سکوت جهان در حمله به پرواز 655 و آغاز جنایات آمریکا در منطقه

گروه سیاسی: در تاریخ 12 تیر 1367 مصادف با 3 جولای 1988، یک فروند هواپیمای مسافربری جمهوری اسلامی ایران بر فراز آب‌های نیلگون خلیج فارس مورد اصابت موشک از سوی ناو جنگی هواپیمابر امریکایی «وینسنس» قرار گرفت و همه 290 سرنشین آن از جمله خلبان، خدمه پرواز و مسافران ایرانی و غیرایرانی در دم کشته شدند. در این حادثه هواپیمای ایرانی فرودگاه بندرعباس را به مقصد دبی از طریق کریدور هوایی A-5a ترک نمود و مقرر شد تا سطح پرواز را به 14000 پا برساند. درست در دقایق اوج‌گیری هواپیما، نواو هماپیمابر وینسنس با شلیک 2 فروند موشک، هواپیمای ایرانی را منهدم نمود.

به گزارش بولتن نیوز، در هفته ای که به نام حقوق بشر آمریکایی نامگذاری شده است، مروری خواهیم داشت بر این جنایت بزرگ آمریکا که یکی از بزرگترین نقض های حقوق بشر به حساب می آید؛ البته از همان ابتدا تا کنون این جنایت آمریکا نیز مانند بسیاری از جنایات جهان سلطه مسکوت ماند و همین سکوت مجامع جهانی، زمینه ساز جنایات گسترده آمریکا در جهان از جمله، جنگ در افغانستان، عراق، لیبی و سوریه و... گردید.

حمله علیه کشتی های تجاری در خلیج فارس (جنگ نفت کش ها) از سال 1360 یعنی درست یک سال پس از آغاز جنگ تحمیلی، عراق سعی نمود تا با حمله به کشتی های تجاری کشورهای بی طرف در خلیج فارس به جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، جنبه بین المللی ببخشد و از این طریق بتواند اعمال فشار بر جمهوری اسلامی ایران را چندین برابر کند. حمله های مکرر به کشتی های نفتکش و تجاری سبب شد تا دول غربی و در صدر آن ها ایالات متحده امریکا با ادعای حفاظت از کشتی های تجاری و نفتکش دول بی طرف وارد خلیج فارس شوند.

زمینه های حمله

حضور ایالات متحده امریکا در خلیج فارس سبب بروز ناامنی های گسترده ای در منطقه شد و حوادث گوناگونی از جمله حمله به کشتی ایران اجر و سکوهای نفتی ایران در این برهه زمانی اتفاق افتاد. در روز حادثه نیز ناو وینسنس پس از ارسال چند اخطار هواپیمای مسافربری را با ادعای دفاع مشروع مورد اصابت دو موشک قرار داد.

فرار رو به جلو آمریکایی ها

ایالات متحده ادعاهای مختلفی پیرامون حادثه مطرح نمود، مقامات فدرال ابتدا مدعی شدند که هواپیمای مذکور یک جنگنده اف14 بوده است، پس از آن با انتشار اخبار حادثه، بیان داشتند که در کنار هواپیمای مسافربری یک جنگنده اف14 در حال پرواز بوده و هدف شلیک موشک ها نیز این جنگنده بوده است، در ادامه با آشکار شدن عدم وجود اف14 مقامات امریکایی ادعا نمودند که علت شلیک موشک به هواپیما تغییر ناگهانی مسیر و شیرجه زدن آن به سوی ناو بوده است! و در نهایت با اثبات حرکت قانونی هواپیما در کریدر هوایی و ارتفاع مشخص آن امریکاییان مدعی شدند که ناو وینسنس با ارسال چندین پیام اعلام هویت به هواپیما و عدم دریافت پاسخ با فرض اینکه هواپیمای مذکور یک اف14 ایرانی است آن را هدف شلیک قرار دادند؛ البته بعدها با بررسی سیگنال اخطارهای فرستاده شده مشخص شد که این سیگنال ها در درجه ی نظامی تنظیم شده اند که دستگاه های گیرنده هواپیماهای تجاری و مسافربری قادر به دریافت آن نیستند.

اقدامات حقوقی جمهوری اسلامی علیه این جنایت بزرگ

متعاقب بروز این حادثه دهشتناک در روز 14 تیر 1367 جمهوری اسلامی ایران طی نامه ای به رئیس شورای امنیت خواستار تشکیل جلسه فوری برای رسیدگی به موضوع شد. جلسه مذکور در تاریخ 25 تیرماه 67 با حضور آقای علی اکبر ولایتی به عنوان نماینده ایران و جرج بوش معاون وقت ایالات متحده به نمایندگی از دولت امریکا تشکیل شد.

در این جلسه نماینده دولت امریکا با این ادعا که رادار ناو وینسنس، سیگنال های هواپیمای مذکور را به عنوان یک هواپیمای جنگی اف14 شناسایی کرده است، سعی نمود تا بروز این حمله را یک اشتباه و خطای انسانی نشان دهد و از رهگذر آن با ادعای دفاع مشروع در برابر جنگنده ایرانی خود را از مسئولیت این واقعه مبرا سازد.

در مقابل جمهوری اسلامی ایران با اشاره به پیامد حضور ناوهای امریکایی در خلیج فارس و ایجاد ناامنی های گسترده در آن بیان نمود که ادعای دفاع مشروع از سوی امریکا بر اساس ماده 51 منشور ملل متحد هرگز به دفاع پیش گیرانه نسبت به حملات صورت نگرفته دلالت ندارد و بر فرض آن که هواپیما امکان حمله به ناو را داشته باشد، نمی توان پیش از وقوع یک مخاصمه مسلحانه در دفاع از خود از توسل به زور استفاده نمود.

شورای امنیت در خاتمه جلسه و پس از استماع بیانات دو طرف، با صدور قطعنامه ای بدون محکوم کردن دولت امریکا با ابراز تاسف از حادثه روی داده به ابراز همدردی با خانواده های قربانیان حادثه پرداخت و در نهایت طرح بررسی بی طرفانه ادله مرتبط با حادثه حمله به هواپیما را به تصویب رسانید.

هم زمان با طرح موضوع در شورای امنیت، جمهوری اسلامی ایران شکایتی به سازمان بین المللی هواپیمائی کشوری (ایکائو) ارسال نمود. شورای ایکائو نیز تنها به صدور بیانیه بسنده نمود و ضمن ابراز تاسف عمیق و همدردی، بر اصل عدم کاربرد زور علیه هواپیماهای غیرنظامی از جمله هواپیماهای تجاری و مسافرتی تاکید ورزید بدون آن که مستقیما عملا امریکا را متضمن نقض این اصل بداند.

پس از آن دولت ایران دعوایی را در دیوان بین المللی دادگستری علیه ایلات متحده مطرح کرد، دیوان بین المللی دادگستری بنابر معاهده شیکاگو (1947) به بررسی ادعاهای طرفین پرداخت اما یک ماه پیش از برگزاری نخستین جلسه رسیدگی در 21 شهریور 1373 (12 سپتامبر 1994) نمایندگان دو دول

ت جلسه را به تعویق انداختند و در سوم اسفند 1374 به مصالحه دست یافتند و این خود سبب شد تا پیش از فرارسیدن موعد رسیدگی ماهوی دیوان و تصمیم گیری آن، دعوای مذکور از دستور کار آن خارج شود و امریکا از باب مصالحه مبلغی را جهت غرامت به خانواده های قربانیان و خسارت به اموال دولت ایران پرداخت نمود، بدون آن که مسئولیت بین المللی خود را در قبال نقض اصول معاهداتی و عرفی حقوق بین الملل بپذیرد.

موارد نقض حقوق بین الملل در حمله به هواپیمای ایرباس ایرانی

ناو هواپیمابر وینسنس با حمله به هواپیمای مسافربری ایرانی مرتکب نقض حقوق بی الملل شده است، به دو دلیل:

1) با توجه به قابلیت شنود ارتباطات میان برج مراقبت و هواپیمای مسافربری، فرضیه امکان اشتباه در شناسایی هویت هواپیما غیر قابل پذیرش می نماید. به علاوه سیگنال های دریافتی از هواپیمای مسافربری هرگز شبیه سیگنال های هواپیمای جنگی اف14 نیست. بنابراین به نظر می رسد حمله به هواپیمای ایرباس عمدی و سبب نقض مفاد معاهده هواپیمایی بین المللی کشوری شیکاگو (1947) راجع به امنیت حمل و نقل هوایی بوده است. یکی از اهداف کنوانسیون شیکاگو، حمایت از هواپیمایی کشوری در برابر اعمال تجاوزکارانه است و این خود یک قاعده مسلم حقوق بین الملل است، مضافا آن که با تلاش های ایکائو در سال 1984 ماده 3 مکرر به صورت پروتکلی جداگانه در بیست و پنجمین اجلاس فوق العاده به تصویب رسید که در بند یک خود مقرر می دارد دول متعاهد باید از توسل به سلاح علیه هواپیمای کشوری در حال پرواز خودداری نمایند و در صورت رهگیری، جان سرنشینان و ایمنی هواپیما نباید به مخاطره بیافتد. این قاعده تبدیل به قاعده عام الشمول شده است. بنابراین امریکا با نقض این ماده تعهدات بین المللی خود را نادیده گرفته است.

2) با فرض پذیرش وقوع اشتباه در شناسایی هواپیمای مسافربری، حمله پیش دستانه یا پیش گیرانه با ادعای دفاع مشروع در حقوق بین الملل پذیرفته شده نیست. دفاع مشروع در ماده 51 منشور ملل متحد مقرر می دارد که در صورت وقوع یک حمله مسلحانه علیه یک عضو مل متحد، وی حق بهره گیری از دفاع مشروع را دارد، اما دفاع مشروع چه در نوع پیش گیرانه و چه در شق پیش دستانه آن در حقوق بین الملل مورد شناسایی قرار نگرفته است.

ادامه اقدامات تنفر برانگیز

اگرچه زورمداری و نقض فاحش و گسترده حقوق انسانی و حقوق بین الملل از سوی دولت ایالات متحده امریکا بارها و بارها در عرصه های جهانی و اختصاصا علیه جمهوری اسلامی ایران محقق شده و این تخاصم از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی تا به امروز ادامه داشته است، به هر تقدیر به نظر می رسد اقدام زودهنگام نماینده وقت دولت جمهوری اسلامی ایران در پذیرش پیشنهاد مصالحه و خروج دعوا از دستور کار دیوان عامل موثری در عدم اعلام مسئولیت بین المللی ایالات متحده در وقوع حادثه حمله به هواپیمای مسافربری ایران بوده است.

به علاوه اعطای لژیون لیاقت به «ویل راجرز» فرمانده ناو وینسنس از سوی جورج هربرت واکر بوش، رئیس جمهور وقت آمریکا به‌خاطر رفتار بسیار شایسته و انجام خدمات برجسته بین تاریخ آوریل ۱۹۸۷ تا مه ۱۹۸۹ به عنوان افسر فرمانده ناو وینسنس و تقدیر از خدمه این ناو و اعطای مدال مبارزه به جهت نشان دادن شجاعت در اتمام موفقیت آمیز عملیات خود و همچنین خودداری ایالات متحده از تقدیم مستقیم مبلغ خسارات به دولت ایران و تاکید بر واریز وجوه در بانک یونیون سوئیس به حساب مشترک فدرال رزرو نیویورک (کارگزار مالی دولت امریکا) و بانک مرکزی ایران برای پرداخت مستقیم به حساب بازماندگان فاجعه و القای بی اعتمادی نسبت به دولت جمهوری اسلامی ایران همگی گویای این مطلب است که ایالات متحده امریکا نه تنها در وقوع حادثه مذکور مسئولیتی برای خود نمی شناسد بلکه با اقدامات بعدی خود بر عمل صورت گرفته صحه گذاشته و اوج تنفر و انزجار خود را از ملت و دولت ایران ابراز داشته است.

بدیهی است در صورت ادامه جریان دعوا در دیوان بین المللی دادگستری و اعلام محکومیت امریکا در نقض اصول و قواعد حقوق بین الملل، ترضیه خاطر و جبران خسارت معنوی و مادی ایران توامان محقق می شد و ایالات متحده با پذیرش مسئولیت بین المللی خود بار سنگین این عمل غیرانسانی را بر دوش می کشید.