حاشیه نشینی عامل ایجاد معضلات‌ اجتماعی‌

یکی از تاثیرات مهاجرت در شهرها، به خصوص شهرهای در حال توسعه، رونق حاشیه نشینی است. خانواده‌هایی که با درآمد کم به شهرها مراجعه می کنند و توان اسکان در خانه‌های پرهزینه شهرها را ندارند، به حاشیه شهرها روی می‌آورند و با اسکان در خانه‌هایی که بدون مجوز، با حداقل امکانات و بدون رعایت استانداردها ساخته می‌شوندف زندگی خود را آغاز می‌کنند.

زندگی که در بسیاری از مواقع نه تنها پایانی بر مشکلات گذشته نیست، بلکه خود شروع معضلات و مشکلات جدید اجتماعی است.

مدیرکل دفتر شهری و امور شوراهای استانداری گلستان، در مورد بحث حاشیه نشینی به خبرنگار ایسنا گفت: حاشیه نشینی امروز یکی از چالش‌های جدی شهرهای کشور به شمار می‌آید و مدیریت شهری را برای اداره شهرها با مشکل روبرو کرده است.

عبدالرضا چراغعلی افزود: با کمال تاسف در استان گلستان گرگان به عنوان شهر مقصد برای مهاجرت از گوشه و کنار کشور شناسایی شده و از سایر شهرها و روستاهای کشور مهاجرت به گرگان صورت می‌گیرد که در این میان شاهد مهاجرت افاغنه نیز هستیم.

وی با بیان اینکه در سال‌های گذشته علی رغم برخی از برنامه ریزی‌ها، حجم زیادی از منابع درآمد شهرستان‌ها را در سطح استان بخش حاشیه نشین به خود اختصاص داده است، گفت: شهرداری‌ها و شوراها منابع درآمدی بعضی از محلات را در محل‌های حاشیه نشین هزینه می‌کنند، وجود بافت‌های ناپایدار و ساکنین با فرهنگ‌های متفاوت در حاشیه گرگان موجب ایجاد چالش‌های زیاد اجتماعی، شهرسازی و حتی امنیتی شده است.

وی با بیان این که مدیریت شهری تکلیف برخورد قانونی مطابق با مقررات را با حاشیه نشینی دارد، افزود: حجم گسترده ساخت و ساز غیر مجاز و ناپایدار در اطراف شهرهای استان به خصوص مرکز استان موجب شده تا شهرداری‌ها و شوراهای شهر از خدمات رسانی به محلات و شهرهای استان غافل بمانند.

چراغعلی تصریح کرد: یکی از پیش بینی‌های مهم پیش روی ما این است که به علت ناپایداری سازه‌های اطراف شهرها در صورت بروز حوادث غیر مترقبه مثل زلزله، طوفان و سیل، بیشترین خسارت متوجه این کالبد ناپایدار خواهد شد، زیرا اکثر سازه‌های ایجاد شده در حاشیه شهرها بدون رعایت مقررات مالی سازمان و آیین نامه‌های مصوب شهرسازی ایجاد شده است.

وی افزود: شهرداری‌های استان و اعضای کمیسیون ماده 100 قانون شهرداری‌ها باید مکلف به رعایت قانون و اطمینان از پایداری ساختمان‌ها قبل از صدور مجوز برای ماندگاری این بناها باشند.

وی خاطرنشان کرد: اما متاسفانه در بررسی‌های صورت گرفته مشاهده شده که در بسیاری از آرای صادر شده ایراد قانونی وارد بوده و ضوابط و مقررات شهرسازی رعایت نشده است.

مدیرکل دفتر شهری استانداری گلستان با تاکید بر این که شهرداران و اعضای شورای شهر استان برای مقابله با حاشیه نشینی باید چاره اندیشی کرده و از تضییع حقوق سایر شهروندان جلوگیری کنند، خواستار برقراری عدالت اجتماعی توسط مدیران شهری شد و افزود: در بررسی‌های صورت گرفته آمار نگران کننده‌ای از جرائم، اتفاقات و ناهنجاری‌های در این مناطق اعلام شده است.

در شرایطی که بر اساس قانون اتباع خارجی فقط می‌توانند در گرگان و گنبدکاووس حضور داشته باشند، بسیاری از کارشناسان معتقدند سکونت اتباع خارجی غیر مجاز در حاشیه شهرهای گلستان، این مناطق را تبدیل به محلی امن برای ارتکاب جرم کرده و آسیب‌های اجتماعی زیادی را به همراه داشته است، در کنار این موارد اشتغال این افراد در جامعه با دریافت حداقل دستمزد باعث شده تا فرصت‌های شغلی از جوانان گلستانی گرفته شود.

در ادامه معاون پیشگیری از وقوع جرم دادسرای عمومی و انقلاب مرکز گلستان هم در گفت‌وگو با خبرنگارایسنا، با اشاره به این نکته که افغانی‌های غیر مجاز اغلب حاشیه نشین هستند، گفت: متاسفانه گلستان به عنوان محل اسکان آنها در استان‌های شمالی است که این کار را دشوارتر می‌کند.

حسین شعبانی با بیان این مطلب که تکدی‌گری کودکان افراد غیر ایرانی باعث افزایش تعداد متکدیان در شهرهای استان به خصوص گرگان شده است، افزود: اداره راه و شهرسازی و استانداری برای ساماندهی سکونتگاه‌های غیر رسمی مکلف است.

معاون پیشگیری از وقوع جرم دادسرای عمومی و انقلاب مرکز گلستان در توضیح دلایل ایجاد حاشیه نشینی در شهرهای استان، گفت: بیکاری در روستاها و عدم اهتمام به کشاورزی در روستاها، خشکسالی در برخی از شهرهای کشور و مهاجرت آنها به این استان روستاها دست به دست هم داده تا شرایط فعلی را در شهرهای استان شاهد باشیم.

‌شعبانی ادامه داد: وقتی نتوانیم مهاجرت را کنترل کرده و قادر نباشیم محیط شهری را برای سکونت آنها مهیا کنیم، با حاشیه نشینی مواجه خواهیم بود.

وی از اقامت ۱۰درصدی جمعیت در سکونتگاه‌های غیر رسمی خبر داد و گفت: ادامه این روند به جهت آسیب‌هایی که وجود دارد، نگران کننده است.

وی با بیان این نکته که درآخرین اطلاعات آماری که به دست ما رسیده، ۱۱ میلیون نفر از جمعیت کشور در حاشیه‌نشینی زندگی می‌کنند، افزود: این رقم کم نیست و بعضا نگران کننده است.

وی ادامه داد: اگر ما نتوانیم سکونتگاه‌های غیر رسمی را به این خاطر که در گلستان مهاجر پذیر است، ساماندهی کنیم این روند ادامه خواهد شد.

درحالی که مدیر کل امور شهری استانداری و معاون پیشگیری از وقوع جرم دادسرای عمومی و انقلاب مرکز گلستان، اتباع خارجی غیرمجاز را ساکنین حاشیه شهرهای استان و عاملی برای ارتکاب جرم و تهدیدی برای شرایط اشتغال جوانان این منطقه می‌دانند، مدیرکل امور اتباع ومهاجرین خارجی استانداری گلستان این موارد را رد کرده و از ساماندهی اتباع غیر ایرانی دارای مجوز در استان خبر می‌دهد و تعداد اتباع خارجی غیر مجاز را در گلستان بسیار اندک می‌داند.

مهدی دهرویه در توضیح این ادعا که درصد زیادی از اتباع خارجی گلستان در حاشیه زندگی می‌کنند، گفت: اتباع و مهاجرین خارجی استان به واسطه قدمت حضور، وضعیت معیشتی و اقامت قانونی دارای یک ثبات قابل قبول بوده و در حوزه زندگی حاشیه نشینی قرار نمی‌گیرند و اطلاعات آماری ما از اتباع خارجی نشانگر این مطلب است.

وی با بیان این نکته که شرایط درآمدی ونوع کار اتباع خارجی در استان دارای ظرفیت محدود و کمتر از میانگین سایر نقاط کشور است، افزود: گلستان کشش و جاذبه‌ای برای حضور اتباع خارجی مازاد بر جمعیت حاضر و ورودی جدید ندارد.

این مسئول گلستانی خاطر‌نشان کرد: نوع کار و درآمد حاصل از این کار مورد استقبال و پذیرش جوانان استان نیست، لذا به هیچ وجه نمی‌توان اظهار کرد که فرصت‌های شغلی مورد نیاز جوانان استان توسط اتباع خارجی اشغال شده است.

دهرویه اضافه کرد: در دفاتر کفالت به عنوان بخش خصوصی ضمن ارائه خدمات به اتباع خارجی و تمدید مدارک اقامتی، نسبت به ارائه کارت کار با دریافت تعرفه‌های قانونی و انتخاب یک شغل از مشاغل چهل گانه در نظر گرفته شده است.

مدیرکل امور اتباع ومهاجرین خارجی استانداری گلستان تصریح کرد: مسیر حوزه اشتغال اتباع غیر ایرانی توسط دفاتر کفالت مشخص می‌کند که این مشاغل چهل گانه اساسا با رویکرد اشتغال جوانان استان، مواجه نیست.

وی از تهیه سند جامع اتباع و مهاجرین خارجی تحت عنوان شناسنامه اقامتی، امنیتی و جمعیتی با دستور استاندار محترم خبر داد و گفت: در این سند سعی شده که واقعیت‌های حضور اتباع و مهاجرین خارجی در ابعاد مختلف بیان و تحلیلی جامع از آن ارائه شود.

دهرویه اعلام کرد: تقویت فرصت‌های حضور اتباع و مهاجرین خارجی، کنترل و تثبیت اقامت قانونی و کاهش تهدیدها با هدف جلوگیری از تردد و اقامت غیرقانونی و اعمال قوانین از برنامه‌های این دستگاه به شمار می‌رود.

وی با بیان این نکته که وجود اتباع خارجی در ایران یک واقعیت اجتناب ناپذیر است، افزود: افغان‌ها درحال حاضر به واسطه شرایط معیشتی و امنیتی، وضعیت خوبی در کشورشان ندارند؛ کشور افغانستان مراحل بازسازی و ایجاد شرایط مناسب را به کندی طی می‌کند، از این رو ایران اسلامی به عنوان ام القرای جهان اسلام، براساس آموزه‌های دینی توجه ویژه‌ای به این کشور مسلمان دارد‌.

مدیرکل امور اتباع ومهاجرین خارجی استانداری گلستان ادامه داد: ایران مشکل این کشور را مشکل خودش می‌داند از این رو تمام تلاش خود را در جهت ثبات، استقلال و پیشرفت کشور مظلوم افغانستان به کار خواهد گرفت.

درباره اتباع خارجی نگاه‌های مختلفی وجود دارد. برخی آن را تهدید می‌دانند و معتقدند باید مقابله شود، برخی آن را فرصت می‌دانند و معتقدند با مدیریت صحیح می‌توان از استفاده توسعه‌ای کرد، اما همانطور که اشاره شد اتباع خارجی گرچه بیشتر به سمت حاشیه‌ها شهرهای گلستان رفته‌اند، اما واقعیتی انکار ناپذیرند که می‌توانند همراه با ما در مسیر توسعه همکاری کنند.

یک کارشناس ارشد جامعه شناسی با بیان این نکته که استفاده از ظرفیت و توانمندی هریک از افراد جامعه نیاز توسعه یک کشور است، افزود: بسیاری از افغان‌های مقیم ایران، افرادی هستند که تخصص علم سنتی، انجام کارهای پیمانکاری، صنایع دستی و معماری را دارند که می‌توان به خوبی از آنها در این بخش‌ها بهره جست.

محمد باقر پور در گفت‌وگو با ایسنا، افزود: اتباع خارجی کارهای پیمانکاری سخت را داوطلبانه و با هزینه‌ای کمتر انجام می‌دهند که این به صرفه جویی در کار شهروندان بسیار کمک می‌کند.

وی با اعلام این نکته که اتباع غیر ایرانی در بخش معماری تفکرات خوبی دارند، افزود: برخی از افغانی‌ها در حوزه معماری خیلی خوب ظاهر شدند، از این رو می‌توان به آنها به عنوان فرصت و ظرفیتی‌ در کشور‌ نگاه کرد.

باقر پور، با تاکید بر این نکته که به افغان‌ها می‌توان به عنوان یک هم وطن درجه دوم که دارای پتانسیل خوبی هستند، نگاه کرد، افزود: با وجودی که افغان‌ها در کشور ما زندگی می‌کنند، اما هیچ گاه ما به آنها به عنوان یک هم وطن نگاه نکردیم.

وی به هویت بخشی اتباع غیر ایرانی در کشور تاکید کرد و گفت: در صورتی که حس هویت بخشی در اتباع غیر ایرانی تقویت شود، آنها به عنوان سفیران دوستی و مبلغ ایران اسلامی به کشور خودشان باز خواهند گشت.

کارشناس ارشد جامعه شناسی تصریح کرد: غالب اتباع غیر ایرانی به دنبال این هستند که امورات زندگی خود را بگذرانند، از این رو با برقراری تعامل با آنها می‌توان هویت بخشی کرده و از ظرفیت آنها در راستای توسعه کشور بهره جست.

معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی گلستان نیز در خصوص اجرای برنامه تامین مراقبت‌های اولیه سلامت در مناطق حاشیه نشین در سال 93 اظهار کرد: در مناطق حاشیه نشین و سکونتگاهای غیر رسمی‌، این دانشگاه با استعلام از فرمانداری‌های شهرستان‌های استان نسبت به شناسایی مناطق اقدام کرد.

دکتر محمد رضا هنرور در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، تصریح کرد: در سطح استان 53 منطقه حاشیه شهر و سکونتگاه غیر رسمی شناسایی ‌شده و با سرشماری جمعیتی بالغ بر‌ 62384 نفر، بازنگری طرح گسترش شبکه‌های بهداشتی و درمانی‌، مجوز ایجاد و راه اندازی تعداد 10 پایگاه سلامت جهت ارایه خدمات در مناطق از وزارت متبوع اخذ شده که با توجه به دستورالعمل اجرایی برنامه، این دانشگاه اقدام به برگزاری مناقصه جهت واگذاری خدمات به بخش خصوصی کرده است.

وی ادامه داد: در حال حاضر نیز خدمات سلامت در قالب بسته خدمتی ابلاغی از وزارت متبوعه شامل خدمات آموزش سلامت‌، سلامت کودکان‌، سلامت باروری و فرزند آوری‌، سلامت جوانان‌، سلامت میانسالان، سلامت سالمندان، برنامه خود مراقبتی‌، تغذیه و سلامت روان از ابتدای سال جاری توسط مراکز بهداشتی درمانی،‌پایگاهای بهداشت و پرسنل آموزش دیده در حال ارائه است.

به گزارش ایسنا، با توجه به اینکه حضور اتباع خارجی در کشور به دلیل قدمتی که دارند، امری اجتناب ناپذیر است می‌توان با نظارت درست بر حضور این افراد در استان و ساماندهی آنها در طرح آمایش از ظرفیت و توانمندی آنها در بخش‌هایی که دارای تخصص هستند، بهره جست.

تدوین برنامه‌ای برای نظارت بیشتر ساکنان حاشیه نشینان شهرهای استان و همکاری دستگاه‌های نظارت و خدماتی برای ساماندهی زاغه نشین شهرها می‌توان علی رغم ایجاد شرایط رفاهی و بهداشتی برای این مناطق از بروز تخلفات و بزهکاری جلوگیری کرد.