سرود «الله‌اکبر» صدای خود مردم بود/ اگر ما را دستگیر می‌کردند، اعدام می‌شدیم

به گزارش بولتن نیوز، فریدون خشنود، آهنگساز پیشکسوت کشورمان، متولد سال 1327 است، تحصیلات وی در رشته موسیقی مدرن است. وی یکی از آهنگسازان با سابقه کشورمان محسوب می‌شود. خشنود خالق آثار ماندگار و خاطره‌ساز گوناگونی از جمله آلبوم «شکوه عشق» با صدای علیرضا افتخاری و «صدای اذون می‌یاد» با صدای محمد حشتمی است، اما یکی از آثار برجسته فریدون خشنود ساخت سرود خاطره‌انگیز و انقلابی «الله‌اکبر» با صدای رضا رویگری است که به همین بهانه و با فرارسیدن ایام دهه فجر، با این هنرمند گفتگوی مفصلی را در خصوص جزئیات ساخت این سرود داشته‌ایم که در ادامه آن را می‌خوانید:


سین: سرود «الله‌اکبر»، «ایران – ایران» یادآور چه خاطراتی برای شماست؟

به هنگام صحبت از این سرود، ناخودآگاه خاطرات پاییز و زمستان سال 57 برایم تداعی می‌شود. شبهایی سرد همراه با خاموشی و تاریکی و حکومت نظامی.

حال و هوای آن روزهایی که به فکر ساخت این سرود بودید را توصیف کنید؟

با اینکه در آن زمان حکومت نظامی اعلام شده بود، اما فریاد الله‌اکبر و صدای رگبار و گلوله از هرگوشه شهر شنیده می‌شد. در طول روز راهپیمایی و فریادهای با شکوه مردم و شبها با وجود حکومت نظامی مردم به پشت‌بام‌ها رفته و شعارهای خود را سرمی‌‌دادند.

شنیده‌ شدن بانگ الله‌اکبر چه کمکی در ساخت این کار به شما کرد؟

صدای الله‌اکبر بسیار عظیم و مانند یک هارمونی بود. من به عنوان یک آهنگساز نوای این سرود را از دل مردم عزیز گرفتم.

گاهی اوقات یک آهنگساز روی یک شعر در شرایط خاص آهنگی می‌گذارد و بالعکس. یک ملودی با احساس شخصی خود آهنگساز ساخته می‌شود و شعر در مرحله بعدی برای آن سروده می‌شود.

فریادهای مردم در مبارزات و راهپیمایی‌ها چه تأثیراتی روی شما داشتند؟

هنگام ساخت سرود «الله‌اکبر» یا «ایران ایران» من تحت تأثیر فریادهای مردم قرار داشتم. ما شهدای بسیاری در این راه دادیم صدای گلوله، رگبار و راهپیمایی‌های عظیم و باشکوهی داشتیم که همه به فریاد و عصیان تبدیل شده بود. این عوامل باعث شد تا من این کار را بسازم. این اثر صدای خود مردم بود.


ساخت کار را چطور آغاز کردید؟

این فریادها از دل مردم برمی‌آمد. صدای الله‌اکبر به صورت اکسترال و با شکوه بود. این کار را من با پیانو پیدا کردم. در ادامه سرود تبدیل شد به کلماتی که در طول روز وجود داشت و شنیده‌ می‌شد. کلماتی که مردم با سر دادن آنها حرکت می‌کردند. این سرود صدای اتفاقات روز بود. آن قسمت از شعر «فردا که بهار آید» واقعیت پیدا کرد؛ چرا که مال مردم بود.

ملودی و شعر کار چگونه تهیه شد؟

ساخت این اثر، در ابتدا به صورت «مهر» کار شد. یعنی کلماتی که با ملودی بوجود آمدند و در نهایت تبدیل شدند به یک شعر واقعی اما این کار نیاز به یک شعر واقعی داشت.

شاعر این سرود که بود؟

حسین سرفراز شاعر این سرود به منزل من آمد و شعر آن را تکمیل کرد. همانطور که گفتم در ابتدا به صورت مهر بود.

خواننده کار را چطور انتخاب کردید؟ چرا رضا رویگری؟

ما باید احساس این سرود را که برخاسته از دل مردم بود انتقال می‌دادیم. به همین دلیل به دنبال یک صدای جدید و شنیده نشده می‌گشتیم. رضا رویگری از دوستان من بود. من در همان دوران قبل از انقلاب هم با او ملاقات می‌کردم. با شهامت می‌گویم که این شانس نصیب رویگری شد تا با صدای خود این نوا را به گوش مردم برساند.

همکاری و ساخت سرود با رضا رویگری به چه شکل آغاز شد؟

برای ضبط به استودیویی رفتیم که قابل اعتماد باشد. استودیو «صبا» به همراه آقایان شب‌خیز و قاسم عابدینی. قبل از حکومت نظامی وارد استودیو شدیم. این استودیو در انتهای پاساژ قرار داشت. بنابر این صدای کار ما از بیرون شنیده نمی‌شد.

در ساخت این سرود چه عواملی را مدنظر خود قرار دادید؟

من بودم و رضا رویگری. در همان هنگام فکر کردم که نمی‌توانم از آلات موسیقی زنده استفاده کنم چرا که آن حس حماسی و مردمی بودن کار از بین می‌رود. به همین دلیل سعی کردیم از آلات جنگی درخور سرود و متناسب با فرهنگ ما استفاده کنیم.

از چه سازهایی استفاده کردید؟

طبل، سنج، زنجیر. طبل و سنج را خودم زدم و زنجیرها هم یک گونی بود که با رویگری می‌زدیم.

چه کسانی در خواندن و نوازندگی این سرود با شما همکاری داشتند؟

خط ملودی را با پیانو بوجود آوردم و رویگری هم کار خود را انجام داد. تمام تلاش ما این بود تا حالت عرفانی و مذهبی بودن آن بخوبی از آب در بیاید. قسمت کر اثر را نیز من و رویگری با هم خواندیم.

به نظر شما سرود "الله‌اکبر" از چه جایگاهی برخوردار است؟

این سرود اولین اثری بود که اینگونه ساخته شده و به فکر ما رسید. قبل از آن ساخت چنین کاری با این شور و هیجان به فکر کسی نرسیده بود.

به چه شکلی این سرود تا این حد همه‌گیر شد و مردم آن را شنیدند؟

شبها کار را روی کاست ضبط می‌کردیم و در بین مردم مقابل مساجد، دانشگاه‌ها و ... پخش می‌کردیم اگر ما را دستگیر می‌کردند به طور قطع اعدام می‌شدیم.

به چه دلیل حاضر شدید با این سختی و وجود خطر این کار را انجام دهید؟

با آن شور و هیجانی که وجود داشت نه تنها من بلکه همه مردم حاضر بودند تا به راحتی جلوی گلوله بروند. شور و هیجانی که در آن هنگام وجود داشت قابل وصف نیست.

زبان از بیان حال و هوای آن روزها قاصر است. هر کس کشور خود را دوست داشت، امکان نداشت در خانه بماند.

آیا شما به عنوان یک هنرمند در مبارزات شرکت داشتید؟

در من نیز به عنوان یک آهنگساز این شور و هیجان بوجود آمد. در راهپیمایی‌ها شرکت می‌کردیم تا جایی که صدای الله‌اکبر مردم مرا تکان داد و باعث شد تا این سرود ساخته شود.

استقبال مردم از این اثر چطور بود؟

هنگامی که کاست‌ها را پخش می‌کردیم و در اختیار همه قرار می‌گرفت. فردای آن روز از طریق بلندگوها روی وانت‌ها و یا به عنوان شعار مردم شنیده می‌شد تا جایی که در مغازه‌ها، و هر مکانی که دستگاه پخش کاست وجود داشت این سرود شنیده‌ می‌شد. این کار به سرعت در بین مردم گسترش پیدا کرد.


بازخورد مردم با شنیدن آن از رسانه چگونه بود؟

هنگامی که سرود از رسانه‌هایی مانند رادیو و تلویزیون در سطح کشور پخش شد، مردم شیرینی پخش می‌کردند، گل می‌دادند. بطور کل شور و شعف عجیب و باشکوهی که قابل توصیف نیست، در بین مردم وجود داشت.


از بین آثار و سرودهای انقلابی دیگر کدامیک مورد علاقه شما هستند؟

علاقه‌مندی به این سرودها را نمی‌توان توصیف کرد. هنگامی که آهنگساز اثری را می‌سازد با تمام وجود احساس خود را پای کار می‌گذارد. آثار هر آهنگسازی مانند فرزندانش است. من بچه‌هایم را دوست دارم (با خنده). اما آن دسته از کارهایی که خوب اجرا شده‌اند را دوست دارم.


برای ساخت این سرود تاکنون تجلیلی از شما صورت گرفته است؟

من هیچگاه توقع خاصی از کسی نداشته‌ام. به عنوان سازنده این اثر احترام خاصی برای من قائل هستند و از من قدرشناسی هم می‌شود.


سرود «الله‌اکبر» به شکل دیگری بازخوانی شد. در مورد این اثر توضیح دهید.

در زمانی که محمد بیگلری‌پور دوست عزیز من در رأس مرکز موسیقی بود، از من خواست تا این سرود را با اکستر سمفونیک اجرا کنیم. من نیز از این پیشنهاد استقبال کردم. بنابر این با تنظیم همایون رحیمیان این سرود با حضور 40 نفر اجرا شد کار تنظیم شده بسیار باشکوه بود.

در نسخه جدید شاهد تفاوت‌هایی بودیم. چرا؟

در صحبت‌هایی که کردیم تصمیم بر آن شد تا تفاوتی را در کار ایجاد نماییم. به همین دلیل خواندن یک قسمت کار را برعهده 4 خواننده گذاشتیم. این چهار خواننده آقایان حمید غلامعلی، محسن حسن‌زاده، چنگیز حبیبیان و فریدون بیگدلی بودند. بنابر این ما یک اثر با 4 صدا داریم و یک اثر با اجرای رضا رویگری.


آیا مردم از این اثر جدید به اندازه کار قبلی استقبال کردند؟

مردم پس از شنیدن این اجرای باشکوه تماس‌های زیادی با صدا و سیما گرفتند، اما در کل از آنجایی که مردم ما خاطره باز هستند ترجیح می‌دادند که شنونده نسخه اصلی و اولیه سرود باشند. مردم حاضر نبودند به هیچ قیمتی این خاطرات را از دست بدهند.


دکلمه کار آیه‌ای از قرآن است، طراحی این قسمت به چه شکل بود؟

من آیه 30 سوره حجر را بسیار دوست داشتم و خواستم در این سرود با صدای رضا رویگری دکلمه شود، اما در سرود باشکوهی که با اکستر سمفونیک اجرا شد آقای بشیر جزایری که عرب بود این آیه را به صورت عربی قرائت کرد، و ترجمه فارسی آن آیه را مهران دوستی به زیبایی تمام اجرا کرد صدابردار کار فریدون متحیر بود.

در نسخه اول و کاری که نوستالژی محسوب می‌شود دکلمه این آیه با صدای رضا رویگری اجرا شده است.


صحبت‌ پایانی آقای خشنود، خالق اثر «ایران ایران»:

آرزوی موفقیت برای همه مردم ایران.