تأثیر فاجعه حج بر روابط ایران و عربستان

گروه بین الملل-اندیشکده بروکینگز در مقاله‌ای به قلم بروس ریدل مدیر پروژه اطلاعات و عضو ارشد سیاست خارجی مرکز سیاست خاورمیانه این اندیشکده به بررسی فاجعه حج امسال پرداخت. بروس ریدل در سال ۲۰۰۶ پس از ۳۰ سال خدمت در آژانس اطلاعات مرکزی که شامل سمت‌هایی در خاورمیانه و اروپا می‌شد به اندیشکده بروکینگز پیوست. ریدل مشاور ارشد چهار رئیس‌جمهور اخیر آمریکا در امور جنوب آسیا و خاورمیانه و عضو شورای امنیت ملی در کاخ سفید بوده است. وی در این گزارش می‌نویسد: فاجعه حج در مکه موجب مجادله سیاسی تندی برای عربستان سعودی، به ویژه با مخالفان ایرانی خود شده است. در مرکز این بحران، «محمد بن نایف»، شاهزاده سعودی و وزیر کشور قرار دارد که موضوع اصلی مقاله اخیر بروکینگز تحت عنوان «شاهزاده ضدتروریسم» بود.

 

به گزارش بولتن نیوز،مرکز رصد راهبردی اشراف بدون تایید محتوا و ادعاهای مطرح شده در این گزارش، ترجمه کامل آن را صرفا جهت اطلاع نخبگان، کارشناسان، پژوهشگران، دانشجویان و تصمیم‌گیران عرصه سیاسی کشور از رویکردها و دیدگاه‌های اندیشکده‌های غربی منتشر می‌کند و دروغ پراکنی‌ها، اطلاعات نادرست، اتهامات و القائات این گزارش‌ مورد تأیید اشراف نمی‌باشد.

 

عربستان پذیرفته است که ازدحام مرگبار ماه قبل موجب مرگ ۷۶۹ زائر شده است. بی‌بی‌سی گزارش کرده که بر اساس گزارش‌های رسمی و رسانه‌ای ۳۴ کشور مختلفی که تاکنون تلفات را اعلام کرده‌اند، بیش از ۱۲۰۰ زائر کشته شده‌اند. ایران مدعی است که مرگ ۴۶۴ نفر از شهروندانش تأیید شده است و عده دیگری هم مفقود هستند. مقامات سعودی در مورد رسیدگی به این فاجعه بیش از پیش در حالت تدافعی هستند.

 

• تهران بی‌کفایتی مقامات سعودی را عامل فاجعه می‌داند •

تهران بی‌کفایتی و بی‌توجهی مقامات سعودی را عامل این فاجعه می‌داند و می‌گوید که این آخرین مورد از مجموعه گسترده‌ای از چنین رویدادهای فاجعه‌آمیزی در زمان حج بوده که در چند دهه اخیر رخ داده است. «حسن روحانی»، رئیس‌جمهور ایران خواستار تحقیقات مستقل در مورد این حادثه شده و هشدار داده که ایران تاکنون برای رسیدن به حقایق از زبان دیپلماسی استفاده کرده است، اما اگر نیاز باشد «جمهوری اسلامی آماده است که از زبان زور استفاده کند».

ایران می‌داند که مشروعیت پادشاهی عربستان بر این اساس شکل گرفته که متولی لایق و کارآمد «دو مسجد مقدس» در مکه و مدینه است. بی‌اعتبار کردن و رد صلاحیت آل‌سعود در مدیریت حج موجب تضعیف اعتبار و مشروعیت این پادشاهی در تمام جهان اسلام می‌شود.

 

• مفتی اعظم عربستان مشیت خداوند را عامل فاجعه اعلام کرده است •

و «محمد بن نایف»، وزیر کشور عربستان مسئول امنیت حج است. مقامات سعودی میلیاردها هزینه می‌کنند تا بتوانند حج را برای دو میلیون زائری که هر ساله به حج می‌روند ایمن سازند. «محمد بن نایف» قبل از وقوع این ازدحام یکصد هزار مأمور امنیتی را برای حفظ نظم و ترتیب مستقر کرده بود. روحانیون وهابی عربستان سعودی سریعاً او را از هرگونه جرم و مسئولیتی تبرئه کردند. مفتی اعظم حکومت شخصاً اعلام کرد که «نایف» از هرگونه خطایی مبرا است و این فاجعه را نتیجه تقدیر خداوند دانست. ایران این بحث را رد کرده، اما این اظهارات از «محمد بن نایف» در مقابل انتقادهای داخلی حفاظت کرده‌اند.

 

• دشمنی ایران با ولیعهد عربستان به دستگیری مغسل بازمی‌گردد •

ولیعهد عربستان در زمانی که نیروهای امنیتی او برنامه دستگیری «احمد ابراهیم مغسل» -مغز متفکر حمله تروریستی «خُبَر» عربستان در ژوئن ۱۹۹۶ که ۱۹ کارمند آمریکایی را به قتل رساند- را طرح کردند با دشمنی ایران روبرو شد. «مغسل» یک فرمانده نظامی در گروه شیعی سعودی مورد حمایت ایران به نام «حزب‌الله الحجاز» بود و بعد از حمله در ایران زندگی کرده بود، که همچنان در نقشه‌های خرابکارانه ایران در شبه‌جزیره عربی عامل مهمی محسوب می‌شد.

مأموران شاهزاده در ماه اوت، زمانی که وی در بیروت از پروازی از مبدأ تهران پیاده شد، او را دستگیر کردند. «مغسل» قصد داشت در جشن ازدواج پسرش در لبنان شرکت کند –اما در عوض، سریعاً به ریاض برده شد، و از آن زمان در وزارت کشور آنجا مورد بازجویی قرار گرفت. بر اساس نظر منابع سعودی، «مغسل» اطلاعات گسترده‌ای از فعالیت‌های اطلاعاتی ایران، چه در گذشته و چه زمان حال دارد. ربودن «مغسل» حرکت مهمی برای «محمد بن نایف» و زیان بزرگی برای ایران محسوب می‌شد.

 

• دو قدرت منطقه در بحرانی مهلک قرار گرفته‌اند•

مقابله عربستان-ایران از آنچه در سال‌های متمادی گذشته بوده، شدیدتر شده است. فاجعه حج قرار است در ماه‌های آینده همچون زخمی باز بماند. ریاض و تهران در سوریه، لبنان، عراق، بحرین و یمن دچار اختلاف هستند. این دو قدرت منطقه در بحرانی مهلک قرار گرفته‌اند.
منبع:اشراف