انتقاداستاندار سیستان و بلوچستان از وعده های عمل نشده ابتکار

به گزارش بولتن نیوز،مدتی است "محیط زیستی" بودن کلاس دارد. آنقدر مهم که رنگ لباس‌ها را در مراسمات جمعی سبزتر و سبزتر کرده و شعارها را پخته و پخته‌تر. از همه مهمتر، شعار "نجات" است که به تازگی به مدد تالاب‌های خشکیده هوادارن زیادی کسب کرده است.

واقعیت‌های محیط زیست اما نگران کننده است. نگرانی از جنس تالاب‌ها و ریزگردهایی که همه چیز را جارو کرده‌اند. فعلاً "شادگان"، شادی و "هامون"، رنگ زندگی را کدر کرده است؛ تالاب‌هایی که سهم زیادی در تولید و گسترش پدیده گرد و غبار در غرب و شرق کشور دارند.

حالا باید دید خانم ابتکار که با دست پر به اهواز رفته، چکار می‌تواند بکند. هر چند که وی تاکنون وعده سال گذشته‌اش برای احیای یک دهم درصد از وسعت 5660 کیلومتری تالاب هامون یعنی به عبارتی هزار هکتار در شرق کشور را عملی نکرده است و حتی دبیرخانه ملی احیای تالاب هامون را که یکسال از وعده تشکیل آن می‌گذرد، تشکیل نداده است؛ اما باید دید در اهواز چه اتفاقات خوبی قرار است بیفتد.

وعده‌های خالی ابتکار در شرق کشور اما انتقاد استاندار سیستان و بلوچستان را نیز به همراه داشته است. آنجایی که علی‌اوسط هاشمی در جلسه کارشناسی مسائل زیست محیطی سیستان و بلوچستان که در حضور رئیس سازمان محیط زیست برگزار شده؛ گفته بود: طرح جامع احیای تالاب هامون قرار بود شش ماه قبل آماده شود که متأسفانه هنوز آماده نشده است. در سفر سال گذشته ‌شما(ابتکار) به استان، مصوب شد دبیرخانه ملی احیای تالاب هامون شکل بگیرد اما این مصوبه هم تاکنون اجرایی نشده است.

توجه یکباره دولت به مسأله ریزگردها در خوزستان، صدای مردم شرق کشور که حداقل پنج سال بیشتر از خوزستان درگیر این پدیده بوده‌اند را نیز در آورده است؛ به طوری که روزانه صدها پیام اعتراضی در مورد تبعیض دولت و محیط زیست بین اقوام در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شود.

یکی از این پیام‌ها سیستان را "نخستین سرزمین موج‌های خاکی دنیا" توصیف کرده و پیام دیگری از خوزستانی‌ها خواسته که فریاد بزنند تا مثل سیستانی‌ها در زیر خاک‌ها نمانند.

کردوانی: ریزگردهای خوزستان قابل مقایسه با شن‌های شرق نیست

پروفسور پرویز کردوانی، پدر علم کویرشناسی ایران نیز در گفتگویی با یکی از پایگاه‌های خبری محلی سیستان و بلوچستان با عنوان "خانم ابتکار بخوانند؛ سیستان سال‌هاست که خوزستان است"، در مورد تفاوت ریزگردهای غرب با شرق کشور گفته است: "طوفان‌های اهواز قابل مقایسه با طوفان‌های زابل نیست. سرعت طوفان‌های زابل 148 کیلومتر بر ساعت است و میزان شدت باد به حدی است که شب‌های طوفانی برخی از مردم خارج خانه می‌خوابند؛ چون شدت باد و خاک به حدی است که ممکن است در خانه پلمپ شده و باز نشود. لذا اگر یک سیستانی در طوفان‌های امروز اهواز به این شهر برود تصور می‌کند اینجا ییلاقی و خوش آب و هوا است."

آمارهای محیط زیست نیز این صحبت‌ها را تأیید می‌کند. براساس اعلام اداره‌کل محیط زیست سیستان و بلوچستان، سال گذشته 210 روز از هوای سیستان ناسالم بوده و از این تعداد، 120 روز طوفان شن با سرعت 54 کیلومتر در ساعت اتفاق افتاده است. این طوفان‌ها دید افقی را در این روزها به زیر هزار متر رسانده و  شرایط هوا را در حد "بسیار خطرناک" کرده بودند. شرایطی که تنها وقوع چند روزه آن زمین و زمان را در غرب کشور به هم ریخت.

براساس گفته برخی کارشناسان بومی ضعف‌های مدیریتی در روزهای بحرانی هوا، آسیب‌های جدی به مردم سیستان و بلوچستان در شرق کشور وارد کرده است. وجود بیشترین مبتلایان به سل در کشور و افزایش بیماران تنفسی ناشی از فعالیت‌های عادی در روزهای بحرانی هوا، از جمله این آسیب‌ها است. تاکنون برخلاف سایر استان‌های کشور مدل تعریف شده‌ای برای اعلام تعطیلی در روزهایی که هوا در شرایط ناسالم یا بحرانی قرار دارد در این استان پیش‌بینی نشده است.

این در حالی است که براساس مصوبات ستاد مدیریت بحران خوزستان، در صورتی که میزان آلایندگی هوا از 1500 میکروگرم بر مترمکعب (۱۰ برابر حدمجاز آلودگی) فرا‌تر رود مدارس ابتدایی، در صورتی که افزایش غلظت آلایندگی از دو هزار میکروگرم بر مترمکعب(۱۳ برابر حدمجاز) فراتر رود مدارس همه مقاطع و مراکز آموزشی و در صورت بالا رفتن غلظت گرد و غبار تا بیش از سه هزار میکروگرم بر مترمکعب(۲۰ برابر حدمجاز) همه ادارات این استان تعطیل می‌شود.

با این همه براساس اعلام اداره‌کل هواشناسی سیستان و بلوچستان روز دوم فوریه سال گذشته مصادف با روز جهانی تالاب‌ها، میزان ذرات معلق در هوای زابل به 12 هزار و 64 میکروگرم بر مترمکعب، یعنی 80 برابر حد مجاز رسیده بود؛ ولی ادارت همچنان باز بودند.

به گفته هواشناسان، وزش طوفان‌های شن در شمال سیستان و بلوچستان سبب انتقال ریزگردها تا حاشیه دریای عمان، استان هرمزگان و کشور پاکستان شده و از شمال نیز به استان‌ خراسان جنوبی می‌رسد؛ تا جایی که میزان دید در شهرهای مرکزی سیستان و بلوچستان را به زیر هزار متر می‌رساند. از طرفی به دلیل کمبود ایستگاه‌های سنجش ریزگرد(تنها سه ایستگاه در شهرهای زابل، زاهدان و هیرمند) در سطح استان، امکان بررسی میزان و تأثیرات مخرب این پدیده در نواحی مرکزی و جنوبی استان فراهم نیست.

این شرایط اما در غرب کشور کاملاً متفاوت است. به گفته احمدرضا لاهیجان‌زاده، مدیر کل حفاظت محیط زیست خوزستان اکنون فقط 20 ایستگاه سنجش آلودگی هوا در 15 شهر این استان روند رو به رشد پدیده گردغبار را پایش می‌کنند.

 

سازمان ملل: همه در سیستان بیکار‌ند

طوفان‌ شن و خشکسالی 16 سال اخیر آنقدر به بخش‌های شمالی سیستان و بلوچستان خسارت وارد کرده که گری لوئیس، نماینده ارشد سازمان ملل پس از بازدید سال گذشته خود از این منطقه، در گزارش سفر خود نوشت: "حالا تقریباً همگی[در سیستان] بی‌کارند و در ویرانه‌های روستاهای متروکی زندگی می‌کنند که در حاشیه رودخانه‌هایی ساخته شده بودند که روزگاری پرآب و شکوفا بود."

علاوه بر این به گفته مسئولان محلی تاکنون بیش از پنج هزار خانوار روستایی از سیستان مهاجرت کرده و بیش از 70 هزار بهره‌بردار بخش کشاورزی بیکار شده‌اند. خشکسالی تا آنجا پیش رفته که 80 درصد صنایع و کارخانه‌ها تعطیل شده و هفت هفت هزار کسبه نیز در معرض بیکاری قرار گرفته‌اند. وخامت اوضاع اقتصادی مردم در این منطقه به حدی رسیده که هوشنگ ناظری، فرماندار زابل گفته است: "برخی مادران به علت فقر فرزندان خود را در زابل می‌فروشند."

اما تالاب هامون که 66 هزار هکتار از دریاچه ارمیه بزرگتر است و به دلیل مشترک بودن بخش‌هایی از آن با کشور افغانستان، سومین تالاب بزرگ ایران و بزرگترین تالاب آب شیرین فلات ایران نام گرفته، 60 هزار هکتار آن در فهرست تالاب‌های در معرض خطر جهان موسوم به فهرست قرمز یا "مونترو" در کنوانسیون رامسر ثبت شده است.

دبیرخانه کنوانسیون رامسر علت قرارگیری هامون در این فهرست را به سبب ایجاد سازه‌های آبی در افغانستان، تخصیص آب برای مقاصد کشاورزی و شرب در ایران و افغانستان و ورود ماهی غیربومی "آمور" از سوی شیلات که منجر به از بین رفتن پوشش نی تالاب و ممانعت از تخریب آب می‌شد؛ اعلام کرده است.

سوء مدیریت در توزیع آب، هامون را دوباره خشکاند

افزایش بارش‌های سال گذشته در افغانستان که منجر به ایجاد سیل‌های متعددی در این کشور شد؛ سبب شد سیلاب‌های کم‌سابقه‌ای به بخش‌هایی از تالاب هامون وارد شده و تالاب آبگیری شود. این سیلاب‌ها را کارشناسان محلی پیش‌تر پیش‌بینی کرده بودند.

به گفته مسئولان محیط زیست سیستان و بلوچستان، تالاب هامون در بهار امسال سه میلیارد مترمکعب آبگیری شد که به دلیل پراکنده شدن آب در سطح وسیعی از آن، کمتر از سه ماه دوام آورد و دوباره خشکید.

مردم محلی، بی‌برنامگی محیط زیست در انتقال آب به بخش‌های مهم تالاب را عامل اصلی هدر رفتن آن دانستند و برخی کارشناسان ادعا کردند: ورود این آب که در 16 سال گذشته بی‌سابقه بوده را می‌شد طوری برنامه‌ریزی کرد تا بخش‌هایی از تالاب برای چند سال زنده بماند.

 

با این وجود رئیس سازمان محیط زیست اما در گزارشی که پس از سفر چند هفته قبل خود به هامون در وبلاگش نوشته، آب وارد شده به هامون در فروردین‌ماه امسال را ناشی از "پیگیری‌های فراوان ملی و بین‌المللی متنفذین محلی و سازمان حفاظت محیط زیست" عنوان کرده و از خشک شدن دوباره هامون ابراز تأسف کرده است.

خشکی مجددی که این بار یک فاجعه زیست محیطی نیز رغم زد. اتفاقی  که منجر به مرگ میلیون‌ها ماهی و هزاران بچه پرنده مهاجر در تالاب شد.