پروفسور محمود حسابی
شركت راهسازی فرانسوی، كه استاد در
آن، مشغول به كار بودند، به پاس قدردانی از زحماتشان، ایشان را،
برای ادامه تحصیل، به كشور فرانسه اعزام‌كرد، و بدین ترتیب، در سال 1924 (م)
به مدرسه عالی برق پاریس وارد، و در سال 1925 (م) فارغ‌التحصیل
شدند. همزمان با تحصیل در رشته معدن، در راه‌آهن برقی فرانسه،
مشغول به كار گردیدند، و پس از پایان تحصیل در این رشته، كار خود را،
در معادن آهن شمال فرانسه، ومعادن زغال سنگ ایالت «سار» آغاز
كردند. سپس، به دلیل وجود روحیه علمی، به تحصیل و تحقیق، در دانشگاه
سوربن، در رشته فیزیك پرداختند، و در سال 1927 (م)، در سن بیست و
پنج سالگی، دانشنامه دكترای فیزیك خود را با ارایه رساله یی، تحت
عنوان «حساسیت سلولهای فتو الكتریك»، با درجه عالی، دریافت كردند.
استاد، با شعر و موسیقی سنتی ایران، و
موسیقی كلاسیك غرب، به خوبی آشنایی داشتند، و در چند رشته ورزشی،
موفقیتهایی كسب نمودند، كه از آن میان، می‌توان به دیپلم نجات
غریق در رشته شنا، اشاره نمود.
از جمله دستآوردهای عمر پربار استاد، و
مشاغلی كه در مسند آن، خدمات علمی و فرهنگی شایان توجهی ارائه
نمودند، می‌توان به چند نمونه، اشاره كرد:
ماموریت وزارت راه و ترابری (طرق و شوارع عامه)، برای تهیه اولین
نقشه‌برداری علمی، فنی و مهندسی‌كشور (تهیه نقشه نوین راه ساحلی
سراسری میان بنادر خلیج فارس، بندر لنگه به بوشهر) (1306 ه . ش)،
تأسیس مدرسه مهندسی وزارت راه و تدریس در آن ( 1307 ه . ش)، تأسیس
دارالمعلمین عالی، و تدریس درآن ( 1307 ه . ش)، ساخت اولین رادیو در
كشور (1307 ه . ش)، تأسیس دانشسـرای عالی و تدریس در آن (1308 ه .
ش)، ایجاد اولین ایستگاه هواشناسی در ایران ( 1310 ه . ش)، نصب و
راه‌اندازی اولین دستگاه رادیولوژی در ایران ( 1310ه . ش)، تعیین
ساعت ایران ( 1311 ه . ش)، تأسیس اولین بیمارستان خصوصی، در ایران،
به نام "بیمارستان گوهرشاد" (به یاد مادر گرامیشان) (1312 ه
. ش)، مأمور وزارت راه، برای ساخت راه تهران به شمشك، جهت معادن
ذغال سنگ ( 1312 ه . ش)، پیشنهاد و تدوین قانون تأسیس دانشگاه تهران،
و تأسیس دانشكده فنی ( 1313 ه . ش) و ریاست
آن دانشكده تا (1315 ه . ش) و تدریس در آن، تأسیس دانشكده علوم، و
ریاست آن دانشكده از (1321 تا 1327، و از 1330 تا 1336 ه . ش)، و
تدریس در گروه فیزیك آن دانشكده، تا واپسین روزهای عمر، تأسیس مركز
عدسی‌سازی- دیدگانی- اپتیك كاربردی، در دانشكده علوم دانشگاه
تهران، ماموریت خلع ید، از شركت نفت انگلیس، در دولت دكتر مصدق،
اولین رییس هیئتمدیره، و مدیرعامل شركت ملی نفت ایران، وزیر
فرهنگ در دولت دكتر مصدق)1330 ه . ش)،
پایه‌گذاری مدارس عشایری، و تأسیس اولین مدرسه عشایری ایران ( 1330
ه . ش)، مخالفت با طرح قرارداد ننگین كنسرسیوم، وكاپیتولاسیون در
مجلس، مخالفت با عضویت دولت ایران، در قرارداد سنتو «پاكت بغداد» در
مجلس، پایه‌گذاری مؤسسه ژئوفیزیك دانشگاه تهران (1330 ه . ش)،
پایه‌گذاری مركز تحقیقات، و رأكتور اتمی دانشگاه تهران، تأسیس
سازمان انرژی اتمی، و عضو هیئت دایمی كمیته بین‌المللی هسته‌ای
(1330 ، 1349 ه . ش)، تدوین قانون ستاندارد، و تأسیس مؤسسه استاندارد
ایران ) 1333هـ.ش)، تأسیس اولین رصدخانه نوین در ایران، تأسیس اولین مركز مدرن تعقیب ماهواره‌ها، در شیراز (1335 ه . ش)، پایه‌گذاری مركز مخابرات اسدآباد همدان ( 1338 ه. ش(،
تشكیل و ریاست كمیته پژوهشی فضای ایران، و عضو دایمی كمیته
بین‌المللی فضا (1360 ه . ش)، تاسیس انجمن موسیقی ایران، مؤسس، و عضو
پیوسته فرهنگستان زبان ایران از (1349 ه . ش) تا آخرین روزهای
فعالیت.
فعالیت در دو نسل كاری، و آموزش 7 نسل استاد و دانشجو، از خدمات
ارزنده پروفسور حسابی، به شمار می‌رود، و در همین راستا، ایشان از سال
( 1350 ه . ش) به عنوان استاد ممتاز دانشگاه تهران، شناخته شدند.
استاد، به چهار زبان زنده دنیا: فرانسه، انگلیسی، آلمانی و عربی
مسلط بودند، و به زبانهای: سانسكریت، لاتین، یونانی، پهلوی،
اوستایی، تركی و ایتالیایی اشراف داشتند.
(حضور پروفسور حسابی در دانشگاه پریستون ایالات متحده، که چگونگی دیدار ایشان با پروفسور آلبرت انیشتین و مباحث علمی مطرح شده در آن دیدار، بسیار جالب، شنیدنی و آموزنده است)
دكتر حسابی به ایران، فرهنگ و ادب و
اعتقادات سنتی و مذهبی این سرزمین عشق، می‌ورزیدند، و گذشته از سفر،
به كشورهای متعدد عالم، به سراسر ایران، سفر كرده بودند، و از این
مسافرتهای پربار داخلی و خارجی، یادداشت‌ها و سفرنامه‌های بسیاری، به
جای نهادند.
در زمینه تحقیق علمی: 25 مقاله، رساله و كتاب، از استاد به چاپ
رسیده است. تئوری «بی‌نهایت بودن ذرات» ایشان در میان دانشمندان و
فیزیكدانان جهان، شناخته شده است.
نشان «اوفیسیه دولا لژیون دونور»، و همچنین، نشان «كوماندور دولا
لژیون دونور»، بزرگترین نشانهای كشور فرانسه، به ایشان، اهدا گردید.
استاد، تنها شاگرد ایرانی پروفسور اینشتین بوده، و در طول زندگی، با دانشمندان تراز اول جهان، نظیر شرودینگر، بورن، فرمی، دیراك، بوهر، ... و با فلاسفه و ادبایی همچون آندره‌ژید، برتراند راسل، ... تبادل نظرداشته‌اند. ایشان، از سوی جامعه علمی جهان، به عنوان «مرد اول علمی جهان» )1900 میلادی) برگزیده شدند ، و در كنگره "شصت سال فیزیك ایران" (1366 ه . ش) ملقب به "پدر فیزیك ایران" گردیدند.
پروفسور حسابی، در 12 شهریور 1371 (ه . ش)، در بیمارستان دانشگاه ژنو، به هنگام معالجه قلبی، بدرود حیات گفتند.
مقبره استاد، بنا به خواسته ایشان، در زادگاه خانوادگی، در شهر دانشگاهی تفرش، قرار دارد.
( در اینجا یکی از آخرین تصاویر پروفسور حسابی را چند ماه قبل از درگذشت، در یکی از سفرهای معالجاتی به کشور سوئیس ملاحظه می‌کنید. توضیح آن که، علی‌رغم بیماری شدید قلبی، استاد، هرروز با علاقه خاصی به گشت و گذار در باغ بیمارستان بولیو (ژنو) که از زیباترین باغ‌های سوئیس است، و نشانه توجه یک کشور پیشرفته، به امر خطیر معالجه بیماران و عنایتی به روح و روان خسته آنان است، می‌پرداختند و در پایان هر دیدار، از این باغ بی‌همتا، به طور ناخودآگاه می‌گفتند: "خیلی قشنگ است، اما سبزی درختان تفرش چیز دیگریست.")
شما می توانید مطالب و تصاویر خود را به آدرس زیر ارسال فرمایید.
bultannews@gmail.com
