اظهارات ترکی فیصل در اندیشکده چتم هاوس:
خاورمیانه در سال ۲۰۱۵از نگاه کشورهای عربی چگونه خواهد بود؟
رئیس سابق دستگاه اطلاعاتی عربستان با حضور در اندیشکده انگلیسی چتم هاوس دیدگاه‌های خود و دولت عربستان را در خصوص تحولات اخیر منطقه و همچنین توافق هسته‌ای ایران ابراز کرد. وی در سخنانش خواستار استفاده رسانه‌ها از نام «فاحش» به جای کلمه داعش شد و از تلاش‌های این کشور برای بهبود روابط با ایران خبر داد.
به گزارش بولتن نیوز، ترکی بن فیصل السعود رئیس سابق دستگاه اطلاعاتی عربستان، رئیس مرکز پژوهش و مطالعات اسلامی ملک فیصل و سفیر عربستان سعودی در انگلستان (۲۰۰۵-۲۰۰۲) و آمریکا (۲۰۰۷-۲۰۰۵) در ماه مارس سال جاری میلادی در اندیشکده سلطنتی چتم هاوس انگلیس حضور یافت و دیدگاه‌های خود در خصوص تحولات منطقه را با دکتر رابین نیبلت مدیر اندیشکده چتم هاوس در میان گذاشت. مرکز اشراف نیز با توجه به اهمیت این موضوع و همچنین تغییرات سیاسی گسترده در پادشاهی سعودی، برای درک جهان‌بینی مقامات این کشور اقدام به ترجمه متن کامل این گفتگو کرده است که در ادامه تقدیم خوانندگان گرامی می‌شود:
■آگاه‌ترین عضو خاندان سلطنتی آل‌سعود■
- رابین نیبلت: به چتم هاوس خوش آمدید، مفتخریم که امروز برای انجام این گفتگو در اینجا حضور دارید؛ شما به‌دفعات در اینجا حضور داشته‌اید، اما [این دیدارها] غالباً به بهانه میزگردهایی که ما مفتخر به انجام آن‌ها با شما بوده‌ایم- به‌ویژه با توجه به سمت جنابعالی به عنوان رئیس «مرکز پژوهشی مطالعات اسلامی ملک فیصل» که همکارانمان در بخش خاورمیانه و شمال آفریقا افتخار انجام برخی از پژوهش‌ها را با آن [مرکز] داشته‌اند- صورت گرفته است.
همانطور که مطلع هستید، به‌گمان من شاهزاده ترکی یکی از آگاه‌ترین اعضای خاندان سلطنتی آل‌سعود به شمار می‌روند؛ کسی که نقش به‌سزایی در روابط بین‌الملل این خاندان و روابط خارجی‌شان ایفا کرده است؛ او همچنین در طول سال‌ها در سمت رئیس «سازمان اطلاعاتی عربستان سعودی» خدمت کرده است؛ او سپس در مقام سفیر عربستان در انگلستان از سال ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۵ و بعدها به عنوان سفیر این کشور در واشنگتن از سال ۲۰۰۵ تا ۲۰۰۷ – گمان می‌کنم منصفانه باشد، اگر بگوییم این برهه زمانی در روابط بین‌الملل به طور ویژه‌ای با تشنج همراه بوده است- خدمت کرده است. اجازه بدهید این گفتگو را – با توجه به اینکه دیدار کنونی شما مصادف بود با آنچه مردم نتایج غیرمنتظره انتخابات اسرائیل توصیف کرده‌اند و [این انتخابات] به انتخاب [مجدد] نتانیاهو در لحظات پایانی منجر شد- با بدیهی‌ترین مسئله آغاز کنیم؛ نتانیاهو در واقع در انتخابات تقریباً به‌طور آشکاری متعهد شد که در طول دوران نخست وزیری خود، تحت شرایط کنونی، کشوری برای فلسطینیان تشکیل نخواهد شد.
در حال حاضر «طرح ابتکاری صلح اعراب» -که شما و دیگران در ایجاد آن نقش داشتید و تا حدودی در حال بازگشت به چارچوب [مورد نظر شما] بود – به نظر می‌رسد که به بعدها موکول شده است. از شما اجازه می‌خواهم که [این گفتگو را] با طرح این پرسش آغاز کنیم: آیا فکر می‌کنید که جنگ اسرائیل و فلسطینیان به غده چرکینی برای تمامی جوامع منطقه خاورمیانه تبدیل شده است؟ و یا گمان می‌کنید که این مسئله -در منطقه‌ای که از قبل یک منطقه بسیار خطرناک به شمار می‌رود- ناگهان خطرناک‌تر شده است؟ ما با این مسئله در مدت‌زمانی طولانی زندگی کرده‌ایم، اما – با توجه به شناخت شما از منطقه- آیا این مسئله موجب نگرانی شما می‌شود؟ و آیا ممکن است سبب [ایجاد] مخاطرات بیشتری در آنجا شود؟
■جلوگیری از تبدیل‌شدن فلسطین به یک کشور■
- شاهزاده ترکی: نخست، از میزبانی شما بسیار سپاسگزارم. در اینجا چهره‌های آشنای بسیاری را مشاهده می‌کنم و از حضور آن‌ها در اینجا سپاسگزارم. در واقع گمان نمی‌کنم که آقای نتانیاهو با ایراد این سخنان تغییر چندانی کرده باشند؛ چون‌که او از آغاز دوران نخست‌وزیری خود با طرح [تشکیل] کشور فلسطین مخالفت کرده است و او با بکارگیری [انواع] شگردها، سیاسی‌کاری‌ها، انتقادها و روش‌ها و ترفندها از تبدیل‌شدن فلسطین به یک کشور جلوگیری کرده است. بنابراین این حرکت‌ها و گفته‌های نتانیاهو – به‌ویژه در انتخابات و به مثابه روشی، همانطور که آن‌ها امروز در رسانه‌ها چنین ادعا می‌کردند، جهت تحریک هواداران خود که اصولاً بخش راست‌گرای افکار عمومی اسرائیل را در بر می‌گیرد- موضوعی نیست که باعث شگفتی بنده شود.
■افراط‌گرایان در هر دو طرف از این وضعیت بهره‌برداری می‌کنند■
اینکه آیا این وضعیت خطرناک‌تر است و یا خیر؟ تصور نمی‌کنم که این وضعیت همچنان تحولی بسیار خطرناک به شمار می‌رود. من فکر نمی‌کنم که بتوانیم بگوییم که وضعیت فعلی از اقدامات پیشین او خطرناک‌تر است، چون‌که اقدامات سابق او بسیار خطرناک بودند. انکار «حق تعیین سرنوشت فلسطینیان» و تمام اقدامات متعاقب آن وضعیت خطرناکی را بوجود می‌آورد و من گمان می‌کنم که در حال حاضر افراط‌گرایان در هر دو طرف از این وضعیت بهره‌برداری می‌کنند و من تصور می‌کنم که افراط‌گرایان در طرف عربی بسیار خشنود هستند که آقای نتانیاهو اینگونه عمل کرد، چون‌که آن‌ها به مابقی ما می‌نگرند و می‌گویند: «متوجه شدید؟» ما به شما عرض کردیم. او انسان صادقی نیست؛ اسرائیل هیچ‌چیزی را واگذار نمی‌کند و به سیاست شهرک‌سازی ادامه می‌دهد و بنابراین در تمامی این مدت حق با ما بود که در [مذاکرات] روند صلح شرکت نکردیم.
و البته در رابطه با طرف اسرائیلی من یقین دارم که ساکنان شهرک‌ها و دیگر جناح‌های افراط‌گرا نیز بسیار خشنود هستند، چون‌که این موضوع -از دیدگاه آن‌ها- نشان می‌دهد که آن‌ها نیز به همان اندازه در رابطه با آنچه در گذشته انجام داده‌اند، توجیه‌پذیر بوده‌اند. بنابراین خطر اینجاست؛ این وضعیت همچنان ادامه پیدا می‌کند و همه ما را –و نه تنها فلسطینیان- تحت تأثیر قرار می‌دهد.
■توافقی که غنی‌سازی اورانیوم در خاک ایران را مجاز می‌دارد■
- رابین نیبلت:می‌توانیم تمام گفتگوی خودمان را به این موضوع اختصاص دهیم، اما آنچه گمان می‌کنم باید انجام دهیم این است که در حال حاضر به دیگر موضوعات بپردازیم و بعداً [به این موضوع] بازگردیم. اجازه دهید [توجه] شما را به موضوع دیگری معطوف کنم که هم‌اکنون در منطقه در صدر مسائل کلیدی قرار دارد و آن اعمال فشار فوری و بالقوه -در طی ماه‌ها و هفته‌های آینده- برای رسیدن به توافقی بر سر برنامه هسته‌ای ایران است. متوجه هستم که شما علناً درباره نگرانی‌های خودتان و دولت عربستان در رابطه با ماهیت توافق [هسته‌ای] که معتقد هستید نمایان خواهد شد، اظهار نظر کرده‌اید؛ توافقی که غنی‌سازی اورانیوم در خاک ایران را مجاز می‌دارد و من تصور می‌کنم که شما آشکارا گفته‌اید که احساس می‌کنید این [توافق] بی‌ثبات‌کننده خواهد بود، چون‌که [به دنبال] این توافق نوعی مسابقه تسلیحاتی در منطقه آغاز خواهد شد.
جناب شاهزاده ترکی ممکن است که اندکی در این رابطه صحبت کنید و همچنین اگر بتوان پرسید، راه‌حل‌های دیگر چه هستند؟ شما، همکارانتان در عربستان سعودی، دیگرانی که شاید با شما موافق باشند، چه چیزی پیشنهاد می‌کنید که بتوان تفاوتی را در آن مشاهده کرد؟ اگر شما در جایگاه باراک اوباما بودید و در زمینه برنامه هسته‌ای ایران تحت‌فشار می‌بودید، چه اقدامی انجام می‌دادید؟
- شاهزاده ترکی: آمریکا و ایران با یکدیگر در حال تبادل‌نظر بوده‌اند و چنانچه [به گذشته] نگاهی بیندازید، آقای اوباما تبادل‌نظر را در نخستین کمپین خود در سال ۲۰۰۸ آغاز کرد. به یاد بیاوریم که او گفت: «ما می‌خواهیم مسئله ایران را از روی میز برداریم» و او به این سخن پایبند بوده است.
■تشدید تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران■
او در سال ۲۰۰۹ – وقتی‌که انقلاب به اصطلاح سبز در ایران روی داد- هم در رابطه با ابراز حمایت از انقلابی‌ها و هم در رابطه با انتقاد از نحوه برخورد با آن‌ها توسط دولت ایران سخنی به میان نیاورد و این موضوع ادامه پیدا کرد. همچنین باید بگویم که البته او در اواسط دوره [ریاست جمهوری] خود تحریم‌های علیه ایران را همراه با دیگر اعضای شورای امنیت – به منظور افزایش فشار بر ایران که او به این هدف نیز دست یافت- با موفقیت تشدید کرد.
اما در حال حاضر به نظر می‌رسد که دو طرف آنچنان برای پشت سر گذاشتن [مرحله] تبادل‌نظر و حرکت به سوی تکمیل روابط اشتیاق دارند که ما شاهد دستیابی به یک توافق خواهیم بود و من از خوب و یا بد بودن این توافق اطلاعی ندارم، چون‌که ما از جزئیات چنین توافقی اطلاعی نداریم.
■منطقه عاری از سلاح‌های هسته‌ای■
اما از دیدگاه من راه‌حل دیگری وجود دارد و راه‌حل دیگری از سال ۱۹۷۴ بر روی میز قرار داشته است که از قضای روزگار توسط ایران – تحت عنوان [ایجاد] «منطقه عاری از سلاح‌های هسته‌ای»- به سازمان ملل متحد پیشنهاد شد. این پیشنهاد هنوز هم بر روی میز قرار دارد. اکنون این پیشنهاد به [ایجاد] منطقه عاری از سلاح‌های کشتار جمعی تغییر یافته است. همچنین این پیشنهاد از ۱۹۹۵ در سازمان ملل متحد مطرح بوده است و توسط حسنی مبارک، رئیس جمهور وقت [مصر]، در «نشست مجمع عمومی [سازمان ملل]» در همان سال مطرح شد.
همچنین کمیته بازبینی پیمان «منع گسترش تسلیحات هسته‌ای» (ان پی تی) دو سال پیش و یا سه سال پیش، پنج سال پیش، در سال ۲۰۱۰ موافقت کرد تا نشستی را در رابطه با [ایجاد] «منطقه عاری از سلاح‌های کشتار جمعی» در سال ۲۰۱۲ در هلسینکی- پایتخت فنلاند- برگزار کند. متأسفانه ایالات متحده، یکی از اعضای [این نشست]، تنها چند هفته قبل از برگزاری آن اعلام کرد که موافق قبلی مورد نیاز برای به سرانجام رساندن این نشست وجود نداشت و بنابراین نشستی برگزار نشد.
■بنابراین ما در یک چرخه باطل حرکت می‌کنیم■
همچنین از همان زمان -سال ۲۰۱۲- تاکنون چندین نشست تحت نظارت سازمان ملل متحد و یا برای خشنود ساختن اسرائیلی‌ها تحت نظارت طرف دیگری برگزار شده‌اند؛ چون‌که آن‌ها خودداری می‌کنند تا تحت نظارت سازمان ملل متحد قرار گیرند و گاهی‌اوقات این جلسات شامل اسرائیل می‌شد و نه ایران و در دیگر جلسات شامل ایران می‌شد و نه اسرائیل؛ بنابراین ما در یک چرخه [باطل] – احتمالاً به‌منظور یافتن راه‌حلی برای حفظ تلاش بی‌نتیجه سال ۲۰۱۲ و قبل از اینکه [نشست] بعدی «کمیته بازبینی» در سازمان ملل برگزار شود که کشورهای عضو «پیمان ان پی تی» را در بر می‌گیرد- حرکت می‌کنیم.
■رقابت برای انجام غنی‌سازی اورانیوم برای تمامی جهان وسوسه‌انگیز خواهد بود■
از دیدگاه من این روش مناسب‌ترین راهِ تضمینِ این مسئله است که فرآیند خطرناک غنی‌سازی اورانیوم گسترش نخواهد یافت. به محض اینکه شما بخشی از آن را در اختیار داشته باشید – مابقی آن را نیز در اختیار خواهید داشت- در نهایت و تا آنجا که ما متوجه می‌شویم، پایه این توافق بر مبنای یک وقفه ۱۰ ساله، برای طرف ایرانی، خواهد بود و بعد از [اتمام مدت‌زمان] آن مشخص نیست که چه اتفاقی خواهد افتاد. و این موضوعی وسوسه‌انگیز خواهد بود؛ رقابت برای انجام غنی‌سازی اورانیوم نه تنها برای افراد و یا کشورها در این منطقه، بلکه برای تمامی جهان وسوسه‌انگیز خواهد بود.
من به عنوان یک فرد معمولی و نه یک متخصص ترجیح می‌دهم که تمامی این مسئله [هسته‌ای] در حال حاضر خاتمه پیدا کند؛ تا اینکه ده سال منتظر بمانیم و در آن هنگام احتمالاً ایران آزادی عمل بیشتری برای عبور از مرز [غنی‌سازی] ۵، ۱۰ و یا ۲۰ درصدی -که در این توافق به آن‌ها اعطا شده است- و حرکت به طرف [ساخت] سلاح هسته‌ای خواهد داشت.
رابین نیبلت:آیا تضمین‌های امنیتی وجود دارند که ایالات متحده و متحدان [این کشور] بتوانند به کشوری مانند عربستان سعودی پیشنهاد کنند؛ طوری‌که این کشور به اندازه‌ای احساس امنیت کند که خودش را – با هدف تأمین نیازهای انرژی و دیگر احتیاجات- درگیر مسائل غنی‌سازی هسته‌ای نکند، چنانچه ایران از چنین حقوقی برخوردار باشد؟ و یا مسئله [اصلی] این است که ایران قادر به غنی‌سازی جهت [ساخت] سلاح‌های هسته‌ای است و [بنابراین] کشورهای متحد – برای ایجاد احساس امنیت در میان ما- قادر به انجام هیچگونه اقدامی نیستند؟
■ در منطقه باید شرایط یکسانی برای همه وجود داشته باشد■
- شاهزاده ترکی: من ترجیح می‌دهم که در منطقه شرایط یکسانی برای همه و نه فقط عربستان سعودی و یا ایران، بلکه تمامی منطقه – از ایران تا اقیانوس اطلس ازجمله کشورهای عربی و شاید هم ترکیه- وجود داشته باشد.
بنابراین در این شرایط است که من ترجیح می‌دهم هرگونه تضمینی را در این ناحیه با ایجاد منطقه [عاری از سلاح‌های هسته‌ای] – نه تنها توسط آمریکا، بلکه «پنج عضو دیگر دائمی شورای امنیت» نیز یک چتر امنیتی هسته‌ای را در این منطقه و نه فقط برای عربستان سعودی پیشنهاد کنند- مشاهده کنم. این [تدبیر] ضمانت بهتری از هرگونه پی‌ریزی تضمین یکجانبه و یا غیره است.
■آمریکا از درگیرشدن مداوم در جنگ های متعدد خاورمیانه به ستوه آمده است■
- رابین نیبلت: اجازه بدهید که به موضوعات دیگری نیز بپردازیم و سپس به تشریح این مسئله خواهیم پرداخت. دقایقی درباره [سیاست] ایالات متحده مکث کنیم؛ مسلماً در آنجا دیدگاهی مشاهده می‌شود که درباره آن بسیار نوشته شده است و تصور می‌کنم که همکاران شما نیز در آن بخش از منطقه در این‌باره اظهار نظر کرده‌اند؛ اینکه آن‌ها گمان می‌کنند که آمریکا تا حدودی از خاورمیانهفاصله گرفته است، شاید نه به صورت کاملاً راهبردی اما ایالات متحده در انتخاب نحوه همکاری به صورت گزینشی‌تری عمل کرده است؛ می‌توان به نمونه سوریه اشاره کرد: اینکه آمریکا از [درگیرشدن] مداوم در جنگ های متعدد خاورمیانه به ستوه آمده است و در عین‌حال ناآرامی‌ها [کشورهای] عربی، که در ابتدا در تونس، مصر و سوریه روی داد، باعث ایجاد اختلاف میان متحدان سنتی آمریکا مانند عربستان سعودی شد. در مقابل ایالات متحده احساس کرد که این کشور در جایی قرار گرفته است که ظاهراً اکثریت طرفین خواهان خروج هستند. آیا ممکن است که این رابطه مجدداً برقرار شود؟ آیا از دیدگاه شما ممکن است که سطح اعتماد [میان طرفین] که قبل از سال ۲۰۱۱ وجود داشت – شاید بتوانیم بگوییم قبل از ۲۰۱۱، مسلماً قبل از ۲۰۱۱- ترمیم شود؟
- شاهزاده ترکی: این تنها من، عربستان سعودی و یا دیگران نبودیم که درباره کاهش همکاری ایالات متحده در منطقه ما اظهار نظر کردیم. مقامات رسمی آمریکا از جمله اوباما، رئیس جمهوری، چنین اظهار نظر کرده‌اند و ما به این سخنان باور داریم. خوشحال هستم که در این رابطه او سخنی از خط قرمز به میان نیاورد، اما این مسئله‌ای است که تصور می‌کنم که ما باید این موضوع را بپذیریم و [در این رابطه] گزینه دیگری سراغ نداریم.
■ما همچنان به روابط حسنه خود با آمریکا ادامه می‌دهیم■
ما همچنان به روابط حسنه خود با آمریکا – همانطور که از تماس‌های متعددمان درگذشته و تماس‌هایی که مقامات رسمی‌مان با اوباما، رئیس جمهوری آمریکا داشته، مبرهن است- ادامه می‌دهیم. اوباما وقتی‌که ملک عبدالله متوفی هنوز در قید حیات بود، به عربستان سفر کرد؛ او دو و یا سه بار – اکنون به یاد نمی‌آورم- به عربستان سفر کرد و تلاش ویژه‌ای داشت تا با ملک سلمان زمانی که به جانشینی ملک عبدالله انتخاب شد دیدار کند. من یقین دارم که دو رهبر درباره سطح روابط مورد نظرشان – و چگونگی پیشبرد این روابط – به تفاهم رسیده‌اند. آمریکا – ورای حلقه گفتگوهای میان رهبران- با بحران اعتبار مواجه بوده است. [رقابت] انتخاباتی میان کندی و نیکسون را در هنگام کودکی‌ام در دهه ۱۹۶۰ به یاد می‌آورم، بحران موشکی دیده می‌شد که بنا بود وجود داشته باشد، اما بعدها مشخص شد که چنین [بحرانی] وجود نداشت؛ دقیقاً عکس آن چیزی بود که ایالات متحده در اولویت قرار داده بود. بنابراین شاید من در این رابطه دیدگاه اشتباهی داشته باشم. اما یک بحران اعتبار در آمریکا و نه فقط در عربستان وجود دارد. پیامدهای [چنین بحرانی را] در همه‌جا مشاهده می‌کنم. بنابراین این بحران برای برطرف شدن نیازمند گذر زمان است و با عمل‌گرایی و نه فقط سخن گفتن حل‌وفصل می‌شود.
■من آرزو دارم در سوریه شاهد عمل‌گرایی باشم■
- رابین نیبلت: و شما دوست دارید در کدام بخش شاهد عمل‌گرایی باشید؟
- شاهزاده ترکی: من به صراحت آرزو دارم در سوریه شاهد عمل‌گرایی باشم. و تصور می‌کنم که این تنها آمریکا نیست، بلکه تمامی جامعه جهانی به‌طور جنایت‌کارانه‌ای مسئولیت مرگ بیش از ۲۵۰ هزار نفر [مردم] سوریه را بر عهده دارد، به دلیل نحوه رفتار آن‌ها با بشار اسد و حکومتش که همچنان به کشتار [مردم] سوریه ادامه می‌دهد.
■باید بیشترین حمایتمان را به سوی ارتش آزاد سوریه متمرکز کنیم■
نخست، ما باید بر فراز مرز [سوریه] با ترکیه و اردن منطقه پروازممنوع اعمال کنیم. ثانیاً، شورای ائتلافی [سوریه] -که بیش از ۱۳۰ کشور آن را به عنوان نماینده مردم سوریه به رسمیت می‌شناسد- باید تحت «چتر حفاظتی منطقه پروازممنوع» در داخل خاک این کشور مستقر شود و به مثابه دولت سوریه و در داخل سوریه عمل کند. ثالثاً ما باید بیشترین حمایتمان را به سوی ارتش آزاد سوریه متمرکز کنیم.
شاید بسیاری از افراد در اینجا -و همچنین دیگران- تأثیرگذار بودن چنین اقداماتی را مورد تردید قرار دهید. من با شما مخالف هستم؛ چون‌که از دیدگاه من عموم مردم سوریه به طور یکسانی با اسد و [جبهه] النصره و دیگر گروه‌ها در آنجا مخالف هستند. و چنانچه آن‌ها نشانه‌ای از حمایت از ارتش آزاد سوریه مشاهده کنند، آن‌ها حمایت‌ها و تلاش‌هایشان را به سوی ارتش آزاد سوریه معطوف می‌کنند. اما مسلماً تمامی این اقدامات به تصمیم‌گیران بستگی دارد و متأسفانه من راه‌حلی جهت به توافق رسیدن آن‌ها مشاهده نمی‌کنم.
■ آیا ممکن است که پیدایش داعش نتیجه مثبتی را در پی داشته باشد؟■
- رابین نیبلت: طرح این مسئله من را به پرسش پایانی‌ام نزدیک کرد. آیا گروه دولت اسلامی، داعش و یا کلمه مورد نظر شما یعنی فاحش – تا دقایقی دیگر توضیح خواهم داد که چرا شما از این واژه استفاده کردید- ممکن است که به مثابه یک نیروی متحدکننده عمل کند؟ پیدایش و موفقیت نسبی این گروه در طول نواحی مرزی میان عراق و سوریه؟ ایران در حال حاضر -و به‌طور همزمان با در پیش گرفتن اقدامات مشابهی توسط نیروهای ائتلاف شما- علیه داعش مبارزه می‌کند. آیا ممکن است که داعش به مثابه یک نیروی متحدکننده –شاید اصطلاحی بیش از اندازه مبالغه‌آمیز باشد- و یا دست‌کم [نیروی] کاتالیزوری عمل کند که در صورت شکست این گروه شاید فرصت‌هایی را برای انجام همکاری گسترده منطقه‌ای بوجود آورد؟ آیا از دیدگاه شما ممکن است که پیدایش داعش نتیجه مثبتی را در درازمدت در پی داشته باشد؟
■فاحش واژه بسیار بهتری برای توصیف داعش است■
- شاهزاده ترکی: اجازه بدهید که در ابتدا تشریح کنم که چرا من این گروه را «فاحش» نام نهاده‌ام. همانطور آن دسته از شما که با زبان عربی آشنایی دارید، متوجه هستید که واژه «فاحش، به معنی «وقیح» است و واژه اختصاری عربی برای کلمه «آی اس آی اس [در زبان انگلیسی]» داعش است. بنابراین من از واژه «فاحش» استفاده کردم تا [گروه] «داعش» را توصیف کنم، چون‌که واژه «فاحش» برای توصیف آن‌ها مناسب‌تر از واژه «داعش» است. به‌وضوح واژه «داعش» در زبان عربی به معنی «دولت اسلامی عراق و شام» است که به معنی [ایجاد] دولت اسلامی در عراق و سوریه است؛ همه این‌ها باعث شرم‌آور است. آن‌ها مسلماً دولت نیستند، آن‌ها مسلماً اسلامی نیستند و آن‌ها عراق و سوریه را کنترل نمی‌کنند.
درنتیجه فاحش واژه بسیار بهتری برای [توصیف] آن‌ها است و من امیدوار هستم که رسانه‌ها در اینجا –به‌ویژه رسانه‌های عربی و از قبل من «دو» و یا «سه‌تا» رسانه شناخته‌شده در اینجا سراغ دارم- به‌جای تداوم اهدای آنچه آن‌ها آشکارا به‌دنبال آن هستند، و آن به رسمیت شناختن این گروه به‌عنوان یک دولت اسلامی است، از این واژه استفاده کنند.
اما در رابطه با بسیج شدن آن‌ها، البته؛ ما از قبل در سوریه مشاهده کردیم؛ ما ائتلافی از کشورها را شاهد هستیم که در میدان نبرد با فاحش در حال مبارزه هستند. ما در عراق ائتلاف دیگری را برای مبارزه با فاحش شاهد هستیم.
■ مبارزه کنونی هرگز موفق به ریشه‌کن کردن فاحش نخواهد شد■
اما مشکل [دقیقاً] اینجاست. حتی در همان بسیج مردم در این رابطه، شما نمایش‌های جداگانه‌ای از عملیات‌های نظامی را برای مبارزه با همان دشمن مشترک مشاهده می‌کنید و این موضعی غیرقابل‌قبول است که به از هم‌پاشیدن عملیات نظامی [علیه داعش] منجر شد. این مبارزه هرگز موفق به ریشه‌کن کردن فاحش نخواهد شد، چون‌که داعش می‌تواند در مکان‌های مختلف و به اشکال گوناگون فعالیت کند و من حدس می‌زنم که شما درباره تجدید رابطه میان ایران و عربستان سعودی صحبت می‌کنید. به نظر می‌رسد که این یک مسئله بسیار مردم‌پسندی است و مردم همه‌جا از من در این رابطه پرسش می‌کنند.
دو چیز هیچگاه در رابطه ما با ایران تغییر نخواهد کرد: جغرافیا؛ متأسفانه ما نمی‌توانیم شبه‌جزیره عربی را از موقعیت [فعلی آن] برداشته و [آن را] در نزدیکی فنلاند و یا سوئد مستقر کنیم…
■ما یک خدا را پرستش می‌کنیم■
شاهزاده ترکی: بنابراین ما نمی‌توانیم جغرافیا را تغییر دهیم. ما در طول هزاران سال با این مردم تعامل داشته‌ایم. مسلماً مسئله دیگری – و من در رابطه با این موضع با جدیت برخورد می‌کنم و به دوستانه‌ترین شکل در رابطه با آن اظهار نظر می‌کنم- که ما را متحد نگاه می‌دارد، دینمان است. ما یک خدا را پرستش می‌کنیم، ما از یک کتاب مقدس پیروی می‌کنیم، پیامبر ما یکی است و تاریخی که از ۱۴۰۰ سال پیش [تاکنون] وجود داشته است. اکنون این مسئله باید سبب اتحاد و نه تفرقه در میان ما شود و در این رابطه اظهار می‌دارم که پادشاهی سعودی هر سال و حتی در بدترین دوران ریاست جمهوری ایران یعنی دوران محمود احمدی‌نژاد برای تعامل با ایران – نه تنها در مورد مسائل مربوط به مداخله در امور اعراب، بلکه حتی درباره حل‌وفصل اختلافات شیعه و سنی- تلاش کرده است.
■کنفرانس اجلاس اسلامی در شهر مقدس مکه■
ملک عبدالله متوفی در ماه رمضان سال ۲۰۱۲ –مقدس‌ترین ماه در سالنامه اسلامی- خواستار برگزاری کنفرانس اجلاس اسلامی در شهر مقدس مکه شد و موضوع این کنفرانس حل‌وفصل اختلافات میان شیعه و سنی بود و احمدی‌نژاد در این کنفرانس شرکت کرد و تمامی نمایندگان کشورهای اسلامی نیز در آن شرکت داشتند و همه آن‌ها موافقت کردند تا یک گروه و یا مرکز پژوهشی را -در شهر مکه عربستان سعودی – برای حل‌وفصل این اختلاف تأسیس کنند.
دریغا از آن زمان تاکنون علی‌رغم کوشش عربستان سعودی هیچ اتفاقی روی نداد. و نمونه دیگری از چنین قرائنی درباره موضع عربستان سعودی؛ همه شما گروه حمایت از عراق را که پس از سقوط صدام حسین بوجود آمد، به یاد می‌آورید. این گروه از چه [کشورهایی] تشکیل شده بود؟ این گروه از انگلستان، آمریکا، عربستان سعودی، ایران، مصر، اردن و در آن هنگام حتی از سوریه تشکیل شد.
■بنابراین هرگز تعامل با ایران برای عربستان سعودی یک مسئله نهی‌شده نبوده است■
بنابراین تعامل با ایران برای عربستان سعودی هرگز یک مسئله نهی‌شده نبوده است و ما هنوز در حال تلاش هستیم. وزیر خارجه عربستان با وزیر خارجه ایران در سپتامبر گذشته در نیویورک دیدار کرد و البته من در آن دیدار حضور نداشتم، اما تصور می‌کنم که هر یک از طرفین فهرستی از گلایه‌های خودش را در رابطه با عملکرد طرف مقابل در میان گذاشت. وزیر خارجه عربستان مجدداً از آقای ظریف دعوت کرد تا برای انجام تبادل‌نظر بیشتر از پادشاهی سعودی دیدن کند. او هنوز وارد [عربستان] نشده است و از زمان انتخاب [حسن] روحانی به ریاست جمهوری [ایران چنین سفری] صورت نگرفته است.
همچنین شما در کنفرانس عمان –که ما با همدیگر در آن شرکت داشتیم- مطلع شدید که دلیل اصلی عدم سفر ظریف به عربستان به مسئله تشریفات مربوط می‌شود، چون‌که ظریف خواستار سفر و دیدار با پادشاه عربستان بود. و در دوران [زمامداری] ملک عبدالله – در واقع ملک عبدالله بیمار بود و او نمی‌توانست با ظریف دیدار کند؛ بنابراین او به [عربستان] سفر نکرد. اما چنانچه آقای ظریف عزم راسخی برای انجام گفتگویی–که به نتایجی منجر شود- داشت، او به عربستان سفر می‌کرد.
■اگر ایران یک بازیگر سازنده تبدیل شود■
از دیدگاه بنده مسائل مربوط به تشریفات بی‌معنی و کم‌اهمیت هستند و بنا بود که از او در مجلل‌ترین اقامتگاه موجود پذیرایی شود. همچنین او با همتای خودش دیدار خواهد کرد، او بنا نیست که مورد بی‌اعتنایی قرار گیرد، او مورد اهانت قرار نمی‌گیرد و به جای اقامت در یک کاخ، در یک خیمه [اقامت] داده نمی‌شود و سخنانی از این قبیل. بنابراین استفاده از مسائل مربوط به تشریفات به مثابه نوعی بهانه‌جویی بی‌معنی است.
اما پادشاهی سعودی به‌وضوح اعلام کرده است که آماده، مشتاق و توانمند است. اخیراً شاهزاده سعود، وزیر خارجه عربستان، در کنفرانسی مطبوعاتی با آقای کری –تنها دو هفته قبل- اظهار داشت که اگر ایران یک بازیگر سازنده تبدیل شود، ما برای همکاری با این کشور خرسند خواهیم بود. اما آن‌ها باید ایفای نقش منفی‌گرایانه را کنار بگذارند؛ و این نقطه توقف [تنش] به شمار می‌رود.
■آگاه‌ترین عضو خاندان سلطنتی آل‌سعود■
- رابین نیبلت: به چتم هاوس خوش آمدید، مفتخریم که امروز برای انجام این گفتگو در اینجا حضور دارید؛ شما به‌دفعات در اینجا حضور داشته‌اید، اما [این دیدارها] غالباً به بهانه میزگردهایی که ما مفتخر به انجام آن‌ها با شما بوده‌ایم- به‌ویژه با توجه به سمت جنابعالی به عنوان رئیس «مرکز پژوهشی مطالعات اسلامی ملک فیصل» که همکارانمان در بخش خاورمیانه و شمال آفریقا افتخار انجام برخی از پژوهش‌ها را با آن [مرکز] داشته‌اند- صورت گرفته است.
همانطور که مطلع هستید، به‌گمان من شاهزاده ترکی یکی از آگاه‌ترین اعضای خاندان سلطنتی آل‌سعود به شمار می‌روند؛ کسی که نقش به‌سزایی در روابط بین‌الملل این خاندان و روابط خارجی‌شان ایفا کرده است؛ او همچنین در طول سال‌ها در سمت رئیس «سازمان اطلاعاتی عربستان سعودی» خدمت کرده است؛ او سپس در مقام سفیر عربستان در انگلستان از سال ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۵ و بعدها به عنوان سفیر این کشور در واشنگتن از سال ۲۰۰۵ تا ۲۰۰۷ – گمان می‌کنم منصفانه باشد، اگر بگوییم این برهه زمانی در روابط بین‌الملل به طور ویژه‌ای با تشنج همراه بوده است- خدمت کرده است. اجازه بدهید این گفتگو را – با توجه به اینکه دیدار کنونی شما مصادف بود با آنچه مردم نتایج غیرمنتظره انتخابات اسرائیل توصیف کرده‌اند و [این انتخابات] به انتخاب [مجدد] نتانیاهو در لحظات پایانی منجر شد- با بدیهی‌ترین مسئله آغاز کنیم؛ نتانیاهو در واقع در انتخابات تقریباً به‌طور آشکاری متعهد شد که در طول دوران نخست وزیری خود، تحت شرایط کنونی، کشوری برای فلسطینیان تشکیل نخواهد شد.
در حال حاضر «طرح ابتکاری صلح اعراب» -که شما و دیگران در ایجاد آن نقش داشتید و تا حدودی در حال بازگشت به چارچوب [مورد نظر شما] بود – به نظر می‌رسد که به بعدها موکول شده است. از شما اجازه می‌خواهم که [این گفتگو را] با طرح این پرسش آغاز کنیم: آیا فکر می‌کنید که جنگ اسرائیل و فلسطینیان به غده چرکینی برای تمامی جوامع منطقه خاورمیانه تبدیل شده است؟ و یا گمان می‌کنید که این مسئله -در منطقه‌ای که از قبل یک منطقه بسیار خطرناک به شمار می‌رود- ناگهان خطرناک‌تر شده است؟ ما با این مسئله در مدت‌زمانی طولانی زندگی کرده‌ایم، اما – با توجه به شناخت شما از منطقه- آیا این مسئله موجب نگرانی شما می‌شود؟ و آیا ممکن است سبب [ایجاد] مخاطرات بیشتری در آنجا شود؟
■جلوگیری از تبدیل‌شدن فلسطین به یک کشور■
- شاهزاده ترکی: نخست، از میزبانی شما بسیار سپاسگزارم. در اینجا چهره‌های آشنای بسیاری را مشاهده می‌کنم و از حضور آن‌ها در اینجا سپاسگزارم. در واقع گمان نمی‌کنم که آقای نتانیاهو با ایراد این سخنان تغییر چندانی کرده باشند؛ چون‌که او از آغاز دوران نخست‌وزیری خود با طرح [تشکیل] کشور فلسطین مخالفت کرده است و او با بکارگیری [انواع] شگردها، سیاسی‌کاری‌ها، انتقادها و روش‌ها و ترفندها از تبدیل‌شدن فلسطین به یک کشور جلوگیری کرده است. بنابراین این حرکت‌ها و گفته‌های نتانیاهو – به‌ویژه در انتخابات و به مثابه روشی، همانطور که آن‌ها امروز در رسانه‌ها چنین ادعا می‌کردند، جهت تحریک هواداران خود که اصولاً بخش راست‌گرای افکار عمومی اسرائیل را در بر می‌گیرد- موضوعی نیست که باعث شگفتی بنده شود.
■افراط‌گرایان در هر دو طرف از این وضعیت بهره‌برداری می‌کنند■
اینکه آیا این وضعیت خطرناک‌تر است و یا خیر؟ تصور نمی‌کنم که این وضعیت همچنان تحولی بسیار خطرناک به شمار می‌رود. من فکر نمی‌کنم که بتوانیم بگوییم که وضعیت فعلی از اقدامات پیشین او خطرناک‌تر است، چون‌که اقدامات سابق او بسیار خطرناک بودند. انکار «حق تعیین سرنوشت فلسطینیان» و تمام اقدامات متعاقب آن وضعیت خطرناکی را بوجود می‌آورد و من گمان می‌کنم که در حال حاضر افراط‌گرایان در هر دو طرف از این وضعیت بهره‌برداری می‌کنند و من تصور می‌کنم که افراط‌گرایان در طرف عربی بسیار خشنود هستند که آقای نتانیاهو اینگونه عمل کرد، چون‌که آن‌ها به مابقی ما می‌نگرند و می‌گویند: «متوجه شدید؟» ما به شما عرض کردیم. او انسان صادقی نیست؛ اسرائیل هیچ‌چیزی را واگذار نمی‌کند و به سیاست شهرک‌سازی ادامه می‌دهد و بنابراین در تمامی این مدت حق با ما بود که در [مذاکرات] روند صلح شرکت نکردیم.
و البته در رابطه با طرف اسرائیلی من یقین دارم که ساکنان شهرک‌ها و دیگر جناح‌های افراط‌گرا نیز بسیار خشنود هستند، چون‌که این موضوع -از دیدگاه آن‌ها- نشان می‌دهد که آن‌ها نیز به همان اندازه در رابطه با آنچه در گذشته انجام داده‌اند، توجیه‌پذیر بوده‌اند. بنابراین خطر اینجاست؛ این وضعیت همچنان ادامه پیدا می‌کند و همه ما را –و نه تنها فلسطینیان- تحت تأثیر قرار می‌دهد.
■توافقی که غنی‌سازی اورانیوم در خاک ایران را مجاز می‌دارد■
- رابین نیبلت:می‌توانیم تمام گفتگوی خودمان را به این موضوع اختصاص دهیم، اما آنچه گمان می‌کنم باید انجام دهیم این است که در حال حاضر به دیگر موضوعات بپردازیم و بعداً [به این موضوع] بازگردیم. اجازه دهید [توجه] شما را به موضوع دیگری معطوف کنم که هم‌اکنون در منطقه در صدر مسائل کلیدی قرار دارد و آن اعمال فشار فوری و بالقوه -در طی ماه‌ها و هفته‌های آینده- برای رسیدن به توافقی بر سر برنامه هسته‌ای ایران است. متوجه هستم که شما علناً درباره نگرانی‌های خودتان و دولت عربستان در رابطه با ماهیت توافق [هسته‌ای] که معتقد هستید نمایان خواهد شد، اظهار نظر کرده‌اید؛ توافقی که غنی‌سازی اورانیوم در خاک ایران را مجاز می‌دارد و من تصور می‌کنم که شما آشکارا گفته‌اید که احساس می‌کنید این [توافق] بی‌ثبات‌کننده خواهد بود، چون‌که [به دنبال] این توافق نوعی مسابقه تسلیحاتی در منطقه آغاز خواهد شد.
جناب شاهزاده ترکی ممکن است که اندکی در این رابطه صحبت کنید و همچنین اگر بتوان پرسید، راه‌حل‌های دیگر چه هستند؟ شما، همکارانتان در عربستان سعودی، دیگرانی که شاید با شما موافق باشند، چه چیزی پیشنهاد می‌کنید که بتوان تفاوتی را در آن مشاهده کرد؟ اگر شما در جایگاه باراک اوباما بودید و در زمینه برنامه هسته‌ای ایران تحت‌فشار می‌بودید، چه اقدامی انجام می‌دادید؟
- شاهزاده ترکی: آمریکا و ایران با یکدیگر در حال تبادل‌نظر بوده‌اند و چنانچه [به گذشته] نگاهی بیندازید، آقای اوباما تبادل‌نظر را در نخستین کمپین خود در سال ۲۰۰۸ آغاز کرد. به یاد بیاوریم که او گفت: «ما می‌خواهیم مسئله ایران را از روی میز برداریم» و او به این سخن پایبند بوده است.
■تشدید تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران■
او در سال ۲۰۰۹ – وقتی‌که انقلاب به اصطلاح سبز در ایران روی داد- هم در رابطه با ابراز حمایت از انقلابی‌ها و هم در رابطه با انتقاد از نحوه برخورد با آن‌ها توسط دولت ایران سخنی به میان نیاورد و این موضوع ادامه پیدا کرد. همچنین باید بگویم که البته او در اواسط دوره [ریاست جمهوری] خود تحریم‌های علیه ایران را همراه با دیگر اعضای شورای امنیت – به منظور افزایش فشار بر ایران که او به این هدف نیز دست یافت- با موفقیت تشدید کرد.
اما در حال حاضر به نظر می‌رسد که دو طرف آنچنان برای پشت سر گذاشتن [مرحله] تبادل‌نظر و حرکت به سوی تکمیل روابط اشتیاق دارند که ما شاهد دستیابی به یک توافق خواهیم بود و من از خوب و یا بد بودن این توافق اطلاعی ندارم، چون‌که ما از جزئیات چنین توافقی اطلاعی نداریم.
■منطقه عاری از سلاح‌های هسته‌ای■
اما از دیدگاه من راه‌حل دیگری وجود دارد و راه‌حل دیگری از سال ۱۹۷۴ بر روی میز قرار داشته است که از قضای روزگار توسط ایران – تحت عنوان [ایجاد] «منطقه عاری از سلاح‌های هسته‌ای»- به سازمان ملل متحد پیشنهاد شد. این پیشنهاد هنوز هم بر روی میز قرار دارد. اکنون این پیشنهاد به [ایجاد] منطقه عاری از سلاح‌های کشتار جمعی تغییر یافته است. همچنین این پیشنهاد از ۱۹۹۵ در سازمان ملل متحد مطرح بوده است و توسط حسنی مبارک، رئیس جمهور وقت [مصر]، در «نشست مجمع عمومی [سازمان ملل]» در همان سال مطرح شد.
همچنین کمیته بازبینی پیمان «منع گسترش تسلیحات هسته‌ای» (ان پی تی) دو سال پیش و یا سه سال پیش، پنج سال پیش، در سال ۲۰۱۰ موافقت کرد تا نشستی را در رابطه با [ایجاد] «منطقه عاری از سلاح‌های کشتار جمعی» در سال ۲۰۱۲ در هلسینکی- پایتخت فنلاند- برگزار کند. متأسفانه ایالات متحده، یکی از اعضای [این نشست]، تنها چند هفته قبل از برگزاری آن اعلام کرد که موافق قبلی مورد نیاز برای به سرانجام رساندن این نشست وجود نداشت و بنابراین نشستی برگزار نشد.
■بنابراین ما در یک چرخه باطل حرکت می‌کنیم■
همچنین از همان زمان -سال ۲۰۱۲- تاکنون چندین نشست تحت نظارت سازمان ملل متحد و یا برای خشنود ساختن اسرائیلی‌ها تحت نظارت طرف دیگری برگزار شده‌اند؛ چون‌که آن‌ها خودداری می‌کنند تا تحت نظارت سازمان ملل متحد قرار گیرند و گاهی‌اوقات این جلسات شامل اسرائیل می‌شد و نه ایران و در دیگر جلسات شامل ایران می‌شد و نه اسرائیل؛ بنابراین ما در یک چرخه [باطل] – احتمالاً به‌منظور یافتن راه‌حلی برای حفظ تلاش بی‌نتیجه سال ۲۰۱۲ و قبل از اینکه [نشست] بعدی «کمیته بازبینی» در سازمان ملل برگزار شود که کشورهای عضو «پیمان ان پی تی» را در بر می‌گیرد- حرکت می‌کنیم.
■رقابت برای انجام غنی‌سازی اورانیوم برای تمامی جهان وسوسه‌انگیز خواهد بود■
از دیدگاه من این روش مناسب‌ترین راهِ تضمینِ این مسئله است که فرآیند خطرناک غنی‌سازی اورانیوم گسترش نخواهد یافت. به محض اینکه شما بخشی از آن را در اختیار داشته باشید – مابقی آن را نیز در اختیار خواهید داشت- در نهایت و تا آنجا که ما متوجه می‌شویم، پایه این توافق بر مبنای یک وقفه ۱۰ ساله، برای طرف ایرانی، خواهد بود و بعد از [اتمام مدت‌زمان] آن مشخص نیست که چه اتفاقی خواهد افتاد. و این موضوعی وسوسه‌انگیز خواهد بود؛ رقابت برای انجام غنی‌سازی اورانیوم نه تنها برای افراد و یا کشورها در این منطقه، بلکه برای تمامی جهان وسوسه‌انگیز خواهد بود.
من به عنوان یک فرد معمولی و نه یک متخصص ترجیح می‌دهم که تمامی این مسئله [هسته‌ای] در حال حاضر خاتمه پیدا کند؛ تا اینکه ده سال منتظر بمانیم و در آن هنگام احتمالاً ایران آزادی عمل بیشتری برای عبور از مرز [غنی‌سازی] ۵، ۱۰ و یا ۲۰ درصدی -که در این توافق به آن‌ها اعطا شده است- و حرکت به طرف [ساخت] سلاح هسته‌ای خواهد داشت.
رابین نیبلت:آیا تضمین‌های امنیتی وجود دارند که ایالات متحده و متحدان [این کشور] بتوانند به کشوری مانند عربستان سعودی پیشنهاد کنند؛ طوری‌که این کشور به اندازه‌ای احساس امنیت کند که خودش را – با هدف تأمین نیازهای انرژی و دیگر احتیاجات- درگیر مسائل غنی‌سازی هسته‌ای نکند، چنانچه ایران از چنین حقوقی برخوردار باشد؟ و یا مسئله [اصلی] این است که ایران قادر به غنی‌سازی جهت [ساخت] سلاح‌های هسته‌ای است و [بنابراین] کشورهای متحد – برای ایجاد احساس امنیت در میان ما- قادر به انجام هیچگونه اقدامی نیستند؟
■ در منطقه باید شرایط یکسانی برای همه وجود داشته باشد■
- شاهزاده ترکی: من ترجیح می‌دهم که در منطقه شرایط یکسانی برای همه و نه فقط عربستان سعودی و یا ایران، بلکه تمامی منطقه – از ایران تا اقیانوس اطلس ازجمله کشورهای عربی و شاید هم ترکیه- وجود داشته باشد.
بنابراین در این شرایط است که من ترجیح می‌دهم هرگونه تضمینی را در این ناحیه با ایجاد منطقه [عاری از سلاح‌های هسته‌ای] – نه تنها توسط آمریکا، بلکه «پنج عضو دیگر دائمی شورای امنیت» نیز یک چتر امنیتی هسته‌ای را در این منطقه و نه فقط برای عربستان سعودی پیشنهاد کنند- مشاهده کنم. این [تدبیر] ضمانت بهتری از هرگونه پی‌ریزی تضمین یکجانبه و یا غیره است.
■آمریکا از درگیرشدن مداوم در جنگ های متعدد خاورمیانه به ستوه آمده است■
- رابین نیبلت: اجازه بدهید که به موضوعات دیگری نیز بپردازیم و سپس به تشریح این مسئله خواهیم پرداخت. دقایقی درباره [سیاست] ایالات متحده مکث کنیم؛ مسلماً در آنجا دیدگاهی مشاهده می‌شود که درباره آن بسیار نوشته شده است و تصور می‌کنم که همکاران شما نیز در آن بخش از منطقه در این‌باره اظهار نظر کرده‌اند؛ اینکه آن‌ها گمان می‌کنند که آمریکا تا حدودی از خاورمیانهفاصله گرفته است، شاید نه به صورت کاملاً راهبردی اما ایالات متحده در انتخاب نحوه همکاری به صورت گزینشی‌تری عمل کرده است؛ می‌توان به نمونه سوریه اشاره کرد: اینکه آمریکا از [درگیرشدن] مداوم در جنگ های متعدد خاورمیانه به ستوه آمده است و در عین‌حال ناآرامی‌ها [کشورهای] عربی، که در ابتدا در تونس، مصر و سوریه روی داد، باعث ایجاد اختلاف میان متحدان سنتی آمریکا مانند عربستان سعودی شد. در مقابل ایالات متحده احساس کرد که این کشور در جایی قرار گرفته است که ظاهراً اکثریت طرفین خواهان خروج هستند. آیا ممکن است که این رابطه مجدداً برقرار شود؟ آیا از دیدگاه شما ممکن است که سطح اعتماد [میان طرفین] که قبل از سال ۲۰۱۱ وجود داشت – شاید بتوانیم بگوییم قبل از ۲۰۱۱، مسلماً قبل از ۲۰۱۱- ترمیم شود؟
- شاهزاده ترکی: این تنها من، عربستان سعودی و یا دیگران نبودیم که درباره کاهش همکاری ایالات متحده در منطقه ما اظهار نظر کردیم. مقامات رسمی آمریکا از جمله اوباما، رئیس جمهوری، چنین اظهار نظر کرده‌اند و ما به این سخنان باور داریم. خوشحال هستم که در این رابطه او سخنی از خط قرمز به میان نیاورد، اما این مسئله‌ای است که تصور می‌کنم که ما باید این موضوع را بپذیریم و [در این رابطه] گزینه دیگری سراغ نداریم.
■ما همچنان به روابط حسنه خود با آمریکا ادامه می‌دهیم■
ما همچنان به روابط حسنه خود با آمریکا – همانطور که از تماس‌های متعددمان درگذشته و تماس‌هایی که مقامات رسمی‌مان با اوباما، رئیس جمهوری آمریکا داشته، مبرهن است- ادامه می‌دهیم. اوباما وقتی‌که ملک عبدالله متوفی هنوز در قید حیات بود، به عربستان سفر کرد؛ او دو و یا سه بار – اکنون به یاد نمی‌آورم- به عربستان سفر کرد و تلاش ویژه‌ای داشت تا با ملک سلمان زمانی که به جانشینی ملک عبدالله انتخاب شد دیدار کند. من یقین دارم که دو رهبر درباره سطح روابط مورد نظرشان – و چگونگی پیشبرد این روابط – به تفاهم رسیده‌اند. آمریکا – ورای حلقه گفتگوهای میان رهبران- با بحران اعتبار مواجه بوده است. [رقابت] انتخاباتی میان کندی و نیکسون را در هنگام کودکی‌ام در دهه ۱۹۶۰ به یاد می‌آورم، بحران موشکی دیده می‌شد که بنا بود وجود داشته باشد، اما بعدها مشخص شد که چنین [بحرانی] وجود نداشت؛ دقیقاً عکس آن چیزی بود که ایالات متحده در اولویت قرار داده بود. بنابراین شاید من در این رابطه دیدگاه اشتباهی داشته باشم. اما یک بحران اعتبار در آمریکا و نه فقط در عربستان وجود دارد. پیامدهای [چنین بحرانی را] در همه‌جا مشاهده می‌کنم. بنابراین این بحران برای برطرف شدن نیازمند گذر زمان است و با عمل‌گرایی و نه فقط سخن گفتن حل‌وفصل می‌شود.
■من آرزو دارم در سوریه شاهد عمل‌گرایی باشم■
- رابین نیبلت: و شما دوست دارید در کدام بخش شاهد عمل‌گرایی باشید؟
- شاهزاده ترکی: من به صراحت آرزو دارم در سوریه شاهد عمل‌گرایی باشم. و تصور می‌کنم که این تنها آمریکا نیست، بلکه تمامی جامعه جهانی به‌طور جنایت‌کارانه‌ای مسئولیت مرگ بیش از ۲۵۰ هزار نفر [مردم] سوریه را بر عهده دارد، به دلیل نحوه رفتار آن‌ها با بشار اسد و حکومتش که همچنان به کشتار [مردم] سوریه ادامه می‌دهد.
■باید بیشترین حمایتمان را به سوی ارتش آزاد سوریه متمرکز کنیم■
نخست، ما باید بر فراز مرز [سوریه] با ترکیه و اردن منطقه پروازممنوع اعمال کنیم. ثانیاً، شورای ائتلافی [سوریه] -که بیش از ۱۳۰ کشور آن را به عنوان نماینده مردم سوریه به رسمیت می‌شناسد- باید تحت «چتر حفاظتی منطقه پروازممنوع» در داخل خاک این کشور مستقر شود و به مثابه دولت سوریه و در داخل سوریه عمل کند. ثالثاً ما باید بیشترین حمایتمان را به سوی ارتش آزاد سوریه متمرکز کنیم.
شاید بسیاری از افراد در اینجا -و همچنین دیگران- تأثیرگذار بودن چنین اقداماتی را مورد تردید قرار دهید. من با شما مخالف هستم؛ چون‌که از دیدگاه من عموم مردم سوریه به طور یکسانی با اسد و [جبهه] النصره و دیگر گروه‌ها در آنجا مخالف هستند. و چنانچه آن‌ها نشانه‌ای از حمایت از ارتش آزاد سوریه مشاهده کنند، آن‌ها حمایت‌ها و تلاش‌هایشان را به سوی ارتش آزاد سوریه معطوف می‌کنند. اما مسلماً تمامی این اقدامات به تصمیم‌گیران بستگی دارد و متأسفانه من راه‌حلی جهت به توافق رسیدن آن‌ها مشاهده نمی‌کنم.
■ آیا ممکن است که پیدایش داعش نتیجه مثبتی را در پی داشته باشد؟■
- رابین نیبلت: طرح این مسئله من را به پرسش پایانی‌ام نزدیک کرد. آیا گروه دولت اسلامی، داعش و یا کلمه مورد نظر شما یعنی فاحش – تا دقایقی دیگر توضیح خواهم داد که چرا شما از این واژه استفاده کردید- ممکن است که به مثابه یک نیروی متحدکننده عمل کند؟ پیدایش و موفقیت نسبی این گروه در طول نواحی مرزی میان عراق و سوریه؟ ایران در حال حاضر -و به‌طور همزمان با در پیش گرفتن اقدامات مشابهی توسط نیروهای ائتلاف شما- علیه داعش مبارزه می‌کند. آیا ممکن است که داعش به مثابه یک نیروی متحدکننده –شاید اصطلاحی بیش از اندازه مبالغه‌آمیز باشد- و یا دست‌کم [نیروی] کاتالیزوری عمل کند که در صورت شکست این گروه شاید فرصت‌هایی را برای انجام همکاری گسترده منطقه‌ای بوجود آورد؟ آیا از دیدگاه شما ممکن است که پیدایش داعش نتیجه مثبتی را در درازمدت در پی داشته باشد؟
■فاحش واژه بسیار بهتری برای توصیف داعش است■
- شاهزاده ترکی: اجازه بدهید که در ابتدا تشریح کنم که چرا من این گروه را «فاحش» نام نهاده‌ام. همانطور آن دسته از شما که با زبان عربی آشنایی دارید، متوجه هستید که واژه «فاحش، به معنی «وقیح» است و واژه اختصاری عربی برای کلمه «آی اس آی اس [در زبان انگلیسی]» داعش است. بنابراین من از واژه «فاحش» استفاده کردم تا [گروه] «داعش» را توصیف کنم، چون‌که واژه «فاحش» برای توصیف آن‌ها مناسب‌تر از واژه «داعش» است. به‌وضوح واژه «داعش» در زبان عربی به معنی «دولت اسلامی عراق و شام» است که به معنی [ایجاد] دولت اسلامی در عراق و سوریه است؛ همه این‌ها باعث شرم‌آور است. آن‌ها مسلماً دولت نیستند، آن‌ها مسلماً اسلامی نیستند و آن‌ها عراق و سوریه را کنترل نمی‌کنند.
درنتیجه فاحش واژه بسیار بهتری برای [توصیف] آن‌ها است و من امیدوار هستم که رسانه‌ها در اینجا –به‌ویژه رسانه‌های عربی و از قبل من «دو» و یا «سه‌تا» رسانه شناخته‌شده در اینجا سراغ دارم- به‌جای تداوم اهدای آنچه آن‌ها آشکارا به‌دنبال آن هستند، و آن به رسمیت شناختن این گروه به‌عنوان یک دولت اسلامی است، از این واژه استفاده کنند.
اما در رابطه با بسیج شدن آن‌ها، البته؛ ما از قبل در سوریه مشاهده کردیم؛ ما ائتلافی از کشورها را شاهد هستیم که در میدان نبرد با فاحش در حال مبارزه هستند. ما در عراق ائتلاف دیگری را برای مبارزه با فاحش شاهد هستیم.
■ مبارزه کنونی هرگز موفق به ریشه‌کن کردن فاحش نخواهد شد■
اما مشکل [دقیقاً] اینجاست. حتی در همان بسیج مردم در این رابطه، شما نمایش‌های جداگانه‌ای از عملیات‌های نظامی را برای مبارزه با همان دشمن مشترک مشاهده می‌کنید و این موضعی غیرقابل‌قبول است که به از هم‌پاشیدن عملیات نظامی [علیه داعش] منجر شد. این مبارزه هرگز موفق به ریشه‌کن کردن فاحش نخواهد شد، چون‌که داعش می‌تواند در مکان‌های مختلف و به اشکال گوناگون فعالیت کند و من حدس می‌زنم که شما درباره تجدید رابطه میان ایران و عربستان سعودی صحبت می‌کنید. به نظر می‌رسد که این یک مسئله بسیار مردم‌پسندی است و مردم همه‌جا از من در این رابطه پرسش می‌کنند.
دو چیز هیچگاه در رابطه ما با ایران تغییر نخواهد کرد: جغرافیا؛ متأسفانه ما نمی‌توانیم شبه‌جزیره عربی را از موقعیت [فعلی آن] برداشته و [آن را] در نزدیکی فنلاند و یا سوئد مستقر کنیم…
■ما یک خدا را پرستش می‌کنیم■
شاهزاده ترکی: بنابراین ما نمی‌توانیم جغرافیا را تغییر دهیم. ما در طول هزاران سال با این مردم تعامل داشته‌ایم. مسلماً مسئله دیگری – و من در رابطه با این موضع با جدیت برخورد می‌کنم و به دوستانه‌ترین شکل در رابطه با آن اظهار نظر می‌کنم- که ما را متحد نگاه می‌دارد، دینمان است. ما یک خدا را پرستش می‌کنیم، ما از یک کتاب مقدس پیروی می‌کنیم، پیامبر ما یکی است و تاریخی که از ۱۴۰۰ سال پیش [تاکنون] وجود داشته است. اکنون این مسئله باید سبب اتحاد و نه تفرقه در میان ما شود و در این رابطه اظهار می‌دارم که پادشاهی سعودی هر سال و حتی در بدترین دوران ریاست جمهوری ایران یعنی دوران محمود احمدی‌نژاد برای تعامل با ایران – نه تنها در مورد مسائل مربوط به مداخله در امور اعراب، بلکه حتی درباره حل‌وفصل اختلافات شیعه و سنی- تلاش کرده است.
■کنفرانس اجلاس اسلامی در شهر مقدس مکه■
ملک عبدالله متوفی در ماه رمضان سال ۲۰۱۲ –مقدس‌ترین ماه در سالنامه اسلامی- خواستار برگزاری کنفرانس اجلاس اسلامی در شهر مقدس مکه شد و موضوع این کنفرانس حل‌وفصل اختلافات میان شیعه و سنی بود و احمدی‌نژاد در این کنفرانس شرکت کرد و تمامی نمایندگان کشورهای اسلامی نیز در آن شرکت داشتند و همه آن‌ها موافقت کردند تا یک گروه و یا مرکز پژوهشی را -در شهر مکه عربستان سعودی – برای حل‌وفصل این اختلاف تأسیس کنند.
دریغا از آن زمان تاکنون علی‌رغم کوشش عربستان سعودی هیچ اتفاقی روی نداد. و نمونه دیگری از چنین قرائنی درباره موضع عربستان سعودی؛ همه شما گروه حمایت از عراق را که پس از سقوط صدام حسین بوجود آمد، به یاد می‌آورید. این گروه از چه [کشورهایی] تشکیل شده بود؟ این گروه از انگلستان، آمریکا، عربستان سعودی، ایران، مصر، اردن و در آن هنگام حتی از سوریه تشکیل شد.
■بنابراین هرگز تعامل با ایران برای عربستان سعودی یک مسئله نهی‌شده نبوده است■
بنابراین تعامل با ایران برای عربستان سعودی هرگز یک مسئله نهی‌شده نبوده است و ما هنوز در حال تلاش هستیم. وزیر خارجه عربستان با وزیر خارجه ایران در سپتامبر گذشته در نیویورک دیدار کرد و البته من در آن دیدار حضور نداشتم، اما تصور می‌کنم که هر یک از طرفین فهرستی از گلایه‌های خودش را در رابطه با عملکرد طرف مقابل در میان گذاشت. وزیر خارجه عربستان مجدداً از آقای ظریف دعوت کرد تا برای انجام تبادل‌نظر بیشتر از پادشاهی سعودی دیدن کند. او هنوز وارد [عربستان] نشده است و از زمان انتخاب [حسن] روحانی به ریاست جمهوری [ایران چنین سفری] صورت نگرفته است.
همچنین شما در کنفرانس عمان –که ما با همدیگر در آن شرکت داشتیم- مطلع شدید که دلیل اصلی عدم سفر ظریف به عربستان به مسئله تشریفات مربوط می‌شود، چون‌که ظریف خواستار سفر و دیدار با پادشاه عربستان بود. و در دوران [زمامداری] ملک عبدالله – در واقع ملک عبدالله بیمار بود و او نمی‌توانست با ظریف دیدار کند؛ بنابراین او به [عربستان] سفر نکرد. اما چنانچه آقای ظریف عزم راسخی برای انجام گفتگویی–که به نتایجی منجر شود- داشت، او به عربستان سفر می‌کرد.
■اگر ایران یک بازیگر سازنده تبدیل شود■
از دیدگاه بنده مسائل مربوط به تشریفات بی‌معنی و کم‌اهمیت هستند و بنا بود که از او در مجلل‌ترین اقامتگاه موجود پذیرایی شود. همچنین او با همتای خودش دیدار خواهد کرد، او بنا نیست که مورد بی‌اعتنایی قرار گیرد، او مورد اهانت قرار نمی‌گیرد و به جای اقامت در یک کاخ، در یک خیمه [اقامت] داده نمی‌شود و سخنانی از این قبیل. بنابراین استفاده از مسائل مربوط به تشریفات به مثابه نوعی بهانه‌جویی بی‌معنی است.
اما پادشاهی سعودی به‌وضوح اعلام کرده است که آماده، مشتاق و توانمند است. اخیراً شاهزاده سعود، وزیر خارجه عربستان، در کنفرانسی مطبوعاتی با آقای کری –تنها دو هفته قبل- اظهار داشت که اگر ایران یک بازیگر سازنده تبدیل شود، ما برای همکاری با این کشور خرسند خواهیم بود. اما آن‌ها باید ایفای نقش منفی‌گرایانه را کنار بگذارند؛ و این نقطه توقف [تنش] به شمار می‌رود.
منبع: اشراف
شما می توانید مطالب و تصاویر خود را به آدرس زیر ارسال فرمایید.
bultannews@gmail.com
