تحویل سپر موشکی اس ۳۰۰ به ایران و تغییر سیاست روسیه در خاورمیانه

به گزارش بولتن نیوز، یک اندیشکده صهیونیستی در واکنش به احتمال تحویل سامانه‌های سپر موشکی اس ۳۰۰ به ایران عنوان کرد که اسرائیل نمی‌تواند این رخداد را نادیده بگیرد اما از طرفی باید از ایجاد بحران جدی با روسیه پرهیز کند. بنابراین بهتر است اسرائیل به مسکو نشان دهد که قصد دارد در مجموعه‌ای از مسائل در رابطه با روسیه نظیر «موضع بی‌طرف» اسرائیل در خصوص بحران اوکراین و حمایت از کشورهای عرب سنی در جنگ با محور ایران و عوامل نیابتی آن در منطقه خاورمیانه بازبینی کند.

 

به گزارش بولتن نیوز، مؤسسه مطالعات امنیت ملی اسرائیل در تحلیلی به قلم اودی دکل و زوی ماگن، دو تن از کارشناسان ارشد این اندیشکده به بررسی رویکرد جدید روسیه در موضوع موشک‌های اس-۳۰۰ و موافقت این کشور با تحویل سامانه‌های دفاع هوایی به ایران پرداخته است. در این گزارش آمده است اگرچه روسیه و اسرائیل در سال‌های گذشته روابط خوبی داشته‌اند اما اسرائیل با توجه به فعالیت‌های اخیر روسیه در منطقه خاورمیانه نیاز دارد تا برخی از سیاست‌های خود در قبال روسیه را مورد بازبینی قرار دهد.

- معرفی نویسندگان این گزارش

«اودی دِکل» که در سال ۲۰۱۲ میلادی و به عنوان یکی از محققان ارشد به مؤسسه مطالعات امنیت ملی اسرائیل پیوست، سرپرست تیم مذاکره‌کننده اسرائیل با فلسطین در آناپولیس در زمان دولت «اولمرت» بود. وی در این چارچوب، وظیفه هماهنگی عملکرد کارکنان و رهبری دوازده کمیته مذاکره‌کننده را بر عهده داشت. دکل در سال ۲۰۱۳ میلادی به عنوان مدیر اجرایی مؤسسه مطالعات امنیت ملی اسرائیل منصوب شد. سرتیپ ژنرال (ذخیره) دکل سمت‌های ارشد متعددی در نیروهای دفاعی اسرائیل (آی. دی. اف) در حوزه‌های اطلاعات، همکاری‌های نظامی بین‌المللی، و برنامه‌ریزی استراتژیک بر عهده داشته است. آخرین سمت وی در نیروهای دفاعی اسرائیل، سرپرستی بخش برنامه‌ریزی استراتژیک در هیئت برنامه‌ریزی ستاد کل بوده و به عنوان ذخیره هم، سرپرست مرکز برنامه‌ریزی استراتژیک است. دکل پیش‌تر سرپرستی بخش روابط خارجی ستاد کل و سرپرستی بخش تحقیقات در «لاهاک»، اطلاعات نیروی هوایی اسرائیل را عهده‌دار بوده است. سرتیپ ژنرال (ذخیره) دکل به عنوان سرپرست کمیته اسرائیل-سازمان ملل-لبنان پس از جنگ دوم لبنان و به عنوان سرپرست کمیته‌های نظامی با اردن و مصر خدمت کرده است. او علاوه بر این، سرپرستی کارگروهی در زمینه همکاری استراتژیک-عملیاتی با ایالات متحده آمریکا در خصوص واکنش به خطر موشک‌های زمین به زمین و همچنین همکاری‌های نظامی بین‌المللی را بر عهده داشته است. دکل در کمیسیون به‌روزرسانی امنیت اسرائیل در سال ۲۰۰۶ شرکت و بر شکل‌گیری استراتژی نیروهای دفاعی اسرائیل نظارت داشت.

زِوی ماگن، پس از سال‌ها خدمت در سرویس خارجی اسرائیل، به جمع محققان مؤسسه مطالعات امنیت ملی اسرائیل پیوست. وی از سال ۱۹۹۳ تا ۱۹۹۷ میلادی، سفیر اسرائیل در اوکراین، و از سال ۱۹۹۸ تا ۱۹۹۹ میلادی سفیر اسرائیل در روسیه بود. ماگن از سال ۱۹۹۹ تا ۲۰۰۶ میلادی سرپرستی سازمان «ناتیو» (گروه ارتباطی دفتر نخست‌وزیر برای امور آوارگان شوروی سابق و یهودی) را بر عهده داشت و از سال ۲۰۰۶ تا ۲۰۰۹ به عنوان سرپرست مؤسسه مطالعات اوراسیا در مرکز میان‌رشته‌ای هرتزلیا فعالیت می‌کرد. ماگن در بخش اطلاعات نظامی نیروهای دفاعی اسرائیل خدمت کرده و خدمت خود را با درجه سرهنگ دومی به پایان رسانده است.

 

■ موضع اسرائیل در خصوص تحویل موشک‌های اس-۳۰۰ به ایران ■

روسیه در سیزدهم آوریل ۲۰۱۵ میلادی از آزاد کردن و تحویل سامانه‌های پیشرفته دفاع هوایی اس-۳۰۰ به ایران در آینده نزدیک خبر داد. ارسال این سامانه‌ها طی شش سال گذشته حتی با وجود اینکه روسیه استدلال می‌کرد این سامانه‌ها برای اهداف دفاعی و نه تهاجمی ساخته شده‌اند و ایران نیز در حقیقت هزینه آن‌ها را پرداخت کرده بود به حالت تعلیق درآمده بود. اسرائیل نمی‌تواند این رخداد را نادیده بگیرد اما از طرفی باید از ایجاد بحران جدی با روسیه پرهیز کند. بنابراین بهتر است اسرائیل به مسکو نشان دهد که قصد دارد در مجموعه‌ای از مسائل در رابطه با روسیه بازبینی کند، ازجمله: «موضع بی‌طرف» اسرائیل در خصوص بحران اوکراین؛ تجارت تسلیحاتی بالقوه میان اسرائیل و همسایگان روسیه، امری که اسرائیل به خاطر مخالفت روسیه تاکنون از آن خودداری کرده است؛ اقدام روسیه در خصوص فرآیند صلح با مقامات فلسطین، خصوصاً اگر با هماهنگی آمریکا انجام نگرفته باشد؛ تغییر منافع روسیه در رابطه با تأمین گاز طبیعی کشورهای خاورمیانه و اروپا؛ و حمایت از کشورهای عرب سنی در جنگ با محور ایران و عوامل نیابتی آن در منطقه خاورمیانه.

 

■ علت تأخیر در تحویل سامانه‌های اس-۳۰۰ به ایران■

روسیه در سیزدهم آوریل ۲۰۱۵ میلادی از آزاد کردن و تحویل سامانه‌های پیشرفته دفاع هوایی اس-۳۰۰ به ایران در آینده نزدیک خبر داد. ارسال این سامانه‌ها طی شش سال گذشته به حالت تعلیق درآمده بود، حتی با اینکه روسیه استدلال می‌کرد این سامانه‌ها برای اهداف دفاعی و نه تهاجمی ساخته شده‌اند و ایران نیز در حقیقت هزینه آن‌ها را پرداخت کرده بود. این تأخیر نتیجه درخواست آمریکا و اسرائیل مبنی بر عدم ارسال این سامانه‌ها به ایران در زمانی بود که قدرت‌های غربی سعی داشتند هم از طریق مذاکره با ایران و هم تهدید اقدام نظامی علیه زیرساخت‌های هسته‌ای ایران، این کشور را وادار به ترک برنامه هسته‌ای نظامی خود کنند.

 

■ دلیل روسیه برای کشاندن اختلاف با غرب به منطقه خاورمیانه ■

اگر سامانه‌های اس-۳۰۰ سامانه‌های دفاعی‌اند، تحویل آن‌ها به ایران به‌هیچ وجه تخطی از تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران نیست. با این حال، محتوای گسترده‌تر این تحول، مبارزه روسیه با غرب به‌طور کلی، و به ویژه با آمریکا بر سر نفوذ است؛ مبارزه‌ای که پس از گسترش ناتو به کشورهای اروپای شرقی، مسئله استقرار سامانه‌های دفاع ضد موشکی آمریکا در اروپای شرقی، و مهم‌تر از همه، جنگ در اوکراین و تحریم‌های اقتصادی متعاقب آن علیه روسیه به راه افتاده است. این تحریم‌ها به‌طور ویژه دولت ارشد روسیه و عناصر اقتصادی را هدف گرفته‌اند و مسکو این تحریم‌ها را تلاشی در راستای تضعیف ثبات و حکومت داخلی روسیه می‌داند. به نظر می‌رسد، تصمیم روسیه برای کشاندن اختلاف خود با آمریکا و غرب به منطقه خاورمیانه ریشه در همین موضوع داشته باشد.

 

■ افزایش فعالیت‌های روسیه در خاورمیانه■

روسیه به جز اعلام خبر تحویل سامانه‌های اس-۳۰۰ به ایران، فعالیت‌های خود در منطقه خاورمیانه را طی ماه‌های اخیر افزایش داده است که از میان آن‌ها می‌توان به این موارد اشاره کرد: سفر «سرگی شویگو» وزیر دفاع روسیه به تهران در ژانویه ۲۰۱۵ و سفر ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه به مصر یک ماه پس از آن؛ ارسال تسلیحات نظامی به مصر؛ سفر «محمود عباس» رئیس دولت خودگردان فلسطین به مسکو در ماه آوریل ۲۰۱۵ به منظور گفتگو بر سر فرآیند صلح اسرائیل-فلسطین؛ تماس‌های روسیه با اردن درباره تأمین رآکتورهای انرژی هسته‌ای برای اردن؛ دخالت روسیه در سوریه که نمود آن در تلاش برای رسیدن به راه‌حلی به منظور ابقای حکومت بشار اسد مشهود است؛ و دعوت اخیر از مقامات ارشد عربستان‌سعودی برای سفر به مسکو. همه این نمونه‌ها گواهی بر افزایش قابل ملاحظه فعالیت‌های روسیه در خاورمیانه است.

 

■ روسیه خواستار نزدیک کردن ایران به خود است■

همان‌طور که «آناتولی آنتونوف» معاون وزیر دفاع روسیه گفته است، توضیح رسمی آزادسازی سامانه‌های دفاع هوایی خریداری‌شده توسط ایران این است که ایران به خاطر عدم دریافت این سامانه‌ها، بازگردانده شدن هزینه‌های پرداخت‌شده خود را خواستار شده بود. روسیه با توجه به مشکلات اقتصادی خود به خاطر تحریم‌های غرب، قادر نیست جریمه حدوداً ۴ میلیارد دلاری را به ایران پرداخت کند (هرچند که ارزش معامله فقط یک میلیارد دلار بوده است). اما ملاحظاتی که در پس این تصمیم رهبران روسیه قرار دارد بسیار گسترده‌تر از این‌هاست و روسیه از این امر نگران است که توافق نهایی بر سر مسئله هسته‌ای ایران را به آمریکا نزدیک‌تر سازد؛ این در حالی است که روسیه می‌خواهد ایران به این کشور نزدیک‌تر شود. بدین‌ترتیب، انتشار اصول توافق هسته‌ای از سوی گروه ۱+۵ در دوم آوریل ۲۰۱۵ میلادی این فرصت مناسب را در اختیار روسیه قرار داد تا خبر تحویل فوری سامانه‌های اس-۳۰۰ را اعلام نماید و اولین کشور در میان کشورهای جهان باشد که در خصوص لغو تحریم‌های ایران اقدامی انجام می‌دهد و حتی وارد معاملات انرژی، امنیتی، و اقتصادی با این کشور می‌شود.

 

■ رویکرد دوگانه روسیه در خاورمیانه■

روسیه در قبال منطقه خاورمیانه سیاستی بظاهر خنثی دارد اما در عمل تمایل دارد از محوری که توسط ایران رهبری می‌شود، یعنی سوریه و عراق و همینطور یمن، حمایت کند و خواهان عدم مداخله ارتش‌های کشورهای عربی علیه حوثی‌هاست. برخی از مقامات مسکو گسترش تروریسم سلفی سنی در خاورمیانه و اقصی‌نقاط دنیا، ازجمله روسیه، را به اردوی کشورهای عرب سنی به رهبری عربستان‌سعودی نسبت داده‌اند. روسیه در عین حال بازی دوگانه‌ای در منطقه اجرا می‌کند: از یک سو، رهبران این کشور از محور ایران حمایت می‌کنند اما هم‌زمان تلاش دارند روابط نزدیک‌تری با کشورهای قدرتمند سنی (عربستان‌سعودی، مصر، ترکیه، شیخ‌نشینان خلیج‌فارس، و اردن) و همچنین اسرائیل برقرار کنند.

 

■ روابط نزدیک اسرائیل و روسیه در سال‌های اخیر■

مسکو در حقیقت بازی پیچیده‌ای در قبال اسرائیل دارد. این دو کشور در سال‌های اخیر روابط نزدیک‌تری با یکدیگر داشته‌اند؛ به عنوان مثال، تصمیم روسیه مبنی بر عدم ارسال سامانه‌های دفاع هوایی اس-۳۰۰ به ایران و سوریه، و همچنین توافق پنهانی بر سر این موضوع که نه اسرائیل و نه روسیه در هیچ جنگ و اختلافی که میان یکی از آن‌ها و کشور سومی در بگیرد دخالت نخواهند کرد. بنابراین، اسرائیل در خصوص سیاست روسیه در کریمه و اوکراین موضعی خنثی اتخاذ کرد و روسیه هم، تا چندی پیش، از به چالش کشیدن اسرائیل در موضوع فلسطین، حتی طی نبرد اسرائیل و غزه خودداری کرده بود. با این همه، روسیه وقتی نفوذ و تأثیرش در خاورمیانه در خطر باشد و بخصوص وقتی موضوع مخالفت با آمریکا در میان باشد، هیچ باکی از لطمه زدن به منافع اسرائیل ندارد.

 

■ اقدامات احتمالی از سوی روسیه برای کاهش نگرانی‌های اسرائیل■

هنوز نباید تصمیم روسیه مبنی بر ارائه سامانه‌های دفاع هوایی پیشرفته اس-۳۰۰ به ایران را سیاستی علیه اسرائیل دانست. بنابراین روسیه احتمالاً تلاش خواهد کرد از طریق انجام گفتگوهای سیاسی از نگرانی‌های اسرائیل در این زمینه بکاهد و این امر را با توسعه پروژه‌های اقتصادی جبران نماید. گذشته از همه این‌ها، روسیه اسرائیل را بازیگر مهمی در منطقه خاورمیانه می‌داند؛ بازیگری که برای ثبات در این منطقه بسیار ضروری است، در راستای موفقیت فرایند صلح بافلسطینیان مؤثر است و مانعی بر سر راه گسترش تروریسم و اسلام‌گرایی افراطی است.

 

■ اسرائیل باید در مجموعه‌ای از مسائل مرتبط با روسیه بازبینی انجام دهد■

پیشنهاد‌ها

اسرائیل نمی‌تواند رخدادها و تحولات اخیر را نادیده بگیرد اما از طرفی باید از ایجاد بحران جدی با روسیه پرهیز کند. بنابراین بهتر است اسرائیل به مسکو نشان دهد که قصد دارد در مجموعه‌ای از مسائل در رابطه با روسیه بازبینی کند، ازجمله: «موضع بی‌طرف» اسرائیل در خصوص بحران اوکراین؛ تجارت تسلیحاتی بالقوه میان اسرائیل و همسایگان روسیه، امری که اسرائیل به خاطر مخالفت روسیه تاکنون از آن خودداری کرده است؛ اقدام روسیه در خصوص فرآیند صلح با فلسطینیان، خصوصاً اگر با هماهنگی آمریکا انجام نگرفته باشد؛ تغییر منافع روسیه در رابطه با تأمین گاز طبیعی کشورهای خاورمیانه و اروپا؛ و حمایت از کشورهای عرب سنی در جنگ با محور ایران و عوامل نیابتی آن در منطقه خاورمیانه.

 

■ اسرائیل باید به روابط، گفتگوهای سیاسی و استراتژیک خود با روسیه ادامه دهد ■

اسرائیل هم‌زمان با تلاش برای ارسال این پیام‌ها به روسیه، باید از شکست و فروپاشی روابط خود با این کشور اجتناب کند و به گفتگوهای سیاسی و استراتژیک خود با روسیه ادامه دهد. اسرائیل در چنین شرایطی باید از روسیه تقاضا کند که همچنان به تحریم در زمینه ارسال موشک‌های پیشرفته زمین به هوا به سوریه ادامه دهد (زیرا احتمال دارد این موشک‌ها به راحتی به دست نیروهای حزب‌الله بیفتد) و موشک‌های ساحل به دریا و همچنین سامانه‌های پیشرفته دوربرد را نیز به تحریم‌های خود اضافه کند. از سوی دیگر برنامه عرضه سامانه‌های دفاعی اس-۳۰۰ به ایران نیز قطعاً باید مورد بازبینی دوباره قرار گیرد به خصوص اگر توافق مکتوبی میان ایران و غرب بر سر مسئله هسته‌ای حاصل نشود. علاوه بر این، اسرائیل باید خواستار آن باشد که مقاصد هسته‌ای ایران مورد بررسی قرار گیرند (به خصوص اجرای تعهدات ایران در خصوص کاهش ذخایر اورانیوم غنی‌سازی شده) و پیش از آنکه سامانه‌های اس-۳۰۰ به ایران تحویل داده شوند اجازه نظارت آژانس از تأسیسات پارچین نیز داده شود.

 

پایان