عشق و ارادت ایرانیان به خورشید تابان آسمان خراسان

گروه مذهبی، اربعین روز عجیبی است. غم چهل روز پیش از خود را گویی یکجا در دل دارد و این داغی است که همه خوب می شناسیم. با این همه عاشورا انگار روز دیگریست. عاشورایی که در خود تاسوعا و تاسوعایی که در دلش ده روز دلدادگی و شور و سوگی عمیق جا داده و با این همه بیست و هشتم صفر نیز روزی است که نمی توان آن را با آن همه خاطره ناب از سوگواری و دلدادگی شیعیان عاشق فراموش کرد. روزی که نبی اکرم(ص) و سبط اکبرش همزمان داغی عظیم بر سینۀ هر شیعۀ عاشق نهاده و شوری عمیق برپا کرده و می کند. با این همه اما امروز اما نه نهم و دهم محرم است، نه بیستم صفر و اربعین حسینی و نه حتی بیست و هشتم صفر، سالروز رحلت جانگداز پیامبر اکرم(ص) و حضرت امام حسن مجتبی (ع).

به گزارش بولتن نیوز،‌ امروز الحق و الانصاف روز عجیبی است. تو گویی تاریخ نیز پس از آنکه به بهانۀ یک دهه عاشقی و شور حسینی، با شیعیان جهان همراه و عزادار شده و پس از آن که در آخرین روزهای این دو ماه بی نظیر برای شیعیان، هر روز به بهانه ای یاد اهل بیت را در دل شیعیان و به ویژه دوستداران ایرانی اهل بیت علیهم السلام زنده نموده، با بازی هنرمندانه و معناداری دست بر روی نام نهاده که جایگاهی متفاوت و دیگرگون میان شیعیان ایران زمین داشته و دارد. تو گویی خداوند باری تعال با قرار دادن روز سرنوشت ساز شهادت آقا و سرورمان، حضرت علی ابن موسی الرضا در آخرین روز از این دو ماه پر برکت، خواسته مُهر تاییدی بر عقاید و باورهای معنوی و ماورایی مردمان عاشق این سرزمین نهاده تا این مهم نشانه ای دیگر باشد، بر حقانیت باور شیعیان و عاشقان اهل بیت علیهم السلام.


امروز سی امین روز صفر، آنچنان که دکتر علی اصغر شعردوست نیز با تعابیری شاعرانه به زیبایی توصیف نموده مصادف است با سالگرد شهادت مهاجری که برای گسترش دین خدا و هدایت امت به قلمرویی روی آورد که مردمانش درطول تاریخ اسلام، مهردوستی و محبت او و خاندانش را چونان گوهرجان خویش پاس داشته اند و خود و هویت تاریخی و فرهنگی خود را با قرارگرفتن در دایره محبت خاندان رسول اثبات نموده اند. به دیگر سخن، اگر این خاندان شریف، سایه حمایت و محبت خویش را بر سر ملت ما نمی افکندند، ما نیز در عرصه تاریخ، در اقوام دیگر مضمحل می شدیم.

حضرت ثامن الحجج مولانا على بن موسى الرضا (عليه السلام) در سال 203 ه‍ بنابر اصح  دو سال پس از وفات حضرت معصومه (عليها السلام) به شهادت رسيدند. سن مبارك حضرت 49 يا 55 سال بوده است و بنابر نقلى حضرت امام رضا (عليه السلام) در بیست و هفتمین روز ماه صفر (یک روز پیش از رحلت پیامبر و سبط اکبرش) به شهادت رسيده اند، ولى روایت مشهور و متواتر بر آن است که ایشان در آخرین روز ماه صفر به شهادت نایل آمدند. بنابر روایات متواتر در 28 ضفر مامون انگور مسموم يا آب نار زهر آلود را به اجبار به حضرت امام رضا (عليه السلام) خورانيد و ایشان پس از دو روز درد و رنج بلاخره در آخرین روز این ماه مبارک به لقاء الله شتافت.

با این مقدمه در ادامه نگاهی مختصر خواهیم داشت به زندگانی پُربرکت حضرت علی ابن موسی الرضا (ع) . گوشه ای از ابعاد وجودی آن بزرگوار، به امید آن که از روهروان حقیقی راهش باشیم.

حضرت امام رضا عليه السلام هشتمين پيشوای شيعيان، فرزند حضرت امام کاظم (ع) و نجمه خاتون است که در مدينه منوّره ولادت يافت.

اسم مبارک آن امام علی، کنيه‌اش ابوالحسن و ملقب به رضا است. حضرت موسی بن جعفر عليه‌السلام در دوران زندگی اش بارها آن حضرت را به عنوان وصی و خليفه خود و امام مردم معرفی فرمود.

از حضرت رضا عليه‌السلام معجزات و کرامات فراوانی در تاريخ ثبت شده که در ادامه به قطره ای از این دریای بی کران خوبی و پاکی نظر خواهیم افکند.
 
امام رضا دارای اخلاقی بسيار نيکو بود؛ به‌طوری که دوست و دشمن به فضيلت و مکارم اخلاق او اقرار داشتند. امام از ذوق سرشاری برخوردار بود و گاهی مطالب عميق و مفيدی را در قالب شعرهای نغز و شيرينبيان می فرمود.
 
پس از مرگ هارون، فرزندش مامون با برادر خود امين به مخالفت برخاست و سرانجام او را کشت و خود بر اريکه خلافت تکيه زد. پس از مرگ امين، آشفتگی اوضاع کشور سبب شد از هر گوشه و کناری، گروهی قيام کنند. مامون برای آرام‌کردن اوضاع، چاره‌ای نديد جز اينکه از نفوذ معنوی حضرت رضا عليه‌السلام استفاده کند. شاید همین مسئله را نیز باید در بررسی دلایل ارادت و عشق پرشور ایرانیان به آن حضرت مورد توجه قرار دهیم.
 
با این همه پس امام را به مقرّ حکومتش مرو دعوت کرد. امام چندين بار از رفتن به مرو عذر خواست ولی مامون نپذيرفت. لذا پس از وداع با قبر مطهّر جدشان، رسول الله و اهل بيت خود به طرف مکّه حرکت کرد و پس از وداع با خانه خدا به طرف خراسان رهسپار شد.

از حضرت امام رضا عليه السلام در راه مکه به خراسان مخصوصاً در شهر نيشابور معجزات بسیاری ديده شد و سخنان آموزنده ای در تاريخ به ثبت رسيد که از مهمترين آنها حديث معروف سلسله الذهب است که در نيشابور ايراد فرمود.

مأمورين مأمون، امام رضا را از نيشابور به طرف طوس حرکت دادند و از نواحی ده‌سرخ و رباط سعد گذشتند و به سناباد وارد کردند. حضرت در سناباد جاي قبر مطهّر خود را نشان دادند و پس از اقامتی کوتاه از سرخس به مرو، مقرّ حکومت مأمون، رفتند.

 
مأمون در ابتدا پيشنهاد خلافت را به امام داد ولی امام نپذيرفت؛ لذا مأمون پيشنهاد ولايت عهدی خود را داد که بازهم امام حاضر به قبولش نشد. ولی مامون چاره‌ای نداشت و به همين دليل ولايت عهدی خود را با تهديد به قتل، به آن حضرت تحميل کرد.
 
حضرت رضا عليه السلام که خود را مجبور ديد، با اکراه تمام، ولايت عهدی را با شرايط سنگينی قبول فرمود. مامون هم به اجبار، آنها را پذيرفت و دستور داد جشنی به پا کنند و مردم با امام به عنوان ولیعهد بيعت نمايند.

بعضی از بزرگان بنی عباس و حتی بعضی از بنی هاشم به امام حسد می ورزيدند و از اين عمل مأمون سخت ناراضی بودند، ولی مأمون با دادن هدايا و عطايای فراوان آنها را راضی کرد؛ جز سه نفر که از بيعت با امام سر باز زدند و مأمون هم آنها را به حبس انداخت.

سپس مأمون جريان ولايتعهدی را برای حکام و عاملين خود نوشت و به شهرهای دور‌دست فرستاد و تغييراتی در اداره کشور اعمال کرد؛ به نام حضرت رضا سکه زد و دستور داد نام امام را در خطبه‌ها به نيکويی ببرند و شاعران در مدحش قصيده و شعر بسرايند. اما امام مکرّراً می فرمود: «اين امر تمام نخواهد شد و ولايت عهدی به وقوع نخواهد پيوست.»
 
مامون که هميشه کينه حضرت رضا را در دل می پروراند، با سياست‌های زيرکانه و منافقانه خود، موجب آزار امام میشد و گاه و بيگاه اموری را برخلاف شروط اوليه به امام رضا تحميل میکرد، که درخواست اقامه نماز عيد فطر از آن جمله است.

حتی يک بار دستور داد غلامانش به خانه امام يورش ببرند و او را قطعه‌قطعه کنند اما به لطف خداوند، امام از اين واقعه جان سالم به در برد. يکی از سياست‌های مأمون برای شکستن ابهت و جلالت حضرت رضا عليه السلام برگزاری مجالس مباحثه با صاحبان اديان و مذاهب مختلف بود تا شايد در اين گيرودار، امام از جواب بعضی سؤالات، عاجز بماند و تقدس و عظمتش شکسته شود. حتی گاهی خود مامون شروع می کرد و سوالات پيچيده قرآنی و مذهبی طرح میکرد.

ناگفته نماند خلفاء جور غالبا اهل عيش و طرب بودند و به دنبال علم و دانش نمیرفتند. مامون هم بی تقوا و فاسد بود ولی در عين حال، هم ظاهر خود را حفظ می کرد و هم به دنبال تفسير و مسائل مذهبی و کلامی میرفت. لذا گاهی خودش با مخالفين شيعه به بحث و گفتگو می پرداخت و جواب آنان را شخصاً به عهده می گرفت.
 
حضرت رضا عليه السلام در هر فرصتی، مأمون را نصيحت و موعظه می فرمود، امّا او تا میتوانست بر امام حسد می ورزيد و درصدد تحقير امام برمی آمد و به هر حيله و نيرنگ، مقاصد شوم و شيطانی خود را دنبال میکرد تا سرانجام تصميم گرفت امام را مسموم کند و او را که مانع بزرگی بر سياست‌ها و دنياطلبی اش بود، از ميان بردارد.

شهادت حضرت رضا عليه السلام به دست مأمون از صدراسلام برای اهل حديث مسلم و معلوم بود و حتی به تصريح رسول خدا و اميرالمؤمنين و امام صادق عليهم السلام در تاريخ ثبت شده بود؛ خود آن حضرت نيز بارها از شهادت خود خبر می داد و حتی قاتل خود را مشخّص و جای قبر خود را معين می فرمود.
 
پس از شهادت، بدن مقدّس امام را جلوتر از قبر هارون الرشيد دفن کردند. قبر مطهر امام رضا عليه السلام از آن زمان تا امروز زيارتگاه مسلمين و شيعيان جهان است. برای زيارت امام از ائمه اطهار ثواب‌های فراوانی نقل شده است و از آن روضه منوره، معجزات و کرامات بی شماری به وقوع پيوسته است. حضرت رضا عليه السلام يک فرزند بيشتر نداشت که حضرت جواد عليه السلام بود؛ ولی براداران زيادی داشت از جمله زيد بن موسی که عليه مأمون قيام کرد.

از امام رضا عليه‌السلام کلمات و سخنان آموزنده‌ای به يادگارمانده و صدها حديث روايت شده است. در عمر پر برکتش شاگردان زيادي تربيت فرمود که مناظرات آنان بهترين گواه بر عظمت مقام او است. ازسوی ديگر پس از شهادت حضرت موسی بن جعفر، عده‌ای از پيروانش به امام رضا ايمان نياوردند که به آنها واقفيه میگويند.

ياسر خادم مى گويد: هر جمعه كه آن حضرت از مسجد جامع مراجعت مى كرد، با بدنى عرق دار و غبارآلود دست ها را به درگاه الهى بر مى داشت و مى فرمود: "بارالها اگر فرج و گشايش كار من در مرگ من است، مرگ مرا برسان." آن حضرت پيوسته در غم و حزن بود تا در غربت رحلت فرمود.

مامون پس از آن كه يك شبانه روز امر شهادت آن حضرت راكت مان كرد، سراغ محمد پسر امام صادق (عليه السلام) و جماعتى از آل ابوطالب فرستاد تا سلامت بدن امام را ببينند و پس از آن شروع به گريه و زارى نمود!

پس از غسل و كفن و نماز بر بدن شريف حضرت كه توسط امام جواد (عليه السلام) انجام شد آن حضرت را جلو قبر هارون در خانه حميدبن قحطبه، مكان فعلى دفن كردند بنابر بعضى روايات مامون از ترس فتنه مردم دستور به دفن شبانه حضرت داد.


مدت امامت آن حضرت 20 سال بود سن شريف امام جواد (عليه السلام) هنگام شهادت امام رضا (عليه السلام) 7 سال و چند ماه بود.

اقوال شهادت آن حضرت عبارتند از: 23 ماه رمضان، 17 صفر، 27 صفر، 14 صفر، 21 ماه رمضان و 23 ذى القعده و بزرگان شيعه در كتب مختلف ماه شهادت را صفر و روز آن را اكثرا آخر صفر ذكر كرده اند، ولى 29 يا 30 روز بودن ماه صفر در سال شهادت را ذكر ننموده اند.

عشق و ارادات ایرانیان اما نکته ای نیست که بتوان به یاری کلمات بیان نمود. آنچنان که در ابتدا نیز تلویحاً اشاره نمودیم عشق ایرانیان به اهل بیت علیهم السلام نکته ایست که در تمامی قرون گذشته و از همان آغازین لحظات ورود اسلام به کشورمان که با میل و شوقی بی نظیر ازسوی ایرانیان روبرو شد و به صورت قلبی و بدون هیچ اجباری پذیرفته شد، جلوه هایی بسیار داشته و اشاره به این جلوه ها و نمودهای فروان در این مقال میسر نیست.

با این همه شاید مهمترین جلوه آن را می توان در هجوم میلیونی عاشقان حرم رضوی به سوی مشهد مقدس دید که بنابر اعلام مقامات و مسئولان امسال "تاکنون دو میلیون و 700 هزار نفر به شهر مشهد وارد شده‌اند‌، اما با این وجود در این ایام به هیچ وجه زائران در فضای آزاد اسکان ندارند‌ و همه آنها اسکان سرپوشیده خواهند داشت."

سیدجواد موسوی، معاون اسکان و پذیرایی ستاد اجرایی خدمات سفر استان خراسان رضوی در گفت‌وگویی که ساعاتی پیش انجام گرفت، با اشاره به بسیج تمام دستگاه‌ها برای خدمات رسانی به زائران مشهدالرضا براساس هماهنگی با استانداری خراسان رضوی و 12 معاونت زیرمجموعه آن گفت: "تمام جلسه‌ها با اتحادیه‌های صنفی برگزار و فضاهایی برای اقامت 300 هزار نفر در شب در هتل‌ها‌، هتل آپارتمان‌ها ،‌ مهمان‌پذیرها و مدارس ایجاد شده است. علاوه بر این، اسکان 17 هزار نفر در شرایط اضطراری و در مواقع برف و باران پیش‌بینی شده است."

این درحالی است که هم اکنون این آمار به مراتب افزایش داشته و فارغ از آن این عشق شورانگیز درحالی در شرف وقوع و بروز است که هنوز چند روزی از نمونه ای دیگر از این ابراز علاقه و ارادت ایرانیان به اهل بیت نگذشته و هنوز و همچنان رسانه های بین المللی از مانور 20 میلیونی عاشقان حسین (ع)‌ و راهپیمایی اربعین امسال که همچون نقطه عطفی در تاریخ تشیع، بار دیگر بر حقانیت گفتمان شیعه و عاشورا صحه گذارد، مات و مبهوت مانده اند و به هیچ عنوان با منطق و عقل زمینی و ثبوتی خود قادر به درک و شرح این عاشقی و دلدادگی نیستند.

با این همه بی شک نمونه و بروز و ظهوری دیگر از این عشق و دلدادگی و ارادات پاکبازانه ایرانیان به اهل بیت علیهم السلام را می توان در هزاران هزار شعر و آثار هنری بیشماری جست و جو کرد که به عنوان مهمترین نماد فرهنگی ایرانیان و پارسی زبانان در طول تاریخ وسیله ابراز عشق و ارادت به والاترین ارزش ها بوده و هست.

با این حساب این یادداشت را نیز با قطعه شعری از سیّدحسن رستگار و با یاد حضرت ضامن آهو، علی بن موسی الرضا (ع)‌ به پایان می بریم.