یک پیشنهاد به «ابتکار»

به گزارش بولتن نیوز، اصغر کفشچیان‌مقدم - هنرمند و عضو هیئت علمی پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران - به بهانه‌ی برپایی نمایشگاه آثار هنرمندان محیطی ایران در رومانی در گفت‌وگو با خبرنگار بخش هنرهای تجسمی ایسنا، اظهار کرد: هنر محیطی شاخه‌ای از هنر اجتماعی و انسانی است. گرچه این هنر در ایران به‌شکل رسمی خیلی نوپاست و بعضی‌ها فکر می‌کنند در یک دهه اخیر شکل گرفته، اما بعد از ظهور جریان‌های هنر مدرن و قبل از انقلاب، این هنر در کارهای برخی از هنرمندان تجسمی و معماران ایرانی در قالب بناهای محیطی (آرامگاه‌ها و بناهای یادبود) دیده می‌شود. امروزه شکل جدید این هنر شامل گرایش‌های مختلف زیست‌محیطی و هنر خلاقانه توسط هنرمندان دنبال می‌شود.

او ادامه داد: هنر محیطی، هنری است که اصالت آن در تعامل با محیط رقم می‌خورد. این محیط می‌تواند طبیعت، گالری یا حتی فضای یک اتاق باشد. گرچه گاهی به اشتباه گمان می‌رود هنری که فقط در محیط و طبیعت شکل بگیرد، هنر محیطی است؛ اما امروزه با توجه به مسائل اسفبار زیست‌محیطی، بخصوص در کشور خودمان لازم است به این وجه طبیعت‌گرای هنر محیطی توجه بیشتر شود.

این استاد دانشگاه همچنین بیان کرد: در ایران با وجود تمایلات زیادی که هنرمندان برای فعالیت در این زمینه دارند و بسترهای زیست‌محیطی چالش‌برانگیز ایران می‌تواند کمک بسزایی به آن‌ها کند، اما متأسفانه نهادها به‌دلیل ناآشنا بودن با این شکل هنری، زمینه این فعالیت را فراهم نکرده‌اند. در حالی که می‌شد بخشی از بودجه‌هایی را که برای پیش‌گیری خطرات زیست‌محیطی در ایران در نظر گرفته می‌شود، در راه به ظهور رساندن نگاه خلاقانه هنرمندان محیطی و ایجاد فضا برای آن‌ها استفاده کرد. طبیعت متنوع و حادثه‌خیز ایران می‌تواند بستر مناسبی باشد برای مطالعه و تجربه این هنرمندان تا این طبیعت بی‌مثال را از یک سو به گردشگران معرفی کنند و از سوی دیگر، توجه مسوولان را به تبعات ناشی از بی‌احترامی به طبیعت و عدم مدیریت سیاست‌های زیست‌محیطی جلب کند.

کفشچیان‌مقدم به مظلوم بودن این هنر در ایران اشاره و اظهار کرد: متأسفانه هنر محیطی هم مثل دیگر شاخه‌های تجسمی مظلوم واقع شده و این شاید به‌خاطر سیاست‌های کلی نظام است که سمت و سوی هنری یا ندارد یا به‌درستی در آن تعریف نشده است. جایگاه هنر به‌طور مشخص و در شأن هنرمندان، در بودجه کشوری تعریف نشده و حتی بودجه مورد نیاز آن هم وجود ندارد. هنرمندانی مانند احمد نادعلیان اگرچه فعالیت‌های ارزشمندی در این زمینه انجام داده‌اند، اما این فعالیت‌ها متأسفانه بدون حمایت‌های لازم، به شکل بسته و پراکنده پیش رفته است. درحالی که می‌توانست به‌صورت متمرکز با حمایت نهادهای موثر و ساماندهی در زمینه‌های اجتماعی و فرهنگی، با برنامه دقیق، اثرات مثبت بسیار درپی داشته باشد. این هنر می‌تواند مردم را به زندگی و آینده امیدوار کند و ضمن تأثیر بر اقتصاد جامعه فرصت‌های شغلی مناسب به‌وجود آورد.

او ادامه داد: شاید اگر خانم ابتکار به‌عنوان رییس سازمان محیط زیست و معاون رییس‌جمهور کمی به این هنر توجه کند، بتوان بسیاری از اهدافی را که در زمینه حل مشکلات زیست‌محیطی به دنبال آن هستند، به‌درستی به گوش مردم و مسوولان برسانند. البته فراموش نشود که هنر محیطی، هنری انسانی - اجتماعی است که همراهی مسالمت‌آمیزش را با طبیعت ندا می‌دهد. به همین دلیل، علاوه بر سازمان محیط زیست، نهادها و ارگان‌های دیگر مثل شهرداری و سازمان میراث فرهنگی هم می‌توانند با توجه به قابلیت‌های هنر محیطی و هنرمندان به اهدافی که مدت‌ها درپی رسیدن به آن هستند، دست پیدا کنند.

این هنرمند همچنین گفت: فعالیت هنرمندان محیطی در زمینه آتش‌سوزی جنگل‌ها، وقوع سیل‌ها، تخریب ساحل‌های ایران،‌ عدم سامان‌دهی آب‌های خلیج فارس و دریای خزر و همچنین وضعیت زاینده‌رود، دریاچه ارومیه و ... می‌تواند بسیار مفید و زمینه‌ساز هنری بومی - جهانی باشد. بنابراین گرچه حضور هنرمندان محیطی ایران در کشورها دیگر باعث افتخار و اتفاق خوبی است، اما تقویت نگرش آن‌ها در نمایش قابلیت‌های این هنر در بسترهای با استعداد ایران می‌تواند جایگاه بنیادین آن‌ها را در پروسه‌ی فهم اکرام با طبیعت در ایران (چنان‌که فرهنگ ما دائما تذکر می‌دهد) نشان دهد و با اتکا به این مفهوم، فضایی در ایران دیده شود که حل مسائل و مشکلات محیطی آن از طریق آثار محیطی تحقق یافته باشد و دیگر تصویر ناخوشایندی از طبیعت ایران و برخورد با آن را از سوی مردم و مسوولان شاهد نباشیم. برای تحقق این برنامه‌ها، هنرمندان و اساتید خوبی در حوزه هنر محیطی کشور هستند که بسیار باهوش، عالم و دارای آمادگی کامل‌اند و با تمام وجود در این زمینه سرمایه‌گذاری می‌کنند.