادثه برج های دوقلو در 11 سپتامبر در آمریکا چنین اتفاقی را در تخریب شدن یک ساختمان مرتفع سراغ ندارم.

عضو شورای شهر تهران درباره اهمیت رسیدگی به ضرر و زیان افراد شاغل در این ساختمان، گفت: ضروری به نظر می رسد که مجلس شورای اسلامی با یک طرح دو فوریتی برای جبران خسارت وارد عمل شود تا علاوه بر بحرانی که برای این افراد رخ داد است بحران های دیگری ایجاد نگردد و صاحبان مشاغل در ساختمان پلاسکو به بتوانند به حقوق خود دست یابند.

** رسانه یکی از ارزانترین و مهمترین ابزارها در شرایط بحران است
اکبر نصراللهی نیز یکی از حاضران در این نشست بود که درباره وقوع شرایط بحرانی پلاسکو گفت: امکان بروز بحران در هر مکان و زمانی وجود دارد اما مهم آن است که هر جا که امکان و احتمال وقوع حادثه ای وجود داشته باشد، ابزارهای مختلف برای مدیریت آن نظر گرفته شود. یکی از ارزانترین و مهمترین ابزارهای بحران، رسانه است که البته باید گفت که در کشور به درستی مورد توجه قرار نمی گیرد.

این استاد ارتباطات و مدیریت رسانه تصریح کرد: در این روزها سلفی گرفتن برخی از مردم در محل بروز حادثه مورد انتقاد شدید برخی از افراد قرار گرفت که لازم است این امر مورد بررسی قرار بگیرد که چه عاملی موجب شده که چنین امری اتفاق بیفتد؟ یا اینکه بر سر رسانه ها چه آمده که مردم به واسطه آنها نیاموخته اند در هنگام بروز چنین شرایطی باید چه کارهایی انجام بدهند؟ کارشناسان بر این باورند که مسوولان تلاش دارند به دلیل های مختلف ضعف های موجود مورد توجه قرار نگیرد، در چنین شرایطی این رسانه ها هستند که باید با بررسی شرایط موجود از سازمان ها و نهادها درخواست راهکار داشته باشند و به اموری مانند احتمال ریزش ساختمان های صنفی و یا هر بحران دیگری توجه کنند و آن را مورد واکاوی قرار بدهند. اینکه رسانه تنها به خبررسانی بپردازد و از رویکردهای تبیینی غافل شود خود یک بحران به شمار می رود که باید با ارایه گزارش های عمقی و تحلیلی رسانه ها از آن جلوگیری کرد.

وی در ادامه تاکید کرد: فرونشست ساختمان پلاسکو می تواند یک اتفاقی قلمداد شود که بتواند شوک بزرگی به رسانه ها و مسوولان برای توجه به بحران ها ایجاد کند. مسوولان بحران کشور باید علاوه بر انجام به موقع وظایف خود، رسانه ها و نقش موثر آنها را به خوبی بازشناسند و برای بهره برداری درست از آنها جهت جلوگیری از بحران ها اقدام کنند. موردهایی همچون ساختار، گرایش سیاسی و ضعف یک رسانه موجب می شود که رسانه ها در شرایطی بحرانی قرار بگیرند و اعتماد افکار عمومی را به کمترین حالت ممکن از دست بدهند. این در حالی است که خروج رسانه از این ضعف ها موجب خواهد شد که مشکلات و احتمال وقوع رخدادهای تلخ به مسوولان یادآوری شود و دستگاه ها و سازمان ها نیز با پیگیری جسورانه خبرنگاران و روزنامه نگاران از وظایف خود غافل نشوند.

** انتشار نیافتن آمار دقیق درباره حادثه پلاسکو موجی از شایعه را ایجاد کرد
رضا کیمیایی در ابتدای سخنان خود به نقش رسانه های اجتماعی در انعکاس اخبار اشاره کرد و اظهار داشت: پیش از 10 تا 15 سال گذشته افکار عمومی اطلاعات خبری مورد نیاز خود را از رسانه های مکتوب، رادیو و تلویزیون دریافت می کردند اما گسترش تکنولوژی و توان دستیابی راحت و ارزان به تلفن های هوشمند و اینترنت موجب شده است که رسانه های اجتماعی فعالیت بسیار گسترده ای را آغاز کنند و هر روز بر میزان کاربران این شبکه ها در کشور افزوده شود. این رخدادها همچنین سبب شده که بسیاری از مردم اطلاعات مورد نیاز خود را به دلیل بی پرده گویی شهروند خبرنگاران و ضعف رسانه های خبری رسمی در کشور از چنین منابعی دریافت کنند و خود نیز به انتشار آنها بپردازند. واقعیت این است که هیچ منبع قدرتمندی نمی تواند مانع از فعالیت شهروند خبرنگاران، رسانه های اجتماعی، توییتر، اینستاگرام و ... شود یا آنها را سانسور کند.

این استاد دانشگاه درباره عملکرد رسانه های رسمی در برابر فضای مجازی گفت: آینده ارتباطات و رسانه به طرفی می رود که رسانه های اجتماعی کل دنیا را احاطه خواهند کرد و
رسانه های جمعی برای اینکه از نظر اطلاع رسانی از شبکه های اجتماعی عقب نمانند باید کاری کنند که جزیی از این موج باشند.

کیمیایی در پایان درباره علت بروز شایعه درباره حادثه ساختمان پلاسکو بیان داشت: در درست نبودن آمار دقیق از این اتفاق موجب شد که شایعه به شکل گسترده ای درباره چگونگی رخداد، آمار کشته شدگان و ... منتشر شود. در اینجا ضروری به نظر می رسد که رسانه ها وظیفه خود را به درستی در هنگام بروز بحران انجام دهند و مسوولان نیز امکان انتشار اخبار از یک منبع معتبر را فراهم آوردند.