آب ارزان‌ ترین کالای خدمات عمومی است

به گزارش بولتن نیوز، کافی است تا بدانیم باید برای مصرف آب در شرایطی که زمین گرم‌تر و آسمان خشک‌تر شده، باید چاره‌جویی کنیم. در این راستا با مدیر دفتر مدیریت مصرف آب و انرژی شرکت آب و فاضلاب استان تهران، مسلم پورنصرت به گفت‌و‌گو نشسته‌ایم.

استانداردهایی که برای مصرف آب در دنیا وجود دارد، چگونه است؟

در ایران معادل ۲۵۰ میلی‌متر معادل یک‌سوم بارندگی متوسط دنیا بارش داریم؛ کشورمان با دارا بودن حدود یک درصد جمعیت دنیا و یک درصد از مساحت کره زمین تنها سه‌دهم درصد از کل منابع آب تجدیدشونده جهان را در اختیار دارد. یعنی نسبت آب به جمعیت در کشور ما یک‌سوم است. از طرفی سرانه آب تجدیدشونده در هر کشور اگر برابر شاخص‌های پذیرفته‌شده کمتر از یک‌هزار و ۷۰۰ مترمکعب باشد آن کشور در شرایط تنش آبی قرار دارد و متأسفانه در حال حاضر کشور ما از این میزان عبور کرده است.

پراکنش نامناسب منابع آبی به نسبت جمعیت نیز از دیگر مشکلاتی است که در کنار کمبود بارش در کشور باید به آن توجه کرد.

میزان مصرف ایران در مقایسه با شاخص‌های بین‌المللی چگونه است؟

در زمان حاضر مصرف نامتعارف آب در ایران 1.7 تا دوبرابر دنیا است و حتی در برخی شهر‌ها تا 2.5 برابر متوسط جهانی نیز گزارش ‌شده است؛ لذا مدیریت جدی تقاضا و مصرف آب در حوزه‌های مختلف باید مورد توجه اساسی‌تری قرار گیرد.

میزان هدررفت آب در حوزه‌های مختلف چگونه است؟

حدود ۹۰ درصد آب شیرین در حوزه کشاورزی استفاده می‌شود؛ این در حالی است که بازدهی این میزان آب کمتر از ۳۵ درصد است و می‌توان با قاطعیت گفت هدررفت آب در بخش کشاورزی از ۶۰ درصد فرا‌تر است. هدررفت آب در حوزه شرب حدود ۲۵ درصد است. مشاهده می‌شود بیشترین هدررفت آب در حوزه کشاورزی است که به‌تنهایی بیش از هفت برابر کل مصرف آب شرب کشور را شامل می‌شود و اگر متولیان در این حوزه از هدررفت آب به ‌علت استفاده از روش‌های غیرمدرن و کشت‌های نامناسب که با مناطق آب و هوایی کشور نیز گاهی سازگاری ندارند، جلوگیری کنند، می‌توان انتظار داشت مدیریت بهینه آب در حوزه کشاورزی نیز اتفاق بیفتد و کمکی برای دسترسی بیشتر به منابع آبی جهت تأمین شرب و صنعت شود.

پس از تجهیز و توسعه آبیاری تحت فشار در حوزه کشاورزی، مصرف آب در این حوزه تغییری داشته است یا خیر؟

هرچند طی سال‌های گذشته هم در قوانین و مقررات و هم در سیاست‌های اعلام شده دولت‌ به این مسائل توجه شده و با صرف هزینه‌های بسیار نسبت به توسعه آبیاری تحت فشار اقداماتی صورت گرفته، اما همچنان آمارهای ارائه‌شده توسط سازمان‌های بین‌المللی نظیر فائو در خصوص افزایش راندمان مصرف آب کشاورزی در کشور تغییر محسوسی نکرده و همچنان آمار و ارقام نگران‌کننده‌ای در مصارف کشاورزی وجود دارد؛ که می‌طلبد با باوری عمیق و حرکتی جهادگرانه در این عرصه تغییر اساسی ایجاد شود.

مصادیقی برای مصارف نامتعارف در حوزه کشاورزی می‌شناسید؟

مشکل جدی در حوزه کشاورزی وجود دارد. به‌عنوان مثال، چاه‌های غیرمجازی وجود دارد که هیچ‌گونه توجیهی برای برداشت آب از آن‌ها وجود ندارد. چاه‌های غیرمجازی که در دشت‌های ممنوعه حفر شده‌اند، در واقع برداشت کور و سوداگرانه با رویکردهای کوتاه مدت از سفره‌های آب زیرزمینی باعث از دست رفتن این منابع استراتژیک که امانت نسل‌های آینده در دست ماست، می‌شود و جای هیچ‌گونه دفاعی ندارد. یا برداشت‌های مازاد بر حد تعیین شده در چاه‌های مجاز نیز این روند را تشدید کرده است. کشت محصولات با مصرف بالای آب و استفاده گسترده از روش‌های سنتی با هدررفت بالای آب نظیر استفاده از کانال‌های خاکی و یا روباز و غرقاب کردن نیز از دیگر مصادیق مصارف نامعقول محسوب می‌شوند.

شورای عالی آب توانست تغییری در مدیریت آب به‌وجود بیاورد؟

جلسات شورای عالی آب که در دولت یازدهم بیشتر و گاهی با حضور ریاست جمهوری برگزار شد، رویکرد دلسوزانه و مسئولانه‌ای را در پیش گرفته و مصوبات خوبی را نیز در برخی حوزه‌ها داشته است؛ که امید است این سیاست‌گذاری‌ها در عمل تبدیل به پروژه‌های اجرایی مؤثر در زمینه مدیریت مصرف آب در کشور بالاخص در بخش کشاورزی شوند.

چقدر فعالیت صداوسیما و رسانه‌ها در توسعه فرهنگ مصرف بهینه آب مؤثر است؟

به‌طور قطع اطلاع‌رسانی و انتقال پیام توسط رسانه‌ها اعم از صدا و سیما، انواع نشریات یا فعالیت ارگان‌های مردم‌نهاد می‌تواند نقشی مهم در آگاهی‌بخشی به جامعه ایفا کند و در هیچ شرایطی نیز تعطیل‌بردار نیست، اما در حوزه شرب باید ملاحظات زیادی را مورد توجه قرار داد؛ لذا فقط تبلیغات رسانه‌ای، تولید کتاب و مصاحبه با افراد نمی‌تواند به‌صورت کامل مؤثر باشد و راه مطلق خروج از بحران تلقی شود؛ چرا که تنها آن بخش از جامعه که آگاهی و مسئولیت بیشتری احساس می‌کنند، به چنین هشدارهایی واکنش لازم را با کاهش مصرف نشان می‌دهند، اما واقعیت آن است که برای همه جامعه باید یک بسته پیشنهادی که در آن بسیاری از عوامل مؤثر همراه با توصیه‌ها و الزامات لازم ارائه شود.

مهم‌ترین عاملی که می‌تواند در حوزه شرب خانگی در کاهش مصرف مؤثر باشد را چه می‌دانید؟

تعرفه‌های آب بها در کشور ما بسیار پایین مصوب شده‌اند، در حالی که در دنیا یکی از عوامل مهم انگیزشی برای کنترل مصرف مشترکان وجود تعرفه‌های واقع نگرانه و حداقل برابر قیمت تمام شده آب است. از طرفی قیمت تمام‌شده برای تأمین و توزیع آب باکیفیت و قابل شرب چندین برابر قیمت اخذ شده از مشترکان است، در کشور ما آب این کالای کم یاب و حیات بخش ارزان‌ترین کالای خدمات عمومی محسوب می‌شود. در واقع کمتر از یک‌سوم قیمت تمام‌شده آب از مصرف‌کنندگان دریافت می‌شود و اگر مصرف‌کنندگان هزینه واقعی آب را پرداخت نکنند، در مصرف آن هم رعایت چندانی نخواهند کرد. وقتی ۵۰۰ سی‌سی (نیم لیتر) آب بسته‌بندی‌شده ۵۰۰ تومان خریداری می‌شود، یعنی مصرف‌کنندگان حاضرند برای تهیه یک مترمکعب آب بطری حدود یک میلیون تومان پرداخت کنند، در شرایطی که قیمت تمام شده آب شرب لوله‌کشی حدود یک‌هزار و ۲۰۰ تومان بوده و مصرف‌کننده در حال حاضر به ازای مصرف یک مترمکعب آب شرب خانگی کمتر از ۳۳۰ تومان می‌پردازد؛ یعنی یک سه‌هزارم قیمت آب بطری، و این موضوع باید در تصمیم‌های مراجع ذی‌ربط در تدوین تعرفه‌ها مدنظر قرار گیرد وگرنه در آینده با اجبار ناخوشایند قهر طبیعت مجبور به اتخاذ تصمیمات تلخ‌تری خواهیم شد.

وضعیت شیرآلات ساختمان مورد مصرف را چگونه محاسبه می‌کنید؟

یکی دیگر از معضلاتی که در کنار تعرفه‌ها وجود دارد، وضعیت تجهیزات منصوب به برداشت آب در بنا‌ها و ساخت و ساز‌ها است. تولید و استفاده از شیرآلات و تجهیزات غیراستاندارد یکی از مواردی است که باعث می‌شود مصرف آب افزایش یابد، در حالی که قابل کنترل است. با استفاده از یک شیر معمولی ۱۵ تا ۱۸ لیتر در دقیقه آب مصرف می‌شود؛ این در حالی است که شیرهایی که در آن‌ها مدیریت مصرف رعایت شده و متناسب با استانداردهای کشور تولید یا وارد می‌شوند، حداکثر تا ۹ لیتر آب خروجی دارند. لذا باید استفاده از شیرآلات استاندارد در همه بنا‌ها و ساختمان‌ها به‌صورت الزامی و اجباری در دستور کار قرار گیرد. و سایر تجهیزات نظیر فلاش تانک‌های مورد استفاده در سرویس‌های بهداشتی ایرانی و فرنگی نیز متناسب با منابع آبی کشور بازنگری و استانداردسازی شوند. همچنین می‌توان با الزام تولیدکنندگان وسایل آبی نظیر کولر، ماشین‌های لباسشویی و ظرفشویی و نظایر آن به نصب برچسب آب، مصرف‌کنندگان را در تهیه مناسب این‌گونه تجهیزات به‌درستی هدایت کرد.

وضعیت مصرف آب در سازمان‌ها و نهادهای دولتی چگونه است؟

به جرأت می‌توان گفت ۹۵ درصد سازمان‌ها و مراکز دولتی هیچ‌گونه کنترلی در مصرف آب ندارند و‌‌ همان آبی که برای شرب استفاده شده و با هزاران زحمت و در یک فرآیند بسیار پیچیده تصفیه و تولید می‌شود را برای مصارف مختلف نظیر شستشو و آبیاری فضای سبز مورد استفاده قرار می‌دهند؛ لذا باید در مصارف آب کلیه ادارات و سازمان‌ها و مراکز عمومی دولتی و غیردولتی تجدیدنظر اساسی صورت گیرد تا در طراحی و به کار گرفتن شیرآلات و منابع کاهنده، برنامه‌ریزی لازم تدوین شود. در همه دنیا استفاده از وسایل کاهنده مورد توجه قرار دارد، اما در کمال تعجب، در بسیاری از این مراکز از شیرهای دوقلو استفاده می‌شود که میزان بهره‌وری مصرف آب در آن‌ها بسیار پایین است. باید توجه کنیم وجود آب در هر بار باز کردن شیرهای آب به معنای عدم وجود مشکل تلقی نشود و عاقلانه آن است که چاره مشکل را قبل از وقوع آن بکنیم، بد‌ترین اتفاق ممکن آن است که آب به‌صورت جیره‌بندی در اختیار مصرف‌کنندگان قرار گیرد؛ لذا پیش از رسیدن به چنین وضعیتی، باید مصرف بهینه آب مدیریت شود.

 منبع: هفته نامه رفسنجان استان کرمان