ترکیه و اهداف تاکتیکی از حمله به داعش

به گزارش بولتن نیوز،  به نقل از پرس تی وی ،فرزاد رمضانی بونش *چنان‌که از یک سو نیروهای مبارزه با تروریسم ترکیه، همچنان در حال دستگیری افراد مظنون به همکاری با داعش و پ‌ک‌ک و احزاب تندرو در شهرهای مختلف این کشور هستند و از سوی دیگر حملاتی هوایی ترکیه به داعش در شمال سوریه آغاز شده است.

در یک سال گذشته دلایل چندی چون اعزام جنگجویان از مرزهای مشترک ۱۲۰۰ کیلومتری با سوریه و عراق، ارسال اسلحه و محموله‌های سلاح، میزبانی از تروریست‌های مجروح گروه داعش، چشم پوشی از تجارت غیرقانونی فزاینده در مرز به نفع داعش، قاچاق سوخت از سوریه به ترکیه به قیمت ناچیز، عدم اقدام برای ممانعت از ورود تروریست‌ها، چشم پوشی از تحرک مدافعان داعش در ترکیه و... موجب شده بود تا عملا بسیاری ترکیه را در کنار داعش قرار دهند.



در این میان به راستی رویکرد جدید ترکیه در مورد داعش چیست و این رویکرد تا چه میزانی راهبردی است؟ در پاسخ باید گفت اگر به علل و زمینه‌های حملات ترکیه به داعش بنگریم می‌توان علل زیر را عامل این رویکرد تاکتیکی دانست:

1. باید توجه داشت که کردهای سوریه توانسته‌اند داعش را از «تل ابیض»، «الحسکه» و «کوبانی» در نوار مرزی با ترکیه، به عقب برانند و این امر موجب هراس ترکیه شده است. در این راستا اردوغان و داود اوغلو بارها گفته‌اند که تشکیل دولت خودمختار کرد در شمال سوریه که رابطه نزدیکی با پ‌ک‌ک دارد، خطر محسوب می‌شود. در این میان اکنون قدرت‌یابی کردها در شمال سوریه که  ضد داعش میجنگند، خود چالشی بنیادین است.

بنابراین ترکیه برای گزیر از مورد اتهام قرار گرفته شدن (نادیده گرفتن داعش و توجه به سرکوب کردها) در رویکردی اعلانی با پیوند دادن داعش و حزب کارگران کردستان ترکیه، هر دو را تروریست میداند. در این تحلیل، ترکیه نیاز به بهانه‌ای داشت تا بتواند اشراف بر تحرکات کردهای سوریه را عملی سازد. لذا اکنون با رویکرد ضد داعشی می‌تواند در کنار رویکرد اعلانی به داعش رویکرد اعمالی حمله به کردها و پ‌ک‌ک را عملی کند. در این بین ترکیه در پاسخ به اظهارات اخیر رئیس‌جمهوری امریکا درباره «لزوم تمرکز داشتن بر روی داعش» اعلام کرده است هم امریکا و هم ترکیه پ‌ک‌ک را سازمان تروریستی می‌دانند.

2- در ماه‌های گذشته کردها با همراهی امریکا توانسته‌اند جای پای محکمی برای خود در شمال سوریه ایجاد کنند، اما دولت ترکیه نمی‌تواند منتظر قدرت یابی کردها در سوریه باشد. چرا که در نظر ترک‌ها داعش تهدیدی موقت است، اما کردها تهدیدی دائمی هستند.

در این بین باید توجه داشت روابط بین پ ی د و امریکا هر چند به صورت رسمی نیست، اما ضد داعش بوده و این امر بر خلاف منافع  ترکیه است. لذا ترک‌ها با توجه به تهدید تشکیل اقلیم کردی شمال سوریه در مذاکره با امریکا تصمیم‌هایی چون موافقت با استفادۀ هواپیماهای امریکایی از پایگاه هوایی اینجرلیک، وعده به انجام عملیات در داخل سوریه و ... کوشش می‌کند از یک سو مانع از اتحاد راهبردی بیشتر بین پ ی د و امریکا شوند و دامنۀ همکاری امریکا با کردها را بکاهند و از سوی دیگر هم در کنار رویکرد اعلانی حمله به داعش در سوریه آموزش و تجهیز نیروهای میانه‌رو مخالف حکومت سوریه را در سوریه مورد نظر  قرار دهد.

در واقع ترکیه با رویکرد نوین ضد داعشی خود می‌تواند در کنار حملات چندی به داعش شرایط بهتری برای نیروهای اپوزیسیون معتدل سوریه در مرزهای خود با سوریه فراهم کنند. این امر زمانی اهمیت بیشتری می‌یابد که بدانیم دولت ترکیه در راستای ایجاد «منطقه امن» (به طول 90 کیلومتر و عرض 50 کیلومتر در مرزهای ترکیه و سوریه) در جهت استقرار نیروهای ارتش آزاد سوریه است.

در واقع اولویت آنکارا این رویکرد است که مناطق هم مرز ترکیه را به جای کردها در اختیار نیروهای سوری همراه با ترکیه قرار دهد. در این راستا ترکیه تلاش می‌کند تا از یک سو حمایت امریکا و دیگر اعضای ناتو را همراه خود جلب کند و با استفاده از این امتیاز مناطق شمالی سوریه را به دست نیروهایی بسپارد که به آن‌ها اعتماد دارد و در گام بعدی پایگاه و فضای مناسب برای ایجاد منطقه امن و بعد ایجاد زیرساخت برای بیش از یک میلیون آوارۀ سوری در ترکیه و همچنین گروه‌های  میانه رو همراه ترکیه را فراهم و ضمن کم کردن تهدید کردهای یگان‌های خلق و یا حزب اتحاد دمکراتیک به دنبال اهداف کلان‌تری در سوریه چون فراهم کردن زمینه سقوط دولت باشند.

3- ترکیه از نگاه رسانه‌ای و اعلانی به خوبی می‌داند که در یک سال گذشته چهرۀ رسانه‌ای و عمومی ترکیه در نزد افکار عمومی جهان به واسطۀ همکاری با داعش تخریب شده است، لذا به نوعی در رویکرد جدید، اصلاح  تصویر دولت ترکیه در نزد افکار عمومی جهان مد نظر است. گذشته از این از نگاه ترکیه با توجه به نوع کنشگری ترکیه با داعش ممکن است بعد از توافق ایران با غرب، نفوذ تهران بر آنکارا سایه افکند و ترک‌ها را زیر سایه نفوذ ایران قرار گیرند، لذا همکاری بیشتری با امریکا را مد نظر دارند. این امر در حالی است که واکنش مثبت و خوش بینانه مقامات امریکایی از گسترش همکاری‌های واشنگتن با ترکیه نیز وجود دارد و ترک‌ها می‌توانند دامنۀ همکاری امریکایی‌ها با کردهای سوریه را با این رویکرد نوین کاهش دهند. جدا از این باید توجه داشت که احتمال گسترش دامنۀ انتقادهای روسیه و بازیگران غربی و منطقه‌ای از نگرش ترکیه به داعش وجود داشت اما اینک با این راهبرد ترکیه از فشارهای بازیگران خارجی به خود خواهد کاست.

4- ترکیه با ادامۀ حکومت بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه مخالف است. ترکیه نگران است جنگ با داعش باعث کاهش فشار بر ارتش سوریه شود و دست نیروهای دولتی را برای حملات شدیدتر علیه مخالفان میانه‌رو بشار اسد باز بگذارد. لذا دست به انتخاب گزینه بد از میان بد و بدتر زده و واکنش‌های حداقلی علیه داعش برای دست یابی به اهداف راهبردی مناسب می‌داند.

5- به نظر می‌رسد در رویکرد نوین ضدداعشی، حزب حاکم در پی جلب اعتماد افکار عمومی داخلی ترکیه نسبت به موضوع نبرد داعش برای کسب مشروعیت هرچه بیش‌تر است. در این تحلیل حملۀ همزمان به داعش و پ ک ک در رویکرد نوین بخشی از برنامه‌ریزی حزب حاکم برای انتخابات زود هنگام است. یعنی سران حزب با توجه به احتمال شکست در تشکیل کابینه ائتلافی معتقدند برای بازگشت به قدرت و تشکیل حکومت تک حزبی تنها راه، ممانعت از ورود مجدد حزب کردی به پارلمان است. در این راستا حمله به  پ‌ک‌ک و داعش می‌تواند بخشی از آرای احزاب اصلی جمهوری خواه خلق، حرکت ملی و حزب دمیرتاش را به حزب حاکم روانه کند و حزب (با توجه به نفرت موجود بر ضد داعش) سوار بر موج ناسیونالیستی ضدکردی و ضدتروریستی شود و از اتهام همکاری با داعش  بگریزد. در این بین همچنین با امنیتی کردن مناطق کردنشین می توان شانس پیروزی دوباره کردها و دستیابی به حداقل ورودی 10 درصدی را کاهش داد و نه تنها یک دولت تک حزبی تشکیل داد بلکه حتی مسالۀ تغییر قانون اساسی از طریق پارلمان را هم مورد توجه قرار داد.

*کارشناس و پژوهشگر روابط بین الملل