حافظه تاریخی، مطالعه تاریخ معاصر و نگرانی های رهبر انقلاب

گروه فرهنگی - مطالعه تاریخ به ویژه تاریخ معاصر و مشخصا دویست سال اخیر کشورمان در منظومه فکری رهبر معظم انقلاب، حضرت آیت الله خامنه ای (مدظله العالی) از اهمیت و جایگاه ویژه ای برخوردار است. تاکیدات مکرر ایشان بر مطالعه تاریخ معاصر از سوی جوانان کشورمان و نیز تسلط معظم له بر رویدادهای تاریخی و استفاده از حوادث مختلف تاریخی و تطبیق آنها با رخدادهای امروز، خود موید این نکته است.

به گزارش بولتن نیوز، در منابع اصیل اسلامی و در منظر ائمه و بزرگان دین اسلام نیز، مطالعه تاریخ از جایگاه ویژه ای برخوردار است. در قرآن کریم 13 بار به مطالعه تاریخ و مداقه، تفکر و دقت در احوال گذشتگان توصیه شده و در روایت مشهوری از قول حضرت امیرالمومنین علی (علیه السلام) خطاب به فرزندشان، بر اهمیت مطالعه تاریخ اشاره شده است: «پسرم! اگر چه من به اندازه همه كسانى كه پيش از من بوده‏ اند نزيسته ‏ام اما در كردار آنان بدقت نگريستم و در اخبارشان تفكّر نمودم و در آثار آنها به سير و سياحت پرداختم تا همچون يكى از آنان شدم؛ بلكه گويا در اثر آنچه از تاريخ آنها به من رسيده با همه آنان از اول تا آخر بوده‏ام من قسمت زلال زندگى آنان را از قسمت تاريك و آلوده باز شناختم و سود و زيانش را دانستم. نهج البلاغه، نامه 31»

رهبر معظم انقلاب در آخرین دیدارشان با اقشار مختلف مردم که در روز 18 شهریور جاری صورت گرفت، یک بار دیگر با اشاره به اهمیت آشنایی نسل جوان با رخدادهای تاریخی، نگرانی خود را از فراموشی «حوادث مهم» و «عبرتهای بزرگ دوران معاصر» و ضعیف شدن «حافظه‌ی تاریخی» ملت ابراز داشته و فرمودند: «یکی از چیزهایی که بنده نگران آن هستم، این است که این نسل جوانِ بالنده‌ی ما که بحمدالله، هم آگاه و با بصیرت است، هم دارای انگیزه است، آماده به‌کار است، وسط میدان است، انقلابی است، بتدریج این حوادث مهم را، این عبرتهای بزرگ دوران معاصر را از یاد ببرد؛ این کم‌کاری ما است، کم‌کاری دستگاه‌های مسئول است؛ این حوادث نباید کهنه بشود؛ حافظه‌ی تاریخی یک ملّت نباید ضعیف بشود. اگر جوانهای ما در سرتاسر کشور این حوادث را ندانند، تحلیل نکنند، عمق‌یابی نکنند، در شناخت کشورشان و در شناخت آینده دچار اشتباه خواهند شد. جوانها باید این حوادث را درست بشناسند و بدانند که چه شد، چه اتّفاق افتاد، چه کسی بود؛ اینها را باید جوانها بفهمند. 18/6/94»

ایشان، پیش تر نیز در سخنرانی های متعددی با ابراز ناراحتی از ضعیف بودن «مطالعات تاریخی، سیاسی جوانان کشورمان 12/8/80» با پر اهمیت خواندن و اثر بخش دانستن مطالعات تاریخی به ویژه تاریخ معاصر ایران، همگان را به مطالعه آن تشویق نموده بودند: «تاریخ خودمان را بردارید و بخوانید. 22/4/73 نمیدانم آیا جوانان نسل ما و نسل انقلابی، تاریخچه این صدوپنجاه، دویست سال را درست خوانده‌اند یا نه؟ من همه دغدغه‌ام این است که جوان انقلابی امروز، نداند مابعد از چه دورانی، امروز در ایران مشغول چنین حرکت عظیمی هستیم. تاریخچه این صدوپنجاه، دویست سال اخیر - از دوران اواسط قاجار به این طرف؛ از دوران جنگهای ایران و روس به این طرف - را بخوانید و ببینید چه حوادثی بر این کشور گذشته است. 21/5/71 من نمیدانم شما چقدر از تاریخ معاصر اطّلاع دارید و چقدر آن را خوانده‌اید. چقدر خوب است که شما در تابستان که قدری فراغت پیدا میکنید، واقعاً برنامه‌ریزی کنید و قدری از تاریخ معاصر، از جمله همین قضیه تنباکو را مطالعه کنید. کتابهایی هم درباره این موضوع نوشته شده که مناسبت است آنها را بخوانید. 22/2/77»

در منظومه فکری رهبر انقلاب خوانش تاریخ، علاوه بر ارزش ذاتی این مطالعه، دارای اثرها و نتایج ثانویه ای در تشخیص جریان های گوناگون و انتخاب مسیر صحیح حرکت های سیاسی و اجتماعی نیز بوده که از دیدگاه ایشان، این نتایج دارای اهمیت ویژه ای است.

ایشان خواندن تاریخ و آشنایی با جریانات تاریخی معاصر را فرصتی برای درک اهمیت، ارزش و جایگاه انقلاب اسلامی و نیز قدردانی از جانفشانی های انجام شده در مسیر پیروزی آن می دانند: «شما باید بخصوص تاریخ رژیم گذشته را بدانید. نسل امروز ما درست نمیداند که انقلاب اسلامی چگونه این کشور را از چنگال آن رژیم خلاص کرده است. این را ما که با همه‌ی پوست و گوشت و همه‌ی هستىِ خود آن رژیم را حس کردیم، خوب میدانیم. اینها باید منعکس و گفته شود. ... شما باید اینها را بدانید. شما باید تاریخ کودتای رضاخان در اسفند ۱۲۹۹، بعد رسیدنش به سلطنت در ۱۳۰۳، بعد جانشین شدن محمدرضا را بدانید.22/12/79»

تقویت حافظه تاریخی ملت ایران، یکی دیگر از ثمرات مطالعه تاریخ معاصر ایران از دید رهبر انقلاب است که کم کاری در این زمینه موجبات نگرانی ایشان را نیز فراهم آورده است: «یکی از چیزهایی که بنده نگران آن هستم، این است که این نسل جوانِ بالنده‌ی ما ... بتدریج این حوادث مهم را، این عبرتهای بزرگ دوران معاصر را از یاد ببرد؛ این کم‌کاری ما است، کم‌کاری دستگاه‌های مسئول است؛ این حوادث نباید کهنه بشود؛ حافظه‌ی تاریخی یک ملّت نباید ضعیف بشود. 18/6/94»

جلوگیری از کج روی در مسیر همراهی با انقلاب اسلامی یکی دیگر از نتایج مطالعه تاریخ معاصر از منظر ایشان است: «بسیاری از این کجرویهایی که شما ملاحظه میکنید، ناشی از کمبود آگاهی است. نسل امروز - به‌ویژه نسل جوان ما - باید از تاریخ کشورش اطّلاع داشته باشد؛ بخصوص از زمان مشروطیت به این طرف را بداند.22/12/79»

افزایش بصیرت سیاسی، موضوع و ثمره دیگری است که در پس مطالعه و دقت در اتفاقات تاریخی، به ویژه در تاریخ معاصر پر فراز و نشیب این مرز و بوم حاصل خواهد شد. موضوعی که در تصمیم گیری های سیاسی و اجتماعی و اتخاذ مواضع صحیح، از اهمیت به سزایی برخوردار است.

همچنین مطالعات تاریخی در منظر رهبر انقلاب، فرصت و بستر مناسبی را نیز جهت ترسیم آینده فراهم خواهد آورد.

برای رسیدن به آینده ای مطلوب، توجه به گذشته مهم است. تا وقتی گذشته را به خوبی نشناسیم، برای رسیدن به آینده ای مطلوب تدبیر مناسبی نخواهیم داشت. اینکه گفته اند گذشته، چراغ راه آینده است، خود اشاره به همین مطلب دارد. بی شک شناخت طبقه بندی شده و نظام مند از گذشته در ترسیم آینده ای مطلوب، نقشی مهم و اثر گذار دارد. موضوعی که از دید رهبر انقلاب دور نمانده و در توصیه ایشان به مطالعه تاریخ در مرئای نظر ایشان قرار گرفته است: «اگر جوانهای ما در سرتاسر کشور این حوادث را ندانند، تحلیل نکنند، عمق‌یابی نکنند، در شناخت کشورشان و در شناخت آینده دچار اشتباه خواهند شد. 18/6/94»

جوان بالنده‌ی ایرانی «که بحمدالله، هم آگاه و با بصیرت است، هم دارای انگیزه است، آماده به‌کار است، وسط میدان است، انقلابی است 18/6/94» برای حضور و نقش آفرینی در صحنه های مختلف کشور چاره ای جز افزایش سطح آگاهی خود ندارد و این، محقق نمی شد جز با مطالعه: «علاجی که من پیشنهاد میکنم، کتابخوانی، افزایش مطالعه ... است. 22/12/79»