شبکه های استانی؛ بودن یا نبودن؟ مساله این است!

گروه رسانه، اکنون به نظر می رسد، حضور دکتر سرافراز در راس سازمان بسیار مهم صدا و سیما توام شده با تغییراتی اساسی در ساختارو بدنه اجرایی که سالهاست مورد توجه و درخواست کارشناسان رسانه ای بوده است.

به گزارش بولتن نیوز، ساختار به شدت حجیم و ناکارآمد صدا و سیما طی سالهای اخیر و بخصوص در راستای سیاست تکثر گرای ریاست قبلی آقای مهندس ضرغامی شکل گرفته و اگرچه بسیار بعید به نظر می رسد که بتوان یک تنه و در زمان اندکی آن را اصلاح کرد اما هیچ شکی نیست که تغییرات اساسی در آن نیازی مبرم برای استراتژیک ترین سازمان رسانه ای کشور است که قرار است رکن اساسی در مقابله با هجمه های فرهنگی جهان معاصر داشته باشد . یکی از وجوه بارز این انباشتگی و ناکارآمدی را در شبکه های استانی سیما ملاحظه می کنیم که اکنون با ماموریت پخش 24ساعته برنامه های نه چندان قوی و حتی تامینی! با صرف هزینه هایی هنگفت از طریق کانال های ماهواره ای نیز به پخش برنامه می پردازند.

نگارنده طی سال های قبل در مقاله ای این شبکه گسترده ماهواره ای را «غول خفته رسانه ای» نامید که اگر بیدار می شد می توانست جریان رسانه ای مهمی در سطح منطقه ایجاد نموده و بسیاری از اهداف رسانه در رابطه با مخاطبین داخلی و گسترش«قدرت نرم» جمهوری اسلامی در منطقه را نیز تامین نماید اما به نظر می رسد این« غول رسانه ای » همچنان خواب آلود! است و «امپراطوری رسانه ای» کارآمدی که می توانست با حدود 30شبکه ماهواره ای (استانی) و به همان تعداد شبکه رادیویی و پایگاه اینتذنتی راه اندازی شود هیچگاه تحقق نیافت.

با این تحلیل اکنون می توان موضوع شبکه های استانی را از منظری دیگر به نظاره نشست. حال که از آن اهداف آرمانی فرسنگ ها دور هستیم و متاسفانه قدمی در خور به سوی آن برنداشته ایم به نظر می رسد باید از خود چند سوال اساسی را بپرسیم . اجازه بدهید ابتدا چند پرسش را با هم مرور کنیم. شاید در نهایت بتوانیم به رویکردی تازه تر دست یابیم. رویکردی که تناسب بیشتری با اهداف ریاست جدید سازمان صدا و سیما جناب آقای دکتر سرافراز داشته باشد که به نظر می رسد، عظم خود را جزم نموده تا به جراحی این پیکر خسته و بیمار بپردازد:

1- اگر ما «رسانه» را در جهان امروز اصلی ترین «ابزار قدرت» و اساسی ترین ابزار در مقابل «تهاجم فرهنگی» جهان غرب بدانیم تصدی و مدیریت رسانه لاجرم نیازمند دانش و تخصص کافی در حوزه علوم ارتباطات، رسانه و بخصوص پیوند رسانه و سیاست خواهدبود. آیا در حال حاضر امکان این وجود دارد که بتوانیم حداقل 30 مدیر کارآزموده متخصص در ارتباطات با حد اقل مدرک کارشناسی ارشد در حوزه های مرتبط و با تجربه کافی و به همان تعداد معاونین متخصص برای اداره این شبکه ها داشته باشیم؟ امروز با توجه به گسترش پدیده جهانی شدن و لزوم توجه به خرده فرهنگ ها و نقش رسانه های محلی در این فرآیند ، مدیریت رسانه بخصوص در رسانه های محلی به شدت تخصصی و بومی محور شده و این از نیاز های اولیه شبکه های استانی محسوب می شود.


2- مدیریت و ارزیابی عملکرد این شبکه ها به دلایل مختلف تا کنون به شکلی متمرکز در سازمان صدا و سیما صورت می پذیرفت. این امر نه تنها خود باعث حجیم تر شدن بدنه سازمان صدا و سیما شده بلکه بدتر از آن باعث شده تا شبکه های متعدد استانی را در رویه و ساختار ،کاملا یکسان و تکراری شوند! . آیا حضور 30شبکه تقریبا یکسان با حداقل توجه به ویژگی های ذاتی بومی می تواند اهداف رسانه ای سازمان مهم صدا و سیما را در جهت توجه به خرده فرهنگ ها تامین سازد؟

3- تقریبا تمام این شبکه های استانی دارای پخش 24 ساعته برنامه هستند حال آنکه در این 24 ساعت عمدتا مجبور به پخش برنامه های تکراری و تاریخ گذشته خود یا برنامه های تامینی خارجی و یا سریال های تکراری شبکه های سراسری هستند. آیا لزومی برای اینهمه هزینه و تکرار برنامه های پخش شده در شبکه های دیگر وجود دارد؟

4- اکثر این شبکه ها از طریق ماهواره دریافت می شوند. اینجا دو سوال ممکن است مطرح شود. اولا اگر پخش ماهواره ای برای بینندگان سایر استانها که امکان دریافت شبکه های استانی دیگر را از طریق دیجیتال ندارند صورت می پذیرد پس این را باید در تناقضی آشکار با« قانون ممنوعیت با بکارگیری از تجهیزات ماهواره ای » بدانیم . در ثانی اگر این پخش ماهواره ای با هدف جذب مخاطبین خارج از کشور و ایجاد شبکه گسترده رسانه ای در منطقه صورت می گیرد که هدفی آرمانی و بسیار متعالی و صحیح است آنوقت به نظر نمی رسد این سریال های دسته چندم تامینی و برنامه های عمدتا کم کیفیت بتواند مارا به آن هدف برساند.

البته یک سوال مهم دیگر هم ممکن است بوجود آید وآن اینکه چرا باید شبکه های استانی یک کشور تماما از طریق ماهواره در معرض دید جهان قرار گیرد و اگر این خوب است چرا کشورهای دیگر شبکه های لوکال(محلی) خود را از طریق ماهواره جهانی نمی سازند؟!!! اکنون با رصد برنامه های استانی از طریق ماهواره، هر فردی می تواند به یک بانک اطلاعاتی مصور از کاستی ها و توانمندی های استان های مختلف دست یابد که این در دنیای امروز یعنی «حراج اطلاعات»!! اطلاعاتی که مشتری های پرو پا قرصی در خارج از کشور دارد.

5- در مقاله ای می خواندم که شبکه مهم و پرمخاطبی مثل « منو وتو 1 » با کمتر از50 نفر نیرو مدیریت و اداره می شود حال آنکه هر کدام از شبکه های استانی ما بطور مستقیم یا غیر مستقیم حد اقل هزار نیرو را در خود جای داده اند . آن هم با این سطح تاثیر گذاری . به نظر می رسد اینجا بخش مهمی از هزینه های سازمان به هدر می رود . آیا نباید در شبکه های استانی هم اصلاح ساختار صورت پذیرد؟

6- در مشکلات مالی سازمان بسیاری از این شبکه های استانیبه جهت آماده نبودن برای شرایط بحرانی و فقدان تخصص لازم به جای «جذب مشارکت» و مدیریت بر هزینه های خود به سرعت به سمت پدیده عجیب و خطرناک «آنتن فروشی» روی آوردند که وقتی آن را در مقایسه با اهداف رسانه ملی به عنوان دانشگاهی عمومی به تعبیر حضرت امام (ره) و رهبر معظم انقلاب می سنجیم زنگ خطر بزرگی به صدا در می آید.


چند پیشنهاد

اکنون که سازمان صدا و سیما به درستی تحت مدیریت جناب آقای سرافراز به تغیر ساختارها و اصلاح رویه ها روی آورده به نظر می رسد که باید بدنه اجرایی نیز بیش از پیش به همراهی با این جریان بپردازد و با تحمل هزینه های احتمالی آینده این رسانه را به شکلی صحیح تر ترسیم کنند. با این رویکرد چند پیشنهاد زیر می تواند مورد بررسی قرار گیرد:

1- به نظر می رسد علی رغم هزینه های بالا، بهتر است شبکه های استانی همچنان به حضور خود ادامه دهند اما با تغییراتی اساسی در ساختار، نیروی انسانی و بازنگری در اهداف.

2- بهتر است شبکه های استانی کاملا محلی عمل نموده و اهداف و اولویت های منطقه ای و استانی خود را تامین کنند. برای این کار لازم است تیم مدیریتی حاضر در راس این شبکه ها تا حد امکان رسانه ای تر و تخصص گرا تر باشند و البته به نیازها و اولویت های سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و توسعه ای استان خود کاملا واقف باشند. لذا بهتر است از گماردن مدیران سیاست زده و فاقد تخصص رسانه پرهیز نموده و به جای آن از افراد تحصیل کرده و کارآزموده با دیدگاه های نوین رسانه ای استفاده شود.

3- اصلاح ساختار اداری در این شبکه ها نیز باید همانند شبکه های سراسری به سرعت انجام گیرد و تا حد امکان از نظام بروکراتیک حاکم برآنها کاسته شده برچابکی آنها افزوده شود. این باور باید در سطوح مختلف نهادینه شود که هر شبکه استانی می تواند خود یک شبکه مستقل و اثر گذار باشد.

4- پیشنهاد می شود چینش کنداکتور برنامه های شبکه های استانی به جای پخش 24 ساعته و تامین آنتن با برنامه های تامینی و تکراری بی کیفیت، در مرحله اول حد اکثر به 16 ساعت تقلیل یابد و به مکانیسم تولید - تکرار آن هم با تاکید بر تولیدات تلویزیونی مفید روی آورد و حتی به تدریج به 12 ساعت پخش و 12 ساعت تکرار برسد . برای حصول بهتر این نتیجه بسیاری از برنامه های استانی که از قضا بخش مهمی از هزینه ها را به خود اختصاص می دهند می توانند به شکل خبر، گزارش مکتوب یا برنامه های رادیویی پوشش یابند لذا اینها باید از گردونه تولید خارج شوند.

5- به نظر نگارنده در شرایط حاضر پخش ماهواره ای شبکه های استانی ضروتی نداشته و با هیچکدام از اهداف استراتژیک رسانه ای ما سنخیت ندارد. حداقل به این علت که شبکه ها نتوانسته اند قواعد پخش ماهواره ای را بشناسند و عملی سازند. این در حال حاضر هزینه های مادی و معنوی بسیاری برای سازمان به همراه دارد. پیشنهاد می شود فعلا تمام شبکه های استانی از پخش ماهواره خارج شوند و هزینه مذکور صرف ترمیم کاستی ها و ارتقای سطح برنامه ها گردد. در آینده می توان با رویکردی جدید در این مورد تصمیم گیری نمود و یا با عزمی جدید و رویکردی جهانی به شبکه جهانی ماهواره پیوست.

در سال های اخیر رسانه ملی دوران سختی را سپری نمود که بخش مهمی از سختی های آن حاصل ناکارآمدی مدیریت در بخش های مختلف این سازمان مهم بود. اکنون به نظر می رسد آقای سرافراز با جدیت در پی اصلاح ساختارها و ترمیم کاستی ها است . انتظار می رود بدنه سازمان صدا و سیما و نهادهای مرتبط در خارج از سازمان نیز یاری کنند تا آن «جراحی عمیقی » که نگارنده سالها پیش در مقاله ای آن را نیاز مبرم رسانه ملی معرفی نموده بودم با دستان تیم جدید مدیریتی تحقق یابد.

والسلام