سیاست، نفت ، حج ؛ مثلث برمودا برای عربستان

گروه اقتصادی: سیاست های ضد ایرانی عربستان که از حدود دو سال پیش آشکار شده است تا کنون نه فقط مساله سیاسی نفت، که مناسک مذهبی حج را تحت الشعاع خود قرار داده است که در هر دو حوزه اقتصاد نقشی مهم و اساسی را بازی می کند .
به گزارش بولتن نیوز، نشریه فوربس پیش از این وقتی ایران در آستانه تعلیق حج عمره بود در برآوردی اعلام کرد درآمد عربستان از حجاج ایرانی در حدود 3 میلیارد دلار است . هر چند برخی این براورد را واقعی نمی دانند اما زیان عربستان از عدم حضور حجاج ایرانی را برای این کشور قابل توجه ارزیابی می کنند .

اوایل فروردین ماه سال گذشته بود که اتفاقات رخ داده در فرودگاه جده و تعرض به دو نوجوان ایرانی منجر به تعلیق حج عمره شد اما پس از آن با وقوع فاجعه منا که منجر به از میان رفتن صدها حاجی ایرانی و غیر ایرانی شد از یک سو و اعدام شیخ نمر ، روحانی شیعه و اعتراضات داخل ایران از سوی دیگر سبب شد عربستان نسبت به تعطیلی سفارتخانه خود در ایران اقدام و شروطی غیرقابل اجرا را مقابل پای ایرانی ها بگذارد . در این شرایط به نظر می رسد عدم حضور حجاج ایرانی سبب شود درآمد عربستان از این محل با کاهشی محسوس روبرو شود .
پیش از تعلیق سفر عمره ، ایرانی ها سومین رکورددار حضور در حج عمره را پس از پاکستان و اندونزی در دست داشتند و سالانه حدود 500 هزار حاجی برای حج عمره عازم عربستان می شدند .

تعداد حاجیانی که برای مراسم حج تمتع در این کشور حضور می یافتند در حدود 100 هزار تومان نفر برآورد می شد . براساس آمارها و ارقام اعلام شده از سوی سازمان حج و زیارت در آخرین سال اعزام ایرانیان به حج عمره یعنی سال گذشته قیمت اعزام حجاج به حج عمره بین یک میلیون و 700 هزار تومان تا دو میلیون و 800 هزار تومان بود . این قیمت برای اعزام زائران به حج واجب هم 9 میلیون و تومان تا 12 میلیون و 700 تومان براورد می شد. قیمت ها باتوجه به نوع خدمات، هتل و.... متفاوت است.

با احتساب متوسط قیمت 2 میلیون و 250 هزار تومان برای برگزاری هر عمره ، هزینه عمره گذاران ایرانی 1125 میلیارد تومان می شود که بخش مهمی از این پول نصیب عربستان می شد چرا که علاوه بر هزینه هتل ها و دریافت پول بابت برگزاری مراسم، 50 درصد از پروازها نیز در اختیار این کشور بود .سهم مستقیم عربستان با احتساب هزینه اعزام زائران تمتع ، این رقم را به بیش از 1500 میلیارد تومان می رساند .
این مساله اما در خور توجه است که حاجیان ایرانی غالبا پول خوبی بابت خرید سوغات در این کشور هزینه می کردند . حجم خریدها در سالیان گذشته چنان بود که در برخی موارد مدیران کاروان ها و مسئولان، خواستار عدم خرید از بازارهای عربستان می شدند و حجم خرید سوغات را نامناسب ارزیابی می کردند . اینجاست که برخی پای تحلیل هایی که درآمد عربستان از حجاج ایرانی را به 3 میلیارد دلار تخمین می زنند، پیش می کشند . با این حال اگر این رقم خوشبینانه نیز تلقی شود اما می تواند بخش مهمی از درآمد 12 میلیارد دلاری عربستان را شامل شود . گفته می شود مقامات عربستان سعودی قصد دارند تا درآمد حاصل از برگزاری مراسم حج را از 12 میلیارد دلار به حدود 20 میلیارد دلار در سال افزایش دهد.

هراس از نفت ارزان

آنچه عربستان از قبل مناقشه با ایران از دست می دهد اما تنها به حج ختم نمی شود . اصرار عربستان برای مهار نفتی ایران این کشور را با بحرانی جدی روبرو کرده است . بزرگترین تولیدکننده نفت اوپک که از سال های عدم حضور ایران در بازار جهانی نفت ، نفع فراوان دید و نسبت به افزایش قابل توجه تولید نفت برای در اختیار گرفتن بازارهای ایران اقدام کرد، چنان از کاهش قیمت نفت ضربه های مهلکی خورده است که دولت این کشور مجبور شد برای کنترل اوضاع بخشنامه ای برای عدم خرید مبلمان تازه و صرفه جویی در ادارات دولتی صادر کند . شکست طرح عربستان برای ملزم کردن ایران به حضور در طرح فریز نفتی سبب شد قیمت نفت در کانال چهل تا 50 دلاری باقی بماند .
عربستان حالا طرح بلندپروازانه خداحافظی با نفت را در سر می پروراند ، طرحی که به عقیده بسیاری از ناظران بین المللی با توجه به درگیری های نظامی و اقتصادی این کشور امکان چندانی برای تحقق نخواهد داشت . در آخرین نشست اوپک نیز عربستان با وزیر جدید نفت خود نتوانست اهدافی را که در سر داشت تمام و کمال محقق کند و گزارش ها حکایت از انتخاب کاندیدای مورد حمایت ایران به عنوان دبیر کل داشت . ایران در تلاش است نظام سهمیه بندی در اوپک را نیز احیا کند که این مهم با مخالفت اشکار عربستان روبروست.

تلاش برای دور زدن تنگه هرمز

تلاش عربستان برای دور زدن تنگه هرمز به منظور در اختیار گرفتن مبادلات نفتی منطقه و جهان از چشم ناظران بین المللی پوشیده نمانده است . عربستان سعودی در حال بررسی طرحی برای ساخت بزرگ‌ترین کانال آبی مصنوعی در جهان است که خلیج فارس را به دریای عرب متصل می کند. هدف عربستان از احداث این کانال دور زدن تنگه هرمز و قطع وابستگی به این تنگه برای صادرات نفت است.قدمت بررسی این طرح به 7 سال می رسد . کانال آبی یاد شده که از سواحل دریای سرخ آغاز می شود، در امتداد مرزهای عمان و یمن ادامه می یابد و از طریق ربع الخالی در جنوب شرق عربستان که یک سوم مساحت جزیرة العرب را در بر گرفته است، وارد عربستان می شود.ربع الخالی که دومین بیابان بزرگ جهان محسوب می شود، 600 هزار کیلومتر مساحت دارد و بخش عمدۀ آن در عربستان واقع است.
این در حالی است برآوردها نشان می دهد 90 درصد نفت خاورمیانه از تنگه هرمز عبور می کند . دور زدن تنگه هرمز اما تنها طرح عربستان نیست .

باید در نظر داشت عربستان برای بی اثر کردن طرح های سرمایه گذاری ایران و دعوت شرکت های خارجی به حضور در میادین نفتی و گازی، طرحی را در قالب برنامه خروج اقتصاد از نفت تدارک دیده که بر فروش بخشی از سهام آرامکو ، بزرگترین شرکت نفت جهان استوار است .

بسیاری ایده عربستان برای عرضه سهام آرامکو را نوعی مقابله با ایران می دانند و معتقدند اجرایی شدن این طرح می تواند سرمایه های بسیاری از متقاضیان حضور در بازار انرژی خاورمیانه را به خود جذب کند ، البته اما و اگرهایی در این میان وجود دارد چرا که حضور شرکت های خارجی در ایران نشان می دهد بخش انرژی در ایران هنوز پر متقاضی ترین و جذابترین بخش از اقتصاد ایران است .