خانه موزه ی امیرنظام تبریز

گروه میراث فرهنگی - کاوه وحیدی آذر،  در محله ی ششگلان تبریز خانه امیرنظام گروسی از معدود مردان نیکنام  دوران قاجار  اکنون سال هاست که در حال تبدیل به یک موزه ای کامل می باشد؛ این موزه در مجاورت مقبره الشعرای تبریز  قرار دارد که نمودی از درایت  و خردمندی مردمانی محسوب می گردد که سال های بسیار دور به اندیشمندان ؛ ادیبان  و شعران  خود ارج  می نهادند  و جسم آنان  را با عزت  در محوطه ای خاص به خاک می سپاردند ؛ چنانکه  جسم خاکی خاقانی ، فاریابی ؛ قطران  و در دوران معاصر محمد حسین شهریار خالق اثر جاودانه ی حیدر بابایه سلام  در آنجا با خاک در آمیخته اند.

به گزارش بولتن نیوز، خانه موزه ی امیرنظام  که می بایست رسما نیز به این اسم نامیده  می شد ؛ با زیربنای ۱۵۰۰ مترمربع و در دو طبقه ساخته شده‌است. طبفه ی اول شامل تالار سکه، تالار بافته، تالار چینی، تالار آبگینه، تالار فلزات، تالار موسیقی، تالار خاتم. و طبقه ی دوم مشتمل بر تالار سنگ، تالار اسلحه، تالار رجال و فرامین، تالار معماری و شهرسازی و تالار قفل و تالار فانوس می باشند.
 
 ساختمان مشتمل بردو حیاط اندرونی و بیرونی است که باغچه‌ها و حوض¬ها، زیبایی آن را دو چندان می‌کند. ۱۶ ستون با سرستونهای زیبا ایوان سراسری را نگهداشته‌اند. در طبقه بالا پنجره‌های مشبک ارسی با شیشه‌های رنگی، گچبری‌های نمای شمالی و جنوبی، و همچنین آینه کاری¬ها و گچبری¬های تالارهای داخلی وطنبی‌ها به زیبایی مجموعه می‌افزایند و در زیرزمین حوضخانه وسیعی وجود دارد که یکی از زیباترین قسمتهای بنا است. ستونهای استوار حوضخانه و آجرکاری سقف آن نیز بسیار چشمگیر است.
 

امیرنظام گروسی مدیری مدبر ، توانمند و پاک دست  و علاقه‌مند به رشد و اصلاح جامعه بود و در طول 64 سال حضور در مناصب دولتی مهم  از تلاش برای اعتلاي ايران فروگذاری نکرد. حسنعلي خان امير نظام گروسي از کردهاي طايفه کبودوند گروس در سال 1236 يا 1237 قمری در بيجار مرکز ولايت گروس به دنيا آمد. مادرش  ارمني و پدرش محمدصادق خان از ادیبان با فرهنگ  آن زمان بود.
 
سال 1300 ق بعد از مرگ محمدرحيم خان علاءالدوله «امير نظام» به پيشنهاد مظفرالدين ميرزا وليعهد آذربايجان، تصدي امور پيشکاري آذربايجان به حسنعلي خان داده شد و لقبش را به «سالار لشکر» ارتقاء دادند. مهمترين اقدام حسنعلي خان در اين برهۀ زماني ياري دادن به حاج ميرزا حسن رشديه در تأسيس مدرسه رشديه در تبريز بود. در سال 1303 ق وليعهد مظفرالدين ميرزا با اعطاي شمشير مرصعي به حسنعلي خان به او به لقب امير نظام  داد.
 

از وقايع مهم ديگر دوران پيشکاري اميرنظام در آذربايجان مسئله امتياز رژي و شورش مردم تبريز عليه اين قرارداد در سال 1309  بود، که امير نظام در مقام والي شهر، از اجراي دستور وليعهد جهت تيراندازي به سمت مردم تمرّد کرد، به دنبال آن در همان سال او را از پيشکاري آذربايجان عزل و به تهران احضار کردند و مورد بازخواست قرار دادند، بعد از مدتي بنا به درخواست ناصرالدين شاه امير نظام را با همين سمت پيشکاري براي آذربايجان پيشنهاد دادند. اما اميرنظام سلامت مزاج و پير شدن خود را بهانه کرد و از اين امر صرف نظر نمود.
 
حسنعلي خان اميرنظام گروسي جزء معدود رجال خوشنام و درستکار و در عين حال پر نفوذ دوره پر فساد قاجاريه به شمار مي‌رود. امير نظام 64 سال از عمر خويش را به طور مستمر در امورات مختلف سياسي ـ نظامي و فرهنگي صرف خدمت به اين سرزمين کرد، در حالي که در اين دوره طولاني خدمت، او از بيان حقيقت هيچ باکي نداشته و کوچکترين خيانتي از او نسبت به حکومت مشاهده نشد. او فردي ملي‌گرا ودر عين متجدد و اصلاح‌طلب و آشنا به فرهنگ نوين غرب بود. با وجود اينکه مدتي در اروپا زندگي کرد، اما هيچگاه ظواهر زيباي تمدن غرب او را فريب نداد و همچنان سنت هاي بومی را در هر جايگاه و مکاني که بود حفظ مي‌کرد.
 منشات وی سال ها در مدارس مورد مطالعه قرار می گرفت.
روش و سلوک اداری وی و عدم عدول وی از اصول در دوران قدرت خود به نحوی  بود که قائم مقام فراهانی داماد و صدراعظم شاه قاجار با کین ونفرت بسیار  از وی در سروده ی" شکایت از عمال تبریز"  او را سرهنگ بی فرهنگ خطاب  نموده است.
 
 به هرحال تبریز اکنون در دورانی از حرکت  به سوی حفظ میراثی می رود که سال ها تحت فشار جهالت و عداوت  در حال تخریب بود . بازدید از خانه موزه ی امیر نظام  و دیدن زیبایی های این خانه ؛ هرگزفراموش شدنی نخواهد بود.